KAPADOKYA’YI KİLİKYA ÜZERİNDEN DENİZE BAĞLAYAN GEZBEL-KOZAN YOLU ÜZERİNDEKİ ANTİK YOL KAVŞAĞI: UĞURLUBAĞ KALESİ

Yıl 2017, Sayı: 38, 42 - 48, 01.08.2017

Aytül Kaplan

Öz

Anadolu, bulunduğu konum itibariyle doğu batı ve kuzey güney yönlerindeki medeniyetleri birleştiren, ticareti yönlendiren, tarihi ticaret yollarının mutlaka uğradığı veya başladığı önemi her zaman bilinen bir ülkedir. Eskiçağdaki bilinen en önemli ticaret yolu, Anadolu’nun batısından başlayarak Susa ve Persopolis’e kadar uzanan Kral Yolu’dur. Tarihi Kral Yolu’nun Doğu Akdeniz’de denizle bağlantısı Kapadokya-Kilikya arasındaki geçitler ve yollar sayesinde olmaktadır. Ayrıca Kral Yolu’nun yapılmasından asırlar önce Kuzey Suriye, Mezopotamya ve Orta Anadolu ticaretinin başladığı en önemli dönem, Asur Ticaret Kolonileri Çağı M.Ö.1950-M.Ö.1750 ’nda da Kilikya’daki geçitler ve yollar, denizi Kapadokya’ya bağlamaktadır. Bu geçitler ve yollar ticaret açısından önemli olsa da bölge dışından istilacı büyük kralların, istila hareketlerini de kolaylaştıran yollardır. Kapadokya’yı Kilikya üzerinden Kuzey Suriye, Mezopotamya ve Akdenize bağlayan en önemli ikinci yol; Kayseri’yi Gezbel üzerinden- Hanyeri –Tufanbeyli – Obruk Geçidi – Saimbeyli - Feke – Kozan – Ceyhan’a bağlayan güzergahtır. Burası Asur Ticaret Kolonileri Çağı ve Hitit İmparatorluk Çağı’ndan bu yana kullanılmaktadır. Ancak bu güzergahın Obruk Geçidi’nin güneyinde kalan kısmının yaklaşık 40 km. lik bir bölümünün gerçekte şimdiki yoldan daha doğuda olduğunu düşündüren bulgulara rastlanmıştır. Araştırmadaki amaç, bu bulgulara dayanarak, yolun tarih boyunca kullanılan ve yer şekilleri açısından daha kullanışlı olan bu bölümünü ortaya çıkarmaktır. Güzergahın günümüzde Akkaya Köyü’nde olan Üsküyen Geçidi ile Kozan’ın 5 km. kuzeyindeki Sıralıf Mevkii arasındaki bölümü, muhtemelen daha doğudan geçmiş olmalıdır. Bu güzergah üzerindeki merkez Uğurlubağ Hefkereyebakan Köyü ve Kalesidir. Uğurlubağ Hefkereyebakan Kalesi, doğudan Meryemçil Beli, Bağdaş Beli üzerinden Elmedere Almadere Geçidi güzergahının Üsküyen Geçidi’ne bağlandığı yolu kontrol etmektedir. Ayrıca Batı yönünde Cevizlidere’den Üsküyen Geçidi’ne açılır. Kuzeyinde ise Kayadarlığı geçidi ile Üsküyen’in kuzeyine çıkan yola hakimdir. Başka bir deyişle Üsküyen Geçidi’nin hem güneyine hem de kuzeyine çıkan yolların ortasındadır. Kuzeydoğusunda da Tenkerli - Tekeç yolu ile Feke’ye bağlanır. Ayrıca Kale, güneyden Karasis Kalesi - Kozan yolu ile de denize doğru giden yola açılır. Köydeki kale Ortaçağa tarihlenmiştir. Ancak köyün çevresindeki yol güzergahları üzerinde Geç Roma Dönemi anıtsal kaya mezarlarına rastlanmıştır. Muhtemelen tarihin bir döneminde kapanan Cevizlidere yolundan dolayı, Üsküyen Geçidi’nin devamında güzergah güneye yön almış ve bilinen güzergah kullanılmaya başlanmış, böylece bu yol güzergahı ve üzerindeki yerleşimler ile nekropoller, uzun zaman dikkatlerden kaçmıştır. Bu araştırmadaki amaç, üzerindeki yerleşimler, kaleler ve anıtsal kaya mezarlarına dayanarak, tarihin bir döneminde kapanan kervan yolu sebebiyle yön değiştiren, bu güzergahı incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Antik yol, kavşak, kapanmış, güzergah.

The Antique Road Junction on Gezbel-Kozan Road Connecting Cappadocia to The Sea Via Cillicia: Uğurlubağ Castle

Öz

Anatolia is a country that its importance is always known. Because of its location, it combines civilizations from East-West to North-South, directs trade and ancient traders absulately used this route.The most important trade road which is known in ancient times is King Road that is from the west of Anatolia to Susa and Persopolis the connections between King Road and the sea in the Eastern Mediterranean are the gateways and roads between Cappadocia and Cilicia. Furthermore ages ago when there wasn’t King Road in the age of Assyrian Trade Colonies B.C.1951-B.C.1750 , which was the most important term of the beginning of trade in Northern Syria, Mesopotamia and Central Anatolia , the gateways and the roads in Cilicia connected the sea to Cappadocia. Althogh this gateways and the roads were important for trade, they were the facilitator ways of invasionfor the great invading kings. The second most important road which is connected Cappadocia to Cilicia, Northern Syria, Mesopotamia and Mediterranean Sea is a route that includes Kayseri, Gezbel, Hanyeri, Tufanbeyli, Obruk Gate, Saimbeyli, Feke, Kozan, Ceyhan. This route has been used since the age of Assyrian Trade Colonies and the Hittite Kingdom period. However there are some evidences about this route, which is a part of about 40 kms. in the South of Obruk Gate, that it is not used currently. It was discovered that the route was in the east of Obruk Gate. The purpose of this research to show up the most useful route which has been used throughout the history. Because there are not any academic research about this road and its settlement. A part of this route, which is between Üsküyen gate that is currently in Akkaya Village and Sıralıf Village that is in the 5 kms. North of Kozan was probably in the east. The centre of this road is Uğurlubağ Hefkereyebakan Castle has controlled over Meryemçil Gate and the road which is connected Elmedere Almadere Gate to Üsküyen Gate. Furthermore this road is opened out Cevizlidere which is in the west into Üsküyen Gate. In the North, it is contrelled over Kayadarlığı Gate and the road which is in the North of Üsküyen Gate. In other words, the road is in the middle of the roads which are both in the North and the South of Üsküyen Gate. It connects Tenkerli – Tekeç Road to Feke in the northeast. Furthermore the castle is connected with Karasis Castle – Kozan Road in the South. The castle in the village refers to the Middle Ages. However you can see monumental rock tombs around the village refers to Rome Term. Because of the closing of Cevizlidere road in a term of a history, the route probably moved to South after Üsküyen Gate. So this route, the settlement and the cemetery have not been watched out for a long time

Anahtar Kelimeler

Ancient road, Gezbel-Kozan Road, Uğurlubağ Castle

Kaynakça

• - A1ishan, P. L. M., Sissouan ou l'Armeno - Cilicie. Description Geographique et Historique, Venise-S. Lazare, 1899.
• -The Gertrude Bell Project - Newcastle University- gertrudebell.ncl.ac.uk/
• - Durugönül, Serra (2002). ”Development of Ancient Settlements in Cilicia”Adalya V, (2001-2002), 107-118.
• - Davis, J.E., Life in Asiatic Turkey. A Journal of Travel in Cilicia (Pedias and Trachea), Isauria, and Parts of Lycao? and Cappadocia, London, 1879.
• - Erzen, Afif, Kilikien bis zum Ende der Perserherrschaft, Leipzig, 1940.
• - Herodotos, Herodot Tarihi, Çev. Müntekim Ökmen, Istanbul, 1983.
• - Hild, F.-Hellenkemper, H. (1990), “Kilikien und Isaurien, Tabula Imperii Byzantini 5”, Denkschriften der österreichischen Akademie der Wissenschaften in Wien, philos.-hist. Kl. (Vienne, Autr.) 215, Wien
• - Langlois, Victor, Eski Kilikya, (cev: M.R. Balaban), Mersin, 1947.
• - Kaplan, Aytül (2016a); “Antik Çağda Denizcilik-İskenderun Körfezi Limanlarının Mimari Yapıları Ve Deniz Ticaretine, Kültürel, Siyasi Hayata Etkileri”, Asos Journal, 33/325-336.
• - Kaplan, Aytül (2016b)¸”Çukurova’ya Yerleşen Oğuz Boy ve Obaları’nın Kullandıkları Yayla Yolları Üzerindeki Antik Yerleşimler”, Asos Journal 34/311-321.
• - Kaplan, Aytül, Hellenistik ve Roma Dönemi’nde Kilikia Pedias (Çukurova) Yerleşimleri, Lambert Academy Publishing, Saarbrücken, 2016c.
• - Ptolemaeos, Geographia, ed. Nobbe, Lipsiae, 1845.
• - Ramsay, William Mitchel, Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası. (Çev. Mihri Pektaş), İstanbul, 1960.
• - Salman, İsmail. Adana Valiliği, Adana İlçeleri Kültür Envanteri I, Ulusoy Ofset, Adana, 2007
• - Salman, İsmail. Adana Valiliği, Adana İlçeleri Kültür Envanteri II, Ulusoy Ofset, Adana, 2008.
• - Sayar, Mustafa Hamdi- Siewert, P. vd. (1993). “Doğu Kilikya’da Epigrafi ve Tarihi-Coğrafya Araştırmaları, 1991”, Araştırma Sonuçları Toplantısı X, 175-192.
• - Sayar, Mustafa Hamdi (1996), “Kilikya’da Epigrafi ve Tarihi-Coğrafya Araştırmaları, 1994”, Araştırma Sonuçları Toplantısı XIII/1, 55-75.
• - Sayar, Mustafa Hamdi (1999), “Antik Kilikya’da Şehirleşme”, Türk Tarih Kongresi Bildirileri, XII/I, 193-216
• - Sayar, Mustafa Hamdi (2003). “Kilikya’da Epigrafi ve Tarihi Coğrafya Araştırmaları 2001”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 20/2, 59-70.
• - Sayar, Mustafa Hamdi (2004). “Çukurova’nın Gizemli Kalesi Karasis ve Çevresindeki Kültür Varlıkları Bilim Dünyasına Tanıtılıyor”, Haberler 18, 1-5.
• - Sayar, Mustafa Hamdi, (2005). “Kilikya Yüzey Araştırmaları 2003”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 22/2, 219-228.
• - Sayar, Mustafa Hamdi (2007). “Mersin, Adana, Osmaniye ve Hatay İlleri 2006 Yılı Yerleşim Arkeolojisi ve Tarihi-Coğrafya Çalışmaları”, ANMED-7.
• - Sayar, Mustafa Hamdi (2008). Karasis Kalesi´nin (Kozan, Adana) Tarihlenmesi ve işlevi üzerine düşünceler. Euergetes. Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu´na 65. Yaş Armağanı, 1097 – 1104, Antalya.
• - Sayar, Mustafa Hamdi (2010), “Kilikya Yüzey Araştırmaları 2009”, Araştırma Toplantısı, 28/2, 247-250.
• - Strabon, Antik Anadolu Cografyasi (Geographika: XII, XIII, XIV), Çev. Adnan Pekman, İstanbul, 1993.
• - Schaffer, F.X. (1903). Cilicia, Petermanns Mitteilungen, Erganzungsband 30, Gotha: Justus Perthes.
• - Seton-Williams, M. V. (1954), “Cilician Survey”, Anatolian Studies IV, 121-174.
• - Texier, Charles, Küçük Asya Cografyası, Tarihi ve Arkeolojisi, (cev: A. Suut, Latin Harflerine Aktaran: K.Y. Kopraman; Sadelestiren: M. Yildiz), 3 Cilt, Ankara, 2002.
• - Ünal, Ahmet. Girginer, Kasım Serdar, KİLİKYA-ÇUKUROVA İlkçağlardan Osmanlılar Dönemine Kadar Kilikya’da Tarihi Coğrafya, Tarih ve Arkeoloji, İstanbul 2007.