TOPLUMSAL BİR TİP OLARAK KESİN İNANÇLILAR

Yıl 2017, Sayı: 38, 49 - 60, 01.08.2017

İslam Can

Öz

Bugünün toplumları; siyasi, felsefi, dini, ideolojik ve daha birçok inanç motivasyonuna sahip düşünce ve hareketlerle yoğrulmuş bir doğaya sahiptir. İnanç duygusunu azık edinen bu düşünce ve hareketlerin modern dönemle birlikte hızla artması, insanın “birey” olma süreciyle yakından ilgilidir. Çünkü modern dönemle birlikte oluşan ve geleneksel dönemin “insanı”nın aksine kendi kendine yetebilme gücüne sahip “birey” kimliği, makro etkenlerden bağımsız bir şekilde, kendi doğrularınca temellendirdiği mikro inançları da tedavüle sokabilen bir yetkinliktedir. Kaldı ki Avrupa’da modern dönemle birlikte felsefenin, düşünüşün ve siyasetin kilise tahakkümünden görece kurtulması ve dinin ürettiği inanç ve söylemlerin yerine “seküler” tandanslı anlayışların merkeze alınması, yeni düşünce ve yaşam biçimlerini ortaya çıkarmıştır. Ayrıca bilimlerin birer disiplin haline gelmesi ve pozitivist inancın yöntem olarak benimsenmesi, demokrasinin ulus-devlet formasyonunda ve global ölçekte bir siyasal yönetim biçimi olarak tedavüle girmesi, düşüncenin dinsel olandan kaptığı rollerle “toplumsal iyi”nin ideolojilere tahvil edilmesi ve ideolojilerin mutlak iyiye ulaştırdığına ilişkin akideye iman edilmesi, esasında “birey”in modern zamanlardaki maharetlerinden sadece birkaçını oluşturmaktadır. Böylelikle inanç, dinsel olanı aşarak düşünsel ya da ideolojik olan seküler formlarda kendini yeniden üretmiştir. Kuşkusuz bir inancın kesinliği ya da keskinliği; bu inancın sorgulanabilirliğine veya bu inanca yönelik adanmışlığa göre değişkenlik göstermektedir. Bugünün toplumlarından bahsederken, belki de yeryüzünde yaşayan her “birey” adedi kadar “inanç”lardan söz etmek gerekecektir. Kesin inançlılığın bir toplumsal tipe tahvil edilebilmesi için ise, öncelikle bu tipin gündelik yaşamlarda görünürlülüğü ve bu görünürlülüğe ilişkin farkındalık oluşturulması, sonrasında ise ifade edilecek sözlerin yuvasını bulabilecek zihinsel mekanlara gereksinim duyulur. Toplumdaki hakim düşünce, kesin inançlılar için temel referanslardan biridir. Etnik unsurun yanı sıra din, mezhep, aidiyet, kimlik, meslek, ideoloji ve daha birçok husus, kesin inançlıların malzemesi olabilmektedir. Bu çalışmada ilkin günümüzün bir toplumsal tipi olarak görünüm kazanan kesin inançlılar konusu, aynı isimde bir çalışması da olan Eric Hoffer’ın bu tipleştirmesine referansla ve yer yer Hoffer’a yönelik eleştirilerle, sosyolojik anlamda ele alınacaktır. Ayrıca kesin inançlılar, kitle hareketleri ve toplumsal hareketler bağlamında değerlendirilecek ve kesin inançlıların bu hareketler içerisindeki rolleri üzerinde durulacaktır. Son olarak ise, dünya ve Türkiye ölçeğinde kesin inançlı olarak betimlenebilecek kişi, grup ya da toplulukların örnekliği üzerinden bir toplumsal tip geliştirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

kesin inançlı, kitle hareketleri, toplumsal hareketler, toplumsal tipler

True Believers As A Social Types

Öz

In today's society has a nature that mingled with the thought and movements that political, philosophical, religious, ideological and have several beliefs motivation. These thoughts and movements that have a strong sense of believe have increased rapidly together with the modern period is closely related with the process of being a "individual" of human. Because "individual" identity that formed during the modern period and has the power to be self-sufficient unlike to the "human" of the traditional era, is a competence that roaming micro beliefs based on that in his own right in a way independent of macro factors. Moreover, in Europe, philosophy, thinking and politics are rescued from church domination in modern era and centralization of "secular" tantalized perceptions instead of beliefs and discourses religion’s production have revealed new ideas and lifestyles. In fact, ıt has created only a few of the talents of the "individual" in modern times that has become a discipline of the Sciences and adoption of positivist belief as a method, enter circulation of democracy as a form of political governance in nation-state formation and on global scale, referencing of "good of society" to ideologies with the roles that the thought takes than religious and has faithed in faith that ideologies are deliver to absolate good. Thus, belief has reproduced itself by overcoming the religious in secular forms that intellectual and ideological. No doubt a belief’s certainty or decisiveness is varies according to this belief’s questionable or dedication to this belief. When talking about today's societies, maybe it will need to mentioned beliefs that up to the number of "individuals" living on earth. True belief to be transferred to a social type are needed those: First of all, the appearance of this type in daily life and creation of awareness for this visibility, then mental spaces that will find the nest of words to be will expressed. The dominant thought in society is one of the basic references for true believers. In addition to ethnic elements, religion, sect, belonging, identity, profession, ideology and many other aspects can be the material of true believers. In this study firstly, sociologically will be discussed the issue of true believer that appeared today as a social type, with reference Eric Hoffer’s this typifying and with some critiques. Also true believers will evaluated in the context of mass movements and social movements andı t will be discussed that the roles of the true believers in this movements. Finally, it will be tried to the development of a social type that can be described as a true believer on the example of person, group or communities at scale of World and Turkey

Anahtar Kelimeler

true believers, mass movements, social movements, social types

Kaynakça

• AKIN, Mahmut H., (2013), Siyasallığın Toplumsal İnşası Siyasal Toplumsallaşma, Konya: Çizgi
• ANDERSON, Benedict, (2007), Hayali Cemaatler, Milliyetçiliğin Kökeni ve Yayılması, çev. İ. Savaşır, İstanbul: Metis Yay.
• ARENDT, Hannah, (1994), İnsanlık Durumu, çev. Bahadır S. Şener, İstanbul: İletişim Yayınları
• AYDEMİR, M. Ali, (2014), “Sosyal Alanın Tipleştirilmesi: Toplumsal Tipler”, Sosyoloji Divanı, 3:9-12.
• BAKER, Ulus, (2012), Kanaatlerden İmajlara/Duygular Sosyolojisine Doğru, 2. Baskı,çev. H. Abuşoğlu, İstanbul: Birikim Yay.
• CAN, İslam, (2015), Türkiye'de Siyasal Güven (Liderler Kurumlar Süreçler), İstanbul: Açılım Kitap
• CASTELLS, Manuel, (2013), İsyan ve Umut Ağları, İnternet Çağında Toplumsal Hareketler, çev. E. Kılıç, İstanbul: Koç Üniversitesi Yay.
• CEVİZCİ, Ahmet, (2002), “İnanç maddesi”, Felsefe Sözlüğü, 5. Baskı, İstanbul: Paradigma Yayınları
• GOFFMAN, Erving, (2014), Damga/Örselenmiş Kimliğin İdare Edilişi Üzerine Notlar, çev. Ş. Geniş, L. Ünsaldı, S. N. Ağırnaslı, Ankara: Heretik Yayınları
• HALİLOV, Salahaddin, (2014), “İnanç ve İdrak”, Özne, Güz 2014 (21. Kitap), ss. 123-132.
• HOFFER, Eric, (2011), Kesin İnançlılar, 3. Baskı, çev. E. Günur, İstanbul: Plato Film Yay.
• KONDA, (2014), Gezi Raporu, Toplumun ‘Gezi Parkı Olayları’ Algısı/Gezi Parkındakiler Kimlerdi?, http://www.konda.com.tr/tr/raporlar/KONDA_GeziRaporu2014.pdf, erş. tar. 20.04.2016
• LE BON, Gustave, (1997), Kitleler Psikolojisi, Haz. Y. Ender, İstanbul: Hayat Yayınları
• LYOTARD, J. F., (2000), Postmodern Durum, çev. A. Çiğdem, Ankara: Vadi Yayınları
• MARKS, K.; ENGELS, F., (1999), Alman İdeolojisi (Feuerbach), 3. Baskı, Ankara: Sol Yayınları
• OK, Üzeyir, (2007), İnanç Psikolojisi, Ankara: İlahiyat Yayınları
• SIMMEL, Georg, (2009), Bireysellik ve Kültür, çev. T. Birkan, İstanbul: Metis Yayınları
• ULUTAŞ, Ejder, (2016), Kanaat Önderi, İstanbul: Açılım Kitap
• ZIJDERVELD, Anton C., (2010), Klişelerin Diktatörlüğü, çev. K. Canatan, İstanbul: Açılım Kitap
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=%C4%B0NAN%C3%87,erş.tar. 21.04.2016