KIRGIZİSTAN'DA KİRİL ALFABESİNE GEÇİŞ SÜRECİ VE GAZETELERE YANSIMASI

Yıl 2017, Sayı: 38, 287 - 297, 01.08.2017

Ömer Çakın Erdoğan Akman

Öz

Sovyetler Birliği döneminde Kırgız Devletinde üç farklı alfabe Arap, Latin, Kiril kullanılmıştır. Bu dönemde farklı alfabe kullanılması, dönemin sosyal ve siyasi şartlarından kaynaklanmış ve şekillenmiştir. Bu bağlamda Kiril Alfabesine geçişin nedenleri ve amaçları, dönemin propaganda araçlarından biri olan gazetelerde nasıl yansıtıldığı ortaya konulmaktadır. Özellikle Kiril alfabesine geçiş süreci basın aracılığıyla halka anlatılarak halkın bu duruma adaptasyonu sağlanmaya çalışılmıştır. Gazetelerde Kiril alfabesinin neden gerekli olduğu Komünist Parti tarafından anlatılmış ve alfabenin tanıtımı yapılmıştır. Çalışmada Kiril alfabesine geçişçerçevesinde gazete haberleri üzerinden değerlendirmeler yapılmıştır. Bu bağlamda, Kırgızistan’da Kiril alfabesine geçiş süreci ile ilgili, Kızıl Kırgızstan ve Sovyettik Kırgızstan gazetelerinde 1940 ve 1941 yılları arasında çıkan haberleriçerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kırgızistan, Kiril alfabesi, Kırgız Dili, Sovyetler Birliği, Basın

Transition Process of Cyrillic Alphabet in Kyrgyzstan and Its Reflection on Newspapers

Öz

In the Soviet Union, the Kyrgyz used three different alphabets Arabic, Latin, Cyrillic .These alphabets changed according to the social and political conditions of the period.In particular, the way in which the Communist Party is reflected in newspapers, one of the major propaganda tools, can be seen as an important reference point in terms of seeing the reasons for the change of the alphabet and understanding the circumstances of the period. In particular, the process of transition to the Cyrillic alphabet was explained to the public through the press, so the public could adapt to this situation. The Communist Party explained in the newspapers why the Cyrillic alphabet was necessary and the alphabet was introduced. Here, evaluations will be carried out within the framework of studies on transition to the Cyrillic alphabet. In this sense, the process of transition to the Cyrillic alphabet will be observed through the newspapers published during that period on the Soviet Union territory of Kyrgyzstan. From the point of the subject; this study will try to analyze the news of 1940 and 1941 in the newspapers of Red Kyrgyzstan and Soviet Kyrgyzstan

Anahtar Kelimeler

Kyrgyzstan, Cyrillic alphabet, Kyrgyz language, Soviet Union, Press

Kaynakça

• Altimisova, Z. (2013). Brief history of first national periodical in Kyrgyzstan (1924-1940). SDU Faculty of Arts and Sciences Journal of Social Sciences, August 2013, No: 29. pp.73-90.
• Ayhan, B. (2008). Sovyet Medya Sisteminden Liberal Sistemine Geçiş: Kırgızistan Medya Sisteminde Sorunlar ve Çözüm Yolları, 6. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi,25-28 Mayıs, Celalabat, Kırgızistan, ss. 190-204.
• Aşçı, U.D., (2009). Kırgız Dili ve Edebiyatının Kuruluş Yıllarına Ait Arap Harfli Kırgız Metinlerinde Alfabe ve Yazım Kuralları, Türkbilig Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 2009/17, ss. 5-32.
• Ergun, A.(2010). Azerbaycan'da Bir Ulusal Kimlik Meselesi Olarak Alfabe Değişiklikleri. Bilig, Yaz 2010, Sayı 54: 139-160.
• Gömeç, S. (2002). Kırgız Türkleri (Tarihten Günümüze). Akçay Yay. Ankara. Kızıl Kırgızistan, 24 Ağustos 1939.
• Mambetsariev, T. (1984). Sosyalizm ve Komünizm Döneminde Kırgız Yazılı Basını, Kırgız Basım, Frunze. (Мамбетсариев, Т. (1984). Кыргызстандын Басма Сөзү Социализмди жана Коммунизмди Куруу Мезгилинде. Кыргыз Басым, Фрунзе (Бишкек)).
• Mırzahmetov, M. (1993). Kazak Kalay Orıstandırıldı. Atamura, Almatı. (Mырзахметов, M. (1993). Казак Каалай Орыстандырылды. Атамура, Алматы.)
• Taceman, A. (2003). Rus Hakimiyetindeki Türklerin Alfabelerinin Değiştirilmesi, Erciyes Ünv. Yay. Niğde.
• Narmamatova, T.,Akman, E. (2010). Türk Dünyası Entegrasyonunda Dil ve Alfabe Ortaklığını Gerçekleştirmede Medyanın Rolü: Kırgızistan Örneği, 21. Yüzyılda Türk Dünyası Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı, 02-05 Aralık Lefke,2010, ss.497-509.
• Orozbayeva, B.. (1998). Qasım Tınıstan Uulu Ene Tilibiz. İstanbul: S.E.K Baskı.
• Taceman, A. (1993). Rus Egemenliğindeki Türklerin Alfabelerinin Değiştirilmeleri : 1769-1940, Erciyes Ün. Yay., Kayseri
• Tentemişev, M. (2004). Kırgız Tuusu-XXI Yüzyıl Gazetesi, Uçkun, Bişkek. (Тентимишев, М. (2004). Кыргыз Туусу-ХХ1 кылым гезити. Учкун, Бишкек.)
• Vural, S. (1994). Kitle İletişiminde Denetim Stratejileri, Bilim Kitapları, Ankara.