Emek Piyasasında Kadın Çalışanlara Yönelik Cinsiyet Ayrımcılığı: Kahramanmaraş Tekstil Sektörü Örneği

Yıl 2018, Sayı: 39, 67 - 81, 01.02.2018

Mustafa Kartal Orhan Çoban

Öz

Cinsiyet ayrımcılığı, bireylere cinsiyetlerinden dolayı farklı davranılmasıdır. Ayrımcı uygulamalara aile ilişkilerinde, eğitim hayatında, siyasal yaşamda, sosyal ilişkilerde ve çalışma yaşamında sıklıkla karşılaşılmaktadır. Daha çok negatif ayrımcılık şeklinde ortaya çıkan bu tür uygulamalara daha çok kadınlar maruz kalmaktadır. Kadın ve erkek arasında eşitsizliği yol açan söz konusu uygulamaların temelinde ise toplumun sahip olduğu geleneksel değer yargıları yatmaktadır. Söz konusu değer yargılarına göre erkeğin ilk ve asli görevi iş yaşamında yer alarak evinin geçimini sağlamak iken, kadından ilk olarak beklenen şey ise iyi bir eş ve anne olmasıdır. Bu düşünceler sonucunda kadın sosyal, ekonomik ve siyaset alanında erkeklerden temsil hakkı elde edememiştir. Kadınların cinsiyet temelli ayrımcı uygulamalara en çok maruz kaldığı alan çalışma yaşamıdır. İşe yönlendirme sürecinden itibaren başlayan ayrımcı uygulamalar, işe alım süreci ve iş yaşamı içerisinde de devam etmektedir. Böylece kadın, zorlukla iş yaşamına kendini kabul ettirmekle kalmayıp çalışma yaşamında da çeşitli güçlükle karşılaşmaktadır. Üstelik maddi olanaksızlıklar yüzünden çalışmak zorunda olan kadın, gerek işini kaybetmemek gerekse çevresinden çekindiği için uğramış olduğu ayrımcı uygulamaları çok fazla dile getirememektedir. Diğer yandan çalışma yaşamında yer alan kadının karşılaşmış olduğu bir diğer durum ise ev işlerindeki sorumluluklarını da yerine getirmek zorunda olmasıdır. Kadın çalışanlardan hem evdeki hem de iş yaşamındaki sorumluluklarını eksiksiz bir şekilde yerine getirmesi beklenmekte olup, böyle bir durumda kadın ev ve iş yaşamı arasında sıkışıp kalmakta ve psikolojik olarak ciddi sorunlar yaşamaktadır. Bu yüzden kadınları yaşamış olduğu ayrımcı uygulamaları azaltmak ve hatta ortadan kaldırmak amacıyla ulusal ve uluslararası platformda konuya gereken önem verilmekte ve konuyla ilgili pek çok düzenleme hayata geçirilmektedir. Bu çalışmanın amacı Kahramanmaraş Tekstil sektörü örneğinden hareketle emek piyasasında kadınların cinsiyet ayrımcılığına maruz kalıp kalmadıklarının ortaya konulmasıdır. Analizlerde kullanılan veri seti anket yöntemiyle elde edilmiştir. Bu kapsamda Kahramanmaraş tekstil sektöründe faaliyet gösteren büyük ölçekli 5, orta ölçekli 4 ve küçük ölçekli 3 olmak üzere toplam 12 işletmede çalışan 480 kadın işçiden alınan cevaplar, SPSS 15 istatistik analiz programında değerlendirilmiştir. Analiz sonuçları, emek piyasasında cinsiyet ayrımcılığının her geçen gün azaldığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Emek Piyasası, Kadın İşçiler, Cinsiyet Ayrımcılığı.

Gender Discrimination toward Female Employees in Labor Market: The Case of Kahramanmaraş Textile Sector

Öz

Gender discrimination is to distinctly behave to individuals. The discriminative applications are often met in familial relationships, educational life, political life, social relationships, and business life. This kind of applications, which mostly emerge in the form of negative discrimination, are generally exposed to women. What is underlying the applications of interest, which lead to inequality between woman and man, is the traditional value judgment society has. According to value judgments of interest, while the primary duty of man is to bring home the bacon, taking place in business life, what firstly expected from the woman is that she becomes a good partner and mother. As a result of these thoughts, woman could not acquire right of representation from men in the social, economic, and political area. The area where women are mostly exposed to the gender based discriminative applications is working life. The discriminative applications beginning from the process of orientation to job are also continuing in recruitment process and business life. Thus, woman not only establishes herself in business life with difficulty but also faces the difficulties in business life. Moreover, woman, who is obliged to work in view of physical impossibilities, cannot voice much more the discriminations she underwent, because she is either afraid of losing her job or refrains from her circle. On the other hand, another case woman in business life encounters is that she is also obliged to undertake her responsibilities in housework. It is expected that the female employees perfectly carry out her responsibilities in both housework and business life and, in such a case, woman gets stuck in between housework and business life and experiences the serious problems from psychological points of view. In this view, in order to reduce the discriminative applications woman experiences and even eliminate, the necessary importance is given to the issue in national and international platforms and many arrangements related to the issue are implemented The aim of this study is to reveal whether women expose to gender discrimination in labor market, with moving from the sample of Kahramanmaraş Textile Sector. The dataset used in the analyses was obtained by means of survey method. In this scope, the responses received from 480 female workers working in total 12 businesses, whose 5 are large scale, 4 medium scale, and 3 small scale, being in active in Kahramanmaraş Textile Sector, were assessed on SPSS 15 statistical analysis software. The results of analysis show that gender discrimination in labor market decreases every passing days

Anahtar Kelimeler

Labor Market, Female Workers, Gender Discrimination

Kaynakça

• Akpınar, T. (2005). “AB İşgücü Piyasasında Cinsiyet Ayrımcılığının Boyutlar ve Ortadan Kaldırmaya Yönelik Çalışmalar’’, Ankara Üniversitesi SBF. Dergisi, sayı: 60 (4), s. 1-22.
• Anker, R. (1997). ‘’Theories of Occupational Segregation by Sex: An Overview’’, International Labour Review, sayı: 135 (3), s. 315-339.
• Bebekoğlu, G. ve Wasti, A. S. (2002). ‘’Çalışan Kadınlara Yönelik Cinsiyet Temelli Düşmanca Davranışların Sebepleri Ve Sonuçları Üzerine Bir Araştırma’’, Yönetim Araştırmaları Dergisi (Yönetim Alanında Bilimsel Yaklaşım ve Yöntem Sorunları Özel Sayısı), sayı: 2 (2), s. 215-238.
• Benligiray, Serap. Büro Yönetimi, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayını No. 1640, 2005.
• Bolcan, A. E. (2006). ‘’Avrupa Birliği’ne Uyum Sürecinde Türkiye’de Çalışma Hayatında Kadının Yeri ve Kadın İşsizliği’’. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bolcan, A. E. (2010). Avrupa Birliği Direktifleri Işığında Türk Çalışma Mevzuatında Kadın. http://calismatoplum.org/sayi24/bolcan.pdf, (Erişim Tarihi: 14.08.2016).
• Çelik, Adnan ve Akgemci, Tahir. Girişimcilik Kültürü ve KOBİ’ler, 3. Baskı, Ankara, Gazi Kitabevi, 2010.
• Çelik, Adnan, Akgemci, Tahir ve Şimşek, M. Şerif. Girişimcilik ve Küçük İşletme Yönetimi, Ankara, Gazi Kitabevi, 2013.
• Şimşek, M. Şerif, Çelik, Adnan ve Akatay, Ayten. İnsan Kaynakları Yönetimi ve Kariyer Uygulamaları, 3. Baskı, Konya, Eğitim Yayınevi, 2016.
• Çoban, Orhan. İktisada Giriş, 5. Baskı, Konya, Atlas Akademi, 2015.
• Dayıoğlu, M. ve Kırdar, M. G. (2010), Türkiye’de Kadınların İşgücüne Katılımında Belirleyici Etkenler ve Eğilimler, DPT Yayınları Çalışma Raporu: 5, Ankara.
• Demirbilek, S. (2007). ‘’Cinsiyet Ayrımcılığının Sosyolojik Açıdan İncelenmesi’’, Finans Ekonomik & Politik Yorumlar, sayı: 44 (511), s. 12-27.
• Dilek, D. (2013). ‘’Türkiye’de Tarım Sektöründe Kadın İstihdamı (Bölgesel Temelde Bir İnceleme)’’. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Duruoğlu, T. (2007). ‘’Emek Piyasasında Cinsiyetçi Ücret Ayrımı: Bursa Organize Sanayi Bölgesinde Bir Araştırma’’, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, sayı: 24 (Bahar 2007), s. 61-76.
• Feather, N. T. ve Boeckman, R. J. (2007). ‘’Beliefs About Gender Discrimination In The Workplace In The Context Of Affirmative Action: Effects Of Gender And Ambivalent Attitudes In An Australian Sample’’, Sex Roles, sayı: 57 (1), s. 31-42.
• Griffin, Ricky. Management (4th Edition), Texas, 1993.
• Hultin, M. ve Szulkin, R. (1999). ‘’Wages and Unequal Access to Organizational Power: An Empirical Test of Gender Discrimination’’, Administrative Science Quarterly, sayı: 44 (3), s. 453-472.
• Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü (2016). Projelerimiz. http://kadininstatusu.aile.gov.tr/faaliyetler/projelerimiz, (Erişim Tarihi: 24.08.2016).
• Kalaycıoğlu, Ersin ve Toprak, Binnaz. İş Yaşamı, Üst Yönetimi ve Siyasette Kadın, İstanbul, Tesev Yayınları, 2004.
• Kavak, Y. (2016). Türkiye’deki Yaygın Meslekî Eğitim İçinde Kadın Eğitiminin Yeri. http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/144/kavak.htm, (Erişim Tarihi: 16.08.2016).
• Kerestecioğlu, Özkan İnci. Türkiye’de Kadının Toplumsal Konumu: Kazanımlar ve Sorunlar. (Derleyen: Fatmagül Berktay). Türkiye’de ve Avrupa Birliği’nde Kadının Konumu: Kazanımlar, Sorunlar, Umutlar, İstanbul, KA-DER Yayınları, 2004.
• Kocacık, F. ve Gökkaya, V. B. (2005). ‘’Türkiye’de Çalışan Kadınlar Ve Sorunları’’, C. Ü. İktisadi İdari Bilimler Dergisi, sayı: 6 (1), s. 195-219.
• Koray, Meryem, Demirbilek, Sevda ve Demirbilek, Tunç. Gıda İşkolunda Çalışan Kadınların Koşulları ve Geleceği, Ankara, T.C. Başbakanlık KSSGM, 2000.
• KSSGM. Yeni Üretim Süreçleri ve Kadın Emeği, Ankara, Cem Web Ofset, 1999.
• Mackintosh, Maureen. Gender and Economics The Sexual Division of Labour and the Subordination of Women. (Edt. by Kate Young, Carol Wolkowitz and Roslyn McCullagh). Marriage And The Market: Women's Subordination İnternationally And Its Lessons (2nd Edition), London, Routledge, 1984, s. 3-17.
• Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü (2016). 2014 Yılı Mahalli İdarelerin Seçilmiş Görevlilerine İlişkin Bilgiler. http://www.migm.gov.tr/kurumlar/migm.gov.tr/BELED%C4%B0YEL ER/2014_yili_mahalli_idarelerin_cinsiyet_dagilimi.pdf, (Erişim Tarihi: 16.08.2016).
• Öztürk, M. ve Çetin, I. B. (2009). ‘’Dünyada Ve Türkiye’de Yoksulluk Ve Kadınlar’’, Journal of Yaşar University, sayı: 4 (16), s. 2661-2698.
• Plantenga, Janneke. European Constants and National Particularities: The Position of Women in the EU Labour Market. (Edt. by A. G. Dijkstra and J. Plantenga). Gender and Economics: A European Perspective, London, New York, 1997.
• Seymen, O. A. (2004). ‘’Geleneksel Kariyerden, Sınırsız Ve Dinamik/Değişken Kariyere Geçiş: Nedenleri Ve Sonuçları Üzerine Yazınsal Bir İnceleme’’, Uludağ Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, sayı: 23 (1), s. 79-114.
• Seyyar, Ali. Sosyal Siyaset Terimleri (Ansiklopedik Sözlük), Ankara, BETA Basım Yayım, 2002.
• T.C. İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü (2016). İstatistiki Bilgiler. http://www.migm.gov.tr/istatistiki-bilgiler, (Erişim Tarihi: 15.08.2016).
• TİSK. İstihdam, Kadın İşgücü ve Yeni İş Kanunu Sempozyumu, Ankara, Tşof Plaka Matbaacılık, Yayın No: 242, 2004.
• Trentham, S. ve Larwood, L. (1998). ‘’Gender Discrimination and the Workplace: An Examination of Rational Bias Theory’’, Sex Roles, sayı: 38 (1/2), s. 1-28.
• TÜİK (2016a). İşgücü İstatistikleri. https://biruni.tuik.gov.tr/isgucuapp/isgucu.zul, (Erişim Tarihi: 10.08.2016).
• TÜİK (2016b). Kazanç Yapısı Araştırması, 2014. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18861, (Erişim Tarihi: 19.08.2016).
• TÜİK (2016c). Eğitim Durumu Ve Meslek Ana Grubuna Göre Cinsiyete Dayalı Ücret Farkı (2010). http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=1533,(Erişim Tarihi: 18.08.2016).
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (12.baskı), İstanbul, Beta Basım Yayım, 2014.
• Uğuz, Ç. S. ve Topbaş, F. (2016). ‘’Turizmde Kadın İstihdamı ve Ücret Ayrımcılığı: Karşılaştırmalı Bir Analiz’’, Turizm Araştırmaları Dergisi, sayı: 27 (1), s. 62-78.
• Wallerstein, Immanuel and Balibar, Etienne. Irk, Ulus, Sınıf Belirsiz Kimlikler, 3.Baskı, (çev. Nazlı Ökten), İstanbul, Metis Yayınları, 2000.