Hitit İnancında Farklı Kurban ve Sunu Türleri

Yıl 2019, Sayı: 41, 139 - 147, 01.02.2019

Hatice Gül Küçükbezci

Öz

Hitit toplumunda, inanç, hayatın her alanında etkili olup, ona yön vermekteydi. Hititler, var olan düzenin devam etmesi ya da kaotik bir ortamdan korunma yolunun, doğa üstü güçlerin/tanrıların koyduğu kurallara uyulması ile ilgili olduğunu düşünürlerdi. Bu sebepten dolayı, kutsal saydıkları varlıklarla daima iletişim halinde olmaları gerekirdi. Kutsal ile insan arasındaki ilişkide, insanın birinci görevi taptığı varlığa saygıda kusur etmemek ve iyi bir hizmetkâr olmaktı. Tanraı/ların görevi ise, insanların birtakım ihtiyaçlarını karşılamak ve onları korumaktı. İki taraf arasındaki bu bağlantıda, kurban ve sununun rolü büyüktü. Tanrılara takdim edilen kurban/sunular, sözü edilen ilişkide bir nevi tutkal görevi yapmaktaydı. Kurban, kanlı ve kansız olarak iki gruba ayrılırdı. Kanlı kurban kategorisinde, hayvanlar ve nadiren insan yer alırdı. Tahıl, bal, süt, şarap, bira ve ekmek gibi gıda maddelerinin yanında silah, heykel vb. objeler de, kansız kurban grubuna dahil olanlardı. Kurban sunumları farklı amaçlara yönelik gerçekleştirilirdi. Dinler tarihçileri ve antropologlar, kurban ritüelleri ile ilgili farklı teoriler üretmişler ve bunları: hediye kurbanı örneğin adak, şükür, ilk mahsul kurbanı , komünyon kutsal ziyafet ve günah çıkarma kefaret, arınma vs. olarak farklı kategorilere ayırmışlardır.Hitit arşivlerinden çıkan belgelerden, kurban ritüellerinin büyük bir ciddiyetle belli bir program çerçevesinde uygulandığı anlaşılmaktadır. Yine aynı şekilde kurbanın zamanı ve mekânı da rastgele belirlenemezdi. Sunumu yapılacak hayvan, madde ya da nesneler de amaca göre seçilirdi.Bu çalışmada, kurbanın, Hitit inancındaki fonksiyonu ve önemi anlatılmak istenmiştir. Ayrıca, farklı kurban ve sunu türlerinden örnekler vermek ve bunların hangi durumlarda uygulandıklarını görmek de, bu çalışmanın amaçları arasındadır. Çalışmada, Hitit filolojik belgelerden bazı örnekler sunulmuş ve yorumlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hitit inancı, Kurban türleri, Kanlı kurban, Kansız kurban, Kurban ritüeli

Different Types of Sacrifices and Offerings in The Hittite Religion

Öz

In the Hittite society, belief influenced and dominated every aspect of daily life. Hittites believed that the means of maintaining the existing system or preventing a chaotic environment depended on complying with the rules imposed by their supernatural powers/gods. In view of this, it was necessary for them to be in constant communication with the existences they classified as sacred. In the relationship between the gods and humans, the main duty of the individual was showing great respect, and being a good servant to the existence he worshipped. On the other hand, in return the god/gods would meet certain needs of the people and protect them. Offerings played a major role in the relationship between both sides. The sacrifices/offerings presented to the gods acted as a kind of bond in this relationship. Sacrifices were divided into two groups, blood sacrifices and bloodless offerings. In the category of blood sacrifices there were animal and occasionally humans. In addition to food substances including grains, honey, wine, beer and bread vegetation and libations , objects such as weapons, statues etc. were also included in the bloodless group of sacrifices. The offering of sacrifices was carried out for different purposes. Historians of religions and anthropologists generated various theories regarding the offering rituals and divided these into different categories: Gift offerings for example votive, gratitude, firstfruit offerings , communion sacrifices/offerings sacred meal , and guilt offerings expiation, purification etc. It appears from documents obtained from Hittite archives that the sacrifice rituals were performed with great devotion and in the framework of a certain program. Similarly, the time or place of the sacrifice was not determined randomly. The animal, substance or object to be offered was selected in accordance with the purposes mentioned. In this study, the objective was to explain the function and importance of sacrifice in the Hittite belief. In addition, providing examples of the sacrifices and offerings, and understanding in which situations these were performed were among the aims of this study. In the study, certain examples were given from the Hittite written sources, and an attempt was made to interpret these documents

Anahtar Kelimeler

Hittite Religion, Types of sacrifices, Bood offerings, Bloodless offerings, Ritual of sacrifice

Kaynakça

• Alp, S. (1982). “Hititlerin Dinsel Törenlerinde Kullanılan Temizlik Maddesi tuhhueššar Üzerine Bir İnceleme”, Belleten, XLVI (182): 247-259.
• Arıkan, Y. (2005). “Hitit kültünde bir görevli Lu Tazelli”, V. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri, Çorum,Turkey, 2-8 Eylül 2002, Ankara, s. 49-82.
• Beckman, G. (1989). “The Religion of the Hittites”, The Biblical Archaeologist, 53 (2-3): s. 98-108.
• Beckman, G. (1990). “The Hittite ‘Ritual of the Ox’ CTH 760.I.2-3)”, Orientalia, NOVA SERIES, 59 (1): 34-55.
• Eliade, Mircea. Det Hellige og det Profane, Oslo, Gyldendal, 1997.
• Erginer, Gürbüz. Kurban, Kurbanın Kökenleri ve Anadolu’da Kanlı Kurban Ritüelleri, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 1997.
• Evans-Pritchard, E. Evan. Nuer Religion, New York and Oxford, Oxford Press, 1956.
• Furlani, G. (1938). “The Basic Aspect of Hittite Religion”, The Harvard Theological Review, 31 (4): 251- 262.
• Gilan, A. (2014). “The Hittite Offering List of Deceased Kings and Related Texts (CTH 610-611) As Historical Sources”, KASKAL, cilt:11, s. 85-120.
• Gilhus, Ingvild S. & Mikaelsson Lisbeth. Hva Er Religion, Oslo, Universitetsforlaget, 2010.
• Gurney, Oliver R. Some Aspects of Hittite Religion, Oxford, Oxford University Press, 1977.
• Gündüz, Ş. (2008). “Dinlerde Tanrıya yakınlaşma aracı olarak kurban”, Uluslararası Kurban Sempozyumu Bildirileri, İstanbul, Turkey, 8-9 Aralık 2007, s. 65-74.
• Haas, Volkert. Geschichte der Hethititschen Religion, Brill, Leiden 1994.
• Hazenbos, Joost. The Organization of the Anatolian Local Cults During the Thirteenth Century B.C., Leiden, Brill, 2003.
• Hoffner, H. A. (2005). Hittite Religion, Encyclopedia of Religion (Vol. 6, pp. 4068-4073) New York: Thomas Gale Press.
• Hoyt, S. F. (1912). “The Etymology of Religion”, Journal of American Oriental Society, 32 (2): 126-129.
• Hutter, M. (1997). “Religion in Hittite Anatolia. Some Comments on ‘Volkert Haas: Geschichte der Hethitischen Religion’ ”, Numen, 44 (1): 74-90.
• James, E. Oliver. Origins of Sacrifice, A Study in Comparative Religion, London 1933.
• Ringgren, Helmer. Religionens Form og Funktion, Et kompendium fra UNIPUB, Oslo, Akademika, AS, 1999.
• Robertson-Smith, William. Lectures on the Religion of the Semites, Fundamental Institutions, London, The Macmillan Company, 1907.
• Sevinç-Erbaşı, F. (2010). “Bir erginlenme töreni olarak Haššumaš Bayramı”, VII. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri, Çorum, Turkey, 25-31 Ağustos 2008, Cilt 2, s. 693-702.
• Sevinç-Erbaşı, Fatma. Hititlerde Öteki Kurban ve Büyü, Cenaze/Diğer Ritüeller, Ankara, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2013.
• Singer, Itamar. Muwatalli’s Prayer to the Assembly of Gods Through the Storm-God of Lighting (CTH 381), American School of Oriental Research, Atlanta, 1996.
• Singer, Itamar. Hittite Prayers, Atlanta, Society of Biblical Literature, 2002.
• Taggar-Cohen, Ada. Hittite Priesthood, Heidelberg, Universitätsverlag Winter, 2006
• Taracha, Piotr. Religions of Second Millennium Anatolia (Dresner Beiträge zur Hethitologie 27), Wiesbaden, Harrasowitz, 2009.
• Torri, G. (2007). “Der Kult der Könligchen Statuen in den Hethitischen Keilschriftlichen Quellen”, In D. Prechel
• (ed.), Fest und Eid. Instrumente der Herrschaftssicherung im Alten Orient, Würzburg, s. 173-190.
• Tylor, Edward B. Primitive Culture: Researches into the Development of Mythology, Philosophy, Religion, Art, and Custom. volume: II, London, John Murray, 1871.
• Widengren, Geo. Religionens Värld, Religonsfenomenologiska Studies och Översikter (Utdrag), Oslo, Svenska Kyrkans Diakonistyrelses Bokförlag, Pensumtjenesten, 1999.
• https://www.britannica.com/topic/sacrifice-religion [Erişim tarihi: 08.02.2019]
• https://en.oxforddictionaries.com/definition/religion [Erişim tarihi: 13.02.2019]