Kentsel Yenilemeye Sürdürülebilir Bir Çözüm: Alışveriş Merkezlerinin Dönüşümü

Yıl 2019, Sayı: 41, 235 - 245, 01.02.2019

Rıza Fatih Mendilcioğlu Soufi Moazemı Goudarzı

Öz

Küreselleşme; bireysel ve toplumsal kimlikleri, ekonomik ve sosyal değerleri yeniden tanımlamaktadır. Küreselleşmenin yerel kimlikler üzerindeki belirgin etkileri dünyadaki kentleri mimari açıdan homojen hale getirmekte ve birbirine benzer yapıların çoğalmasına neden olmaktadır. Yerel kültürlere özgü yapılar yerlerini yavaş yavaş benzer tasarımlara ve işlevlere sahip güncel anlayıştaki yapılara bırakmaktadır .Kent kimliğinin değişimine ve çağdaş alışveriş merkezlerinin geleneksel alıveriş alanları yerine geçmesine sebep olan kamusal alanların evrimi, dünyanın her köşesinde görülmeye başlamıştır. Geçmişten günümüze toplumların, sosyal, ekonomik ve kültürel karakterleriyle biçimlenen kentsel tasarımın en önemli unsurlarından biri olarak kabul edilen alışveriş alanları son yıllarda dünyayı etkisi altına alan küreselleşmenin getirdiği ekonomik ve sosyal nedenler ile hızlı bir dönüşüm sürecine girmişlerdir. Mimari üzerine dayatılan kimliklerin etkisiyle, 1950’lerden itibaren günlük sosyal hayatın içine girmeye başlayan alışveriş merkezleri, Türkiye gibi birçok ülkede kentsel yaşamın bir parçası haline gelmiştir. Alışveriş merkezleri, geçmişte toplum hayatı için önemli yer arz eden, çarşı ve pazar gibi alanların yerini almıştır. Çeşitli sosyal ve ekonomik nedenlerle kent dokusu ile bütünleşemeyen ve yaşam standartlarına katkı sağlayamayan birçok büyük alışveriş merkezinin yakın gelecekte gözden düşmesinin kaçınılmaz olması öngörülebilmektedir. İşlevini kaybeden ve atıl duruma düşen alışveriş merkezlerinin durumları ise gerek ekonomik gerekse kentsel bağlamda önemli sorun haline gelebilmektedir. Bu çalışma, günümüzde sosyalleşmenin ve ekonomik etkileşimlerin gerçekleşmekte olduğu en önemli yapılardan olan alışveriş merkezlerinin yeniden işlevlendirilmelerini sürdürülebilirlik açısından değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu bağlamda, sürdürülebilirlik kriterleri açısından; çeşitli nedenlerden dolayı dönüşen alışveriş merkezlerinin tasarım kriterlerini oluşturan yönler, kentsel yapı üzerindeki etkileri ve çağdaş çevre ile bütünleşmesi, Türkiye'den örneklerin karşılaştırılması yapılarak tartışılacaktır. Söz konusu araştırmada örnek olarak , her ikisi de benzer yapılara dönüştürülen İstanbul’da bulunan Bakırköy Town Center ve Ankara’da bulunan Mina Sera alışveriş merkezlerinin atıl duruma düşme nedenleri ve yeni durumları karşılaştırmalı olarak irdelenecektir. Dönüştürülen alışveriş merkezi yapılarının yeni işlevleri ve buna bağlı olarak yeni mekânlarının uyum ve uyumsuzlukları araştırılacak, diğer taraftan, dönüşümlerinin sürdürülebilirlik kriterleri çerçevesinde yeni işlevlerine ekonomik ve sosyal katkıları tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilirlik, dönüşüm, kimlik, kent dokusu, alışveriş merkezi

A Sustainable Solution of Urban Revitalization: Transformations of Shopping Malls

Öz

Globalization newly introduces that individual and collective identities, social and economic values. Since the globalization addresses its impact in terms of local identity, the architectural products of this dominancy creates homogenization in which the similar buildings start to be cumulated in global cities of the World. Local cultural buildings give theirplaces to the same design mannered and same functionalised modenr buildings.Evolution of public places, which are composing an urban identity for every city, contemporary shopping centers as an crucial urban spaces instead of traditional shopping places, start to be recognizable in distant corners of the world. By the effect of imposed identities on architecture, shopping malls where began to enter the daily social life around the 50’s, often are becoming a part of the urban lifestyle in many countries, including Turkey. Because of various social and economic reasons; the decline of many massive shopping malls could be predictable in the near future, forwhy failed to integrate with the urban fabric and contribute to the standard of living. From the past to the present; shopping places which are considered as the most important human element of urban design that is shaped by the social, cultural and economical characters of living society, have led to a rapid restructuring process under the impact of globalization in the world in recent years. This study aims to evaluate the aspect of sustainability in the renovated shopping malls which are one of the most important social and economic structures of the era. In this context, aspects that constitute the design criteria for the transformed shopping centers from a sustainability point of view have been discussed, regarding the effects on urban fabric and integrating the contemporary environmental along with examples compariso*ns from Turkey. In this study, the reasons that cause shopping malls became vertigial and thier new functions will be discussed compertaively. The units of analysis are Bakirkoy Town Center and Minasera shopping mall which are in Istanbul and Ankara. Economic and social contributions of new functions wil be discussed within the framework of sustianability criteria

Anahtar Kelimeler

Sustainability, Transforrmation, Identity, Urban fabric, Shopping malls

Kaynakça

• Arendt, Hannah. The Human Condition, Chicago, University of Chicago Press,1958.
• Carr, Stephan & Francis, Mark Rivlin, Public Space, New York, Cambridge University Press, 1992.
• Coleman, Peter. Shopping Environments: Evolution, Planning and Design, Oxford, USA, Architectural Press, 2007.
• Descamps, F. (2011) “The Conservation of Historic Cities and Urban Settlements Initiative. Conservation Perspectives, Historic Cities”, The GCI Newsletter, no: 26, p. 54-61.
• Ewers, H. & Nijkamp, P. Urban Sustainability, Avebury, Gower Press, 1990.
• Koolhaas, Rem. Harvard Design School Guide to Shopping, Köln, Taschen GmbH, 1987.
• Kostof, Spiro. City Assembled: The Elements of Urban Form Through History, London, Bullfinch Press,1999.
• Lefebvre, Henri. Şehir Hakkı (Right to The City), İstanbul, Sel Yayınları, 1996.
• Madanipour, Ali. Design of Urban Space: An Inquiry into a Socio-spatial Process, Tehran, Processing Companies and Urban Planning. 1996.
• Mattson, K., (1999). “Reclaiming and Remaking Public Space: Toward an Architecture for American Democracy”, National Civic Review, 88 (2): 34-41.
• Moazemi, S. (2018). “Spatial ıdentity and reflection of communal socialization on the topic of shopping areas in Turkey”. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü İç Mimarlık ve Çeve Tasarımı Anabilim Dalı.
• Özlüer, F.(2007).”Sürdürülebilir Kalkınmanın Politiği”. Dosya, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Yayınları, sayı:5, .s. 7-15.
• Rendell, J., Displaying Sexuality: Gendered Identities and the Early Nineteenth Century Street, Images of the Street. London & New York, Routledge, 1998.
• Rogers, Richard, & Power, Anna. Cities for A Small Country, London, Faber and Faber, 2000.
• Sarıakçalı, Buğra.(2018). “Alışveriş merkezlerinin işlevlerini kaybetme nedenleri ve yeniden işlevlendirilen alışveriş merkezleri örnekleri”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Ana Bilim Dalı.
• Sennett, Richard. The Public Domain in: The Public Face of Architecture. London, The Free Press, 1987.
• Sev, Ayşin, Sürdürülebilir Mimarlık. Yem Yayınları, İstanbul, 2009.
• Smith, Gustov, & Bindner, Karen. The Changing Public Spaces of Globalizing Cities: Comparing the Effects of Globalization on Spaces in Berlin and New York. Newyork, Columbia University Press, 1998.
• Zucker, Paul. Town and Square. Newyork, Columbia University Press, 1959.
• Bakirkoy Site[Online] Available at: [Reach Date: 03.03.2019]
• Egitim Ajansi [Online] Available at: [Reach Date: 03.03.2019]
• Google Map, [Online] Available at
• Reach Date: 03.03.2019] Google Map 2 [Online] Available at: [Last Reach: 03.03.2019]
• Sonbay Group. [Online] Available at: [Last Reach: 03.03.2019]