Yetişkin Güvensiz Bağlanma Boyutlarının Eş Tükenmişliğini Yordama Gücü: Üniversite Akademik Personeli Örneği

Yıl 2019, Sayı: 42, 23 - 32, 01.08.2019

Kadriye Doğan Hatice Deveci Şirin

Öz

Evlilik, farklı yaşantılardan gelmiş ve kendine özgü beklentileri olan iki bireyin eş olma sürecidir. Evlilikle ilgili beklentilerin gerçekleşmemesi zamanla eşlerde tükenmeye sebep olmaktadır. Eş tükenmişliği olarak kavramlaştırılan bu durum bilişsel, duygusal ve fiziksel düzeyde tükenmeyi kapsamaktadır. Eş tükenmişliğini bireylerin beklentilerinin yanı sıra, eşlerin bağlanmaya ilişkin davranışsal kalıpları da etkileyebilir. Bu araştırmanın amacı, üniversite akademik personellerin evlilik ilişkilerinde yaşadıkları eş tükenmişliği düzeylerini bağlanma özelliklerinin ne düzeyde etkilediğini incelemektir. Araştırmanın çalışma grubunu bir kamu üniversitesinde akademik personel olarak görev yapan 103’ü kadın, 211’i erkek toplam 314 katılımcı oluşturmaktadır. Katılımcıların; %17.5’si lisans, %25,8’i yüksek lisans, %56.7’i doktora düzeyinde eğitim görmüş bireylerden oluşmaktadır. Çalışma grubunun %8.6’ Profesör, %10.8 Doçent, %21.0 Doktor Öğretim Üyesi, %8.3’ü Öğretim görevlisi, %32.2’si Araştırma Görevlisi, %19.1’i diğer akademik kadrolarda görev yapmaktadır. Araştırma verileri 2015-2016 akademik yılı içinde toplanmıştır. Araştırmada katılımcıların eş tükenmişliği düzeyini belirlemek için Eş tükenmişliği Ölçeği-ETÖ, yakın ilişkilerle ilgili bağlanma formasyonunu belirlemek için Yakın ilişkilerde yaşantılar envanteri-YİYE II evli bireylere uyarlanarak kullanılmıştır. YİYE-II’yi evli bireylere uyarlamak amacı ile araştırmanın çalışma grubundan ayrı olarak 142 kadın 46 erkek toplam 188 evli bireyden veri toplanmış ve bu veriler üzerinde güvenirlik ve geçerlik çalışmaları yapılmıştır. Uyarlama çalışması sonucunda, YİYE II’nin evli örneklemde kullanılabilecek orijinal ölçekteki faktör yapısına uygun olarak 2 boyutlu 26 maddeden oluşan formu elde edilmiştir. Verilerin analizinde, YIYE-II’nin ETÖ puanlarını yordama derecesine ilişkin işlemler için çoklu doğrusal regresyon analizi kullanılmıştır. Çoklu doğrusal regresyon analizinden önce, değişkenlerin regresyon analizi için gereken varsayımları ve şartları karşılayıp karşılamadığı kontrol edilmiştir. Çoklu doğrusal regrasyon analizi ile elde edilen bulgulara göre güvensiz bağlanma boyutları olan kaygı ve kaçınma akademik personellerin eş tükenmişliği puanlarının toplam varyansının % 23’ünü açıklamaktadır. Kalan diğer kısmın ise modele dahil edilmeyen başka değişkenler tarafından açıklandığı görülmektedir. Araştırma sonuçlarına göre, kaygılı ve kaçınmacı bağlanma akademik personelin evlilik ilişkisinde yaşadığı tükenmişliğin belirleyicileridir. Araştırma bulguları Psikodinamik-Varoluşçu Eş tükenmişliği modeli ve Bağlanma Teorisi ile ilgili yapılan önceki araştırma bulguları ve kuramsal açıklamalara dayandırılarak yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eş tükenmişliği, kaygı, kaçınma, bağlanma teorisi, psikodinamik- varoluşçu eş tükenmişliği modeli.

The Predictive Power of Adult Attachment Dimensions on Couple Burnout: The Case of University Academic Staff

Öz

The purpose of this study is to examine how the attachment styles of academicians influence the level of couple burnout in marriage. The study group of the research consists of 314 participants, 103 female and 211 male, working as academic staff in a public university. 17.5% of the participants have bachelor's degree, 25.8% have master's degree and 56.7% have PhD. 8.6% of the study group are professors, 10.8% are associate professors, 21.0% are assistant professors, 8.3% are lecturers, 32.2% are research assistants and 19.1% are employed in other academic units. The data of the research is collected in the 2015-2016 academic year. In order to determine the level of couple burnout of the participants in the study, Couple Burnout Measure CBM ; and to determine the attachment formation related to close relationships, Experiences in Close Relationships-Revised ECR-R is used by adapting to married individuals. In order to adapt ECR-R to married individuals, data is collected from 188 married 142 female and 46 male participants separately from the study group, and reliability and validity checks are performed. The form of the ECR-R which can be used in the married individuals' sample was obtained a two dimensional structure in accordance with the factor structure of the original scale.As a result of factor analysis; Items 1, 2, 6, 9, 10, 12, 17, 28, 31 and 35 were removed from the scale..Of the remaining 26 items, 13 items are in the attachment related anxiety dimension and 13 items are in theattachment related avoidance dimension. The adopted form of ECR-R explains 37,535 of the variance.Descriptive statistics were used to describe the characteristics of the study group.When analyzing the data, multiple linear regression analysis is used for the procedures related to the ECR-R's degree of predicting the CBM scores. Prior to multiple linear regression analysis, it is checked that whether the variables meet the assumptions and requirements for regression analysis. The findings obtained through multiple linear regression analysis suggest that anxiety and avoidance, the insecure attachment dimensions, explain 23% of the total variance of the burnout scores of academic staff. The remaining part, on the other hand, is explained by other variables that are not included in the model. According to the research results, anxious and avoidant attachment are the determinants of the couple burnout experienced in marital relationship by academic staff. The research findings are interpreted on the basis of previous research findings and theoretical explanations related to Psychodynamic-Existential Couple Burnout Model and Attachment Theory

Anahtar Kelimeler

Couple burnout, Anxiety, Avoidance, Attachment theory, Psychodynamic-Existential couple burnout model

Kaynakça

• Abouserie, R. (1996). ‘‘Stress, Coping Strategies and Job Satisfaction in University Academic Staff ’’. Educational Psychology, 16(1):49-56.
• Ardıç, K. ve Polatcı, S. (2008). ‘‘Tükenmişlik Sendromu Akademisyenler Üzerinde Bir Uygulama (GOÜ Örneği)’’. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2): 69-96.
• Arslan, E., Arslan, C. ve Arı, R. (2012). ‘‘An Investigation of Interpersonal Problem Solving Approaches with Respect to Attachment Styles’’. Educational Sciences: Theory and Practice, 12(1): 15-23.
• Blix, A. G., Cruise, R. J., Mitchell, B. M. & Blix, G. G. (1994). ‘‘Occupational Stress Among University Teachers’’. Educational Research, 36(2): 157-169.
• Bowlby, John. Bağlanma ve Kaybetme: Bağlanma. İstanbul, Pinhan Yayınevi, 2012.
• Bowlby, John. Bağlanma ve Kaybetme: Ayrılma, İstanbul, Pinhan Yayınevi, 2014.
• Brennan, Kelly. A., Clark, Catherine. L., & Shaver, Philip. R. Self-Report Measurement of Adult Attachment: An Integrative Overview in J. A. Simpson & W. S. Rholes (Ed.)Attachment Theory and Close Relationships, (s. 46-76), New York, Guilford, 1998.
• Budak, G. ve Sürgevil, O. (2005). ‘‘Tükenmişlik ve Tükenmişliği Etkileyen Örgütsel Faktörlerin Analizine Ilişkin Akademik Personel Üzerinde Bir Uygulama’’. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2): 95-108.
• Büyüköztürk, Şener, Kılıç Çakmak, Ebru, Akgün, Özcan E., Karadeniz, Şirin ve Demirel, Funda. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara, Pegem Akademi Yayınevi, 2008.
• Collins, N. L. (1996). ‘‘Working Models of Attachment: Implications for Explanation, Emotion, and Behavior’’. Journal of Personality and Social Psychology, 71(4): 810-832.
• Collins, N. L., & Feeney, B. C. (2000). ‘‘A Safe Haven: An Attachment Theory Perspective on Support Seeking and Caregiving in Intimate Relationships’’. Journal of Personality and Social Psychology, 78(6): 1053-1073.
• Collins, N. L., & Read, S. J. (1990). ‘‘Adult Attachment, Working Models, and Relationship Quality In Dating Couples’’. Journal of Personality and Social Psychology, 58(4): 644-663.
• Çapri, B. (2008). ‘‘Eş Tükenmişliğini Yordayan Değişkenlerin Incelenmesi’’ . Yayınlanmamış doktora tezi. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilimdalı.
• Çapri, B. ve Gökçakan, Z. (2013). ‘‘Eş Tükenmişliğini Yordayan Değişkenler’’. İlköğretim Online, 12(2): 561- 574.
• Davila, J., & Bradbury, T. N. (2001). “Attachment Insecurity and The Distinction between Unhappy Spouses Who Do And Do Not Divorce.” Journal of Family Psychology, 15(3): 371-393.
• Drake, K. E. (2014). ‘‘The Effects Of Adult Romantic Attachment Anxiety and Avoidance on Facets of Compliance’’. Personality and Individual Differences, cilt: 59, s.21-26.
• Ergin, C. (1995). ‘‘Akademisyenlerde Tükenmişlik ve Çeşitli Stres Kaynaklarının İncelenmesi’’. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi,cilt:12, s.37-50.
• Fraley, R. C., Waller, N. G., & Brennan, K. A. (2000). ‘‘An Item Response Theory Analysis of Self-Report Measures of Adult Attachment’’. Journal of Personality and Social Psychology, 78(2): 350-365
• Gillespie, N. A., Walsh, M., Winefield, A. H., Dua, J., & Stough, C. (2001). ‘‘Occupational Stress in Universities: Staff Perceptions of The Causes, Consequences and Moderators Of Stress’’. Work & Stress, 15(1): 53- 72.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Ankara, Nobel Yayın Dağıtım, 2012.
• Schumann, K. & Orehek, E. (2019). ‘‘Avoidant and Defensive: Adult Attachment and Quality of Apologies’’. Journal of Social and Personal Relationships,36(3): 809-833
• Kızıldağ, S. ve Vatan, S. (2016). ‘‘Evli Bireylerde Eş Tükenmişliğini Yordamada Bağlanma ve Duygu Düzenleme Özelliklerinin İncelenmesi’’. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(3): 1069-1094.
• Kızıldağ, S. ve Yıldırım, İ. (2018). ‘‘Testing a Couple Burnout Model’’. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 8(49): 101-116.
• Kong, S. S., Kang, D. R., Oh, M. J., & Kim, N. H. (2018). ‘‘Attachment Insecurity As a Mediator of The Relationship between Childhood Trauma and Adult Dissociation’’. Journal of Trauma & Dissociation, 19(2): 214-231.
• Koolaee, A., & Adibrad, N. (2010). ‘‘The Comparison of Relationship Beliefs and Couples Burnout in Women Who Apply for Divorce and Women Who Want to Continue Their Marital Life’’. Iranian Journal of Psychiatry, 5(1): 35-39.
• Laes, T., & Laes, T. (2001) ‘‘Career Burnout and Its Relationship to Couple Burnout in Finland’’. The Symposium conducted at the annual convention of The American Psychological Association, San Francisco, ABD, 24-28 Ağustos 2001.
• Marshall, T. C., Bejanyan, K., Di Castro, G., & Lee, R. A. (2013). ‘‘Attachment Styles As Predictors of Facebook‐
• Related Jealousy and Surveillance in Romantic Relationships’’. Personal Relationships, 20(1): 1-22.
• Matthews, L. S., Conger, R. D., & Wickrama, K. A. S. (1996). ‘‘Work-Family Conflict and Marital Quality: Mediating Processes’’. Social Psychology Quarterly, 59(1): 62-79.
• Mikulincer, M., Florian, V., Cowan, P. A., & Cowan, C. P. (2002). ‘‘Attachment Security in Couple Relationships: A Systemic Model and Its Implications for Family Dynamics’’. Family Process, 41(3): 405-434.
• Mikulincer, M., Shaver, P. R., Bar-On, N., & Ein-Dor, T. (2010). ‘‘The Pushes and Pulls of Close Relationships: Attachment Insecurities and Relational Ambivalence’’. Journal of Personality and Social Psychology, 98(3): 450-468.
• Molero, F., Shaver, P., Fernández, I., & Recio, P. (2017). ‘‘Attachment Insecurities, Life Satisfaction, and Relationship Satisfaction from A Dyadic Perspective: The Role of Positive and Negative Affect’’. European Journal of Social Psychology, cilt: 47, s.337-347.
• Nikoubakht, N., Karimi, U., & Bahrami, H. (2011). ‘‘Couple Burnout among Fertilized and Unfertilized Women Referred to Valieasr Reproductive Center, Tehran’’. Iranian Journal of Epidemiology, 7(1): 32-37.
• Özpolat Yılmaz, A. G., Ayaz, T., Konağ, Ö.ve Özkan, A. (2014). ‘‘Attachment Style and Perceived Social Support As Predictors of Biopsychosocial Adjustment to Cancer’’. Turkish Journal of Medical Sciences, 44(1): 24-30.
• Paley, B., Cox, M. J., Burchinal, M. R., & Payne, C. C. (1999). “Attachment and Marital Functioning: Comparison of Spouses With Continuous-Secure, Earned-Secure, Dismissing, and Preoccupied Attachment Stances.” Journal of Family Psychology, 13(4): 580-597.
• Pamuk, M., & Durmuş, E. (2015). ‘‘Investigation of Burnout in Marriage’’. International Journal of Human Sciences, 12(1): 162-177.
• Pines, Ayala. Malach. Couple Burnout: Causes and Cures. New York, Routledge, 1996.