Bizans Devleti’ndeki Ariusçuluk Tartışmalarının Hristiyanlık Üzerindeki İzleri

Yıl 2019, Sayı: 42, 325 - 331, 01.08.2019

Fatma İnce

Öz

Hristiyanlık içerisinde IV. yüzyıldan itibaren, Hz. İsa’nın tanrısallığı ile alakalı birçok tartışmalar yaşanmıştır. Bu tartışmaların ortaya çıkmasını sağlayan en önemli grup Ariusçular’dır. Arius, kendi kilisesinin piskoposu Alexander teslis inancını izah ederken, bunun yanlışlığını ifade etmiş, Hz. İsa’nın tanrı ile aynı özden olmadığını vurgulamıştır. Bundan sonra Hristiyanlıkta Hz. İsa’nın tanrı olduğunu iddia edenler ve Hz. İsa’nın tanrı ile aynı özden olmadığını savunanlar olmak üzere iki farklı grup ortaya çıkmıştır. Bütün bu tartışmaların bir neticeye ulaşmasını isteyen İmparator Constantinus, taht konusunda yaşanan sorunları çözümleyip, tahtın tek hâkimi haline geldikten sonra 325 senesinde İznik Konsili’ni toplamıştır. Bu konsilde, Arius’un fikirleri mahkum edilmiş, Arius ve taraftarları da heretik ilan edilerek, aforoz edilmişlerdir. Ancak bütün bu engellemelere rağmen, Arius’un teslis ile alakalı fikirleri, kendisinden sonra da yüzyıllar boyunca ciddi manada taraftar bulmuştur. XIV. asrın sonlarından itibaren, özellikle Üniteryen gruplar tarafından Hz. İsa’nın tanrı olmadığıyla alakalı, dolayısıyla da teslis inancını reddeden birçok ciddi çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada Bizans Devleti içerisinde yaşanan Ariusçuluk tartışmalarının Hristiyanlığın daha sonraki sürecinde ne kadar etkili olduğu izah edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cari İşlemler Dengesi, Turizm Gelirleri, Ödemeler Bilançosu.

Traces of the Ariusism Controversies in the Byzantıne State

Öz

Christianity is founded on the basis of the belief in the trinity. In this belief Jesus is the father, the son, and the holy spirit, and all these concepts characterize God. However, this divinity of Jesus has been debated since the fifth century. The most important group that led to these debates was the Arius. Arius, the bishop of his own church, Alexander explained his belief in the trinity, expressed the error of this, Hz. He emphasized that Jesus was not of the same essence as God. Alexander tried to change Arius' ideas, but he didn't succeed. The ideas of Arius, that is, the divinity of Jesus, have begun to be discussed throughout Rome. Constantine I tried to solve the religious problems after solving the problems in the country after he succeeded to the throne, first he followed a peaceful path and tried to mediate between the two sides, but he did not succeed. Then, in July-June of 325, the Council of Iznik convened. This council was gathered in the imperial palace. In the Council, the Aryanists tried to explain their own ideas. Those who prefer to negotiate the problems between them could not reach a result. In this council, Arius' ideas were condemned, and Arius and his followers were declared heretic and excommunicated. In order for a thought to be destroyed, it must be based on a very good basis. However, the Council of Nicaea Decisions adopted to destroy Arius' ideas lacked this basis. Arius was also a great logician. In such a situation, it was impossible for Arius' ideas to spread or develop further. Arius died suddenly in 336. However, his ideas continued to spread rapidly. Emperor Constantinus II. supported Arius 'ideas in spite of these obstacles. Despite these obstacles, Arius' ideas about the trinity have found serious supporters for centuries after him. XIV. century, especially by the Unitarian groups Hz. There have been many serious studies about Jesus' being not a god, and therefore rejecting the belief in the trinity. In this study, it will be tried to explain how effective the discussions of Arius in the Byzantine State in the later period of Christianity

Anahtar Kelimeler

Cristhianity, Trinity, Arius, Ariusism, Unitarianism

Kaynakça

• Albayrak, K. (2005). “İznik Konsili öncesinde ve sonrasında Heretik Hıristiyan akımlar”, Uluslararası İznik Sempozyumu, İznik Belediyesi, İznik, Turkey, 5-7 Eylül, s. 103-137.
• Andrew, Hill. What do Uniterians Believe? Londra, 1973.
• Ata ur-Rahim. Muhammed. Jesus Prophet of Islam, Norfolk, Diwan Press, 1977.
• Aydın, M. (1982). “Hristiyanlıkta Teslis Doktrini ve Hristiyan İtizalleri”, AÜ İlahiyat Fakültesi İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, sayı: V, s.141-156.
• Aydın, M. (1986). “Batı ve Doğu Hristiyanlığına Tarihi Bir Bakış”, AÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXVII (1): 123-148.
• Aydın, M. (2005). “İslami gelenekte İsa-Mesih inancı, Müslüman-Hristiyan diyaloğu”, Müslüman-Hristiyan Diyaloğu Tanrı ile İnsan Arasındaki İlişki Konulu Sempozyum, İstanbul 2005, s. 69-84.
• Baybal, Sami. İbrahimi Dinlerde Mesih’in Dönüşü, Konya, Yediveren Yayınları, 2002.
• Besnard, Albert M. Hristiyan İlahiyatı çev.: Mehmet Aydın, Konya, 1983.
• Chadwick, John White. Old and New Ünitarian Belief, Boston, 1894.
• Çelik, Mehmet. Süryani Tarihi, C. I, İstanbul, Ayraç Yayınevi, 1996.
• Çetinkaya, Ömer. Mesih Nerede, Mehdi Kim?, İstanbul, Işık Yayınları, 2011.
• Doğrul, Ömer Rıza. Yeryüzündeki Dinler Tarihi, İstanbul, İnkılap Kitabevi, 1963.
• Duncan, Mc. Guffie. Concerning Jesus, Ed.: Dennis G. Wigmore, Londra, Lindsey Yayınları, 1975.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. Çağımızda İtikadi İslam Mezhepleri, İstanbul, Şato Yayınları, 1990.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. Kâdıyânilik (Ahmediyye Mezhebi), İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 1986.
• Fisher, George Park. History of Christian Doctrine, New York, International Theological Library, 1919.
• Fulton, John F. Michael Servetus Humanist and Martyr, New York, 1953.
• Gow, Henry. The Unitarians, Londra 1928.
• Gündüz, Şinasi. Hristiyanlık, İstanbul, İsam Yayınları, 2006.
• Güriz A. (1968). “Avrupada Reform Hareketi ve Mülkiyet Sorunu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 25 (1): 237-271.
• Hall, Alfred. The Beliefs of A Unitarian, Londra, 1947.
• Hammer, Joseph De. Osmanlı İmparatorluğu Tarihi çev.: Zuhuri Danışman, İstanbul, Kapı Yayınları, 1972.
• Hefele, C. J. A History of the Christian Councils from the Original Documents to the Clore of the Nicea A. D. 325, Edinburgh, T&T Clark, 1871.
• Hefele, C. J. Historia des Conciles, C. I, Paris, 1907.
• Herrin, Judith. Bizans, Bir Ortaçağ İmparatorluğunun Şaşırtıcı Yaşamı, çev.: Uğur Kocabaşoğlu, İstanbul, İletişim Yayınevi, 2013.
• İzzeti, Ebu’l-Fazl. İslam’ın Yayılış Tarihine Giriş, çev.: Cahit Koytak, İstanbul, İnsan Yayınları, 1984.
• Kaçar, T. (2003). “Ebioniteler’den Arius’a: Eskiçağ Doğu Hristiyanlığında İsa Teolojisi Tartışmaları”, AÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, XLIV (2): 187-206.
• Kutub, Muhammed. Çağdaş Fikir Akımları, çev.: M. Beşir Eryarsoy, C. I, İstanbul, İşaret Yayınları, 1991.
• Küçük, Abdurrahman. Dönmeler Tarihi, İstanbul, Aziz Andaç Yayınları, 2005.
• Latourette, Kenneth Scott. A History of Christianity, U.S.A., 1955.
• Lecler, Joseph. Toleration And Reformation, çev. T. L. Westow, C. II, New York, 1917.
• Lindsay, Thomas M. A History of Reformation, C. II, New York, 1917.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem. Başlangıcından Günümüze Dinler Tarihi, İstanbul, Otağ Yayınları, 1983.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem. Dinlerde Mehdi Tasavvurları, Samsun, Sidre Yayınevi, 1997.
• Sofuoğlu, Cemal. Kuran-ı Kerim ve Hadislere Göre Hz. İsa ve Hristiyanlık, Ankara, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2005.
• Tarrant, William George. Unitarianism, Londra, 1912.
• Ünal, Zeki. Hz. İsa’nın Dönüşü Meselesi, Ankara, TDV Yayınları, 2011.
• Vasiliev, A. A. Bizans İmparatorluğu Tarihi, çev.: Arif Müfid Mansel, C. I, Ankara, Maarif Matbaası, 1943.
• Wilbur, Earl Morse. A History of Ünitarianism (Socinianism and Its Antecedents), C. I, Cambridge, Harvard University Press, 1945.
• Wilbur, Earl Morse. Our Unitarian Heritage, Boston, The Beacon Press, 1925.
• Woordenburg, J. (2004). Mesih, DİA, (C. 24, ss. 306-309). İstanbul: TDV Yayınları.
• Yılmaz, İ. (1994). “Üniteryanizm’in doğuşu ve bunu etkileyen faktörler”, Yayımlanmamış doktora tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı.