Türkiye Varlık Fonunun İslami Finansal Enstrümanların Gelişmesine Muhtemel Katkıları

Yıl 2019, Sayı: 42.1, 163 - 179, 01.12.2019

Ali Antepli Volkan Alpay

Öz

Ulusal varlık fonları geleneksel kamu emeklilik fonları ve ulusal para biriminin destekleyen oluşumlardan farklı yeni bir varlık yönetim türü olarak ortaya çıkmıştır. UVF’ler genel olarak yurtdışında yatırım yapan kamu himayesinde veya kontrolünde bulunan finansal oluşumlardır. UVF’lerin daha çok faaliyet alanları belirlenirken kuruldukları ülkelerinin konjonktürel ve gelecek bakımından ihtiyaçları doğrultusunda teşekkül ettikleri anlaşılmıştır. Ulusal varlık fonlarının ilk örneği 1854 yılında ABD- Teksas’da kurulan Perment Scholl Fund PSF olsa da günümüz anlamında bilinen ilk varlık fonu 1953 yılında Kuveyt tarafından kurulan Kuveyt Yatırım Yönetim Kurulu’dur. Varlık fonlarının genel olarak kaynaklarını; ödemeler dengesi fazlalıkları, resmi döviz işlemleri, özelleştirme gelirleri, bütçe fazlalıkları ve/veya emtia ihracatından kaynaklanan döviz fazlalıkları oluşturmaktadır. Her ne kadar UVF’ler ülkelerin merkez bankaları veya resmi döviz rezervlerinin bir parçası gibi görünse de onları farklı kılan özellikleri mevcuttur. 2016 yılı Ağustos ayında ülkemizin ilk varlık fonu olan Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi kurulmuştur. “Şirketin ana faaliyet konusu, ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde sermaye piyasalarında araç çeşitliliği ve derinliğine katkı sağlamak, yurtiçinde kamuya ait olan varlıkları ekonomiye kazandırmak, dış kaynak temin etmek, stratejik, büyük ölçekli yatırımlara iştirak etmek amacıyla Türkiye varlık Fonu’nun ve bu fona bağlı alt fonların kurulması ve yönetilmesi” olarak belirlenmiştir. TVF bünyesine devredilen Türkiye’nin önemli varlıkları ile yaklaşık 40 milyar dolarlık bir varlık büyüklüğüne ulaşmıştır. TVF’nin kuruluş gerekçesi olarak birçok amaç belirlenmiştir. Bunlardan en dikkat çekenlerin başında “Katılım finansmanına uygun varlıkların gelişmesine destek olmak” gelmektedir.İslam dininde faize dayalı işlemlerin haram kılınması sebebiyle faiz temelli finansal enstrümanların kullanımı Müslümanlar tarafından tercih edilmemektedir. Büyüyen İslam dünyası ekonomisi ve artan fon ihtiyacı nedeniyle İslami usullere uygun finansal enstrümanların geliştirilmesi zorunlu hale gelmiştir. Bu çerçevede Sukuk adlı İslami finansal enstrüman geliştirilmiştir. Bilindiği üzere İslami finansal enstrümanlar sukuk adı altında dünyada uzun zamandır kullanılmasına rağmen ülkemiz için yeni ve geliştirilmesi gereken bir konudur. Sukuk 14 farklı alt türe ayrılmış olup genel olarak en çok kullanılan türleri; Mudaraba, Muşaraka, Murabaha, Salam, İcara, İstisna ve Wakala’dır. Türkiye’ de sukuk karşılığı olarak kira sertifikası geliştirilmiş olup 5 türe ayrılmıştır. Bu çalışmada varlık fonları incelenecek olup Türkiye varlık fonunun İslami finansal enstrümanların gelişmesine muhtemel katkıları incelenmiş ve önermeler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

SWF, Ulusal Varlık Fonu, Türkiye Varlık Fonu, İslami Finans.

Possible Contributions of the Turkish Wealth Fund to the Development of Islamic Financial Instruments

Öz

Sovereign Wealth funds SWF have emerged as a new type of asset management distinct from traditional public pension funds and the supporting formations of the national currency. SWFs are generally financial formations under public auspices or control that invest abroad. While determining more areas of activity, it was understood that the uvfs were formed in accordance with the cyclical and future needs of the countries in which they were founded. The first example of sovereign wealth funds is the Perment School Fund PSF , which was established in 1854 in the United States - Texas, but the first sovereign wealth funds known today is the Kuwait Investment Board, which was established in 1953 by Kuwait. In general, the sources of sovereign wealth funds are balance of payments surpluses, official foreign exchange transactions, privatization revenues, budget surpluses and/or foreign currency surpluses arising from commodity exports. Although UVFs appear to be part of countries ' central banks or official foreign exchange reserves, they have characteristics that make them different. Turkey Wealth Fund Management Joint Stock Company, the first sovereign wealth funds of our country, was established in August 2016. ” The main activity of the company is the establishment and management of the Turkey Wealth Fund TWF and its sub-funds in order to contribute to the variety and depth of instruments in the capital markets within the framework of the provisions of the relevant legislation, to acquire publicly owned assets in Turkey to the economy, to outsource them, to participate in strategic and large-scale investments". Turkey's significant assets transferred to TWF have reached an asset size of approximately $ 40 billion. Many objectives have been identified as the rationale for the establishment of the TWF. One of the most notable of these is “supporting the development of assets suitable for participation financing”. The use of Interest-Based Financial Instruments is not preferred by Muslims because interest-based transactions are prohibited in Islam. Due to the growing economy of the Islamic world and the increasing need for funds, the development of financial instruments in accordance with Islamic procedures has become mandatory. Within this framework, an Islamic financial instrument called the Sukuk has been developed. As it is known, Islamic financial instruments have been used in the world for a long time under the name of sukuk, but it is a new and need to be developed for our country. Sukuk is divided into 14 different subspecies and the most commonly used species are Mudaraba, Muşaraka, Murabaha, Salam, Icara, exception and Wakala. In Turkey, Rent Certificate has been developed in exchange for sukuk and is divided into 5 types. In this study, asset funds will be examined and the possible contributions of the Turkish asset fund to the development of Islamic financial instruments are examined and propositions are presented

Anahtar Kelimeler

Sovereign Wealth Fund, SWF, Turkey Wealth Fund, Rent Certificates, Islamic Finance

Kaynakça

• Abdelal, R. (2009). “Sovereign Wealth in Abu Dhabi”, Geopolitics Dergisi, 14(2): 317-327.
• Aizenman, J. ve Glick, R. (2007). “Sovereign Wealth Funds: Stumbling Blocks or Stepping Stones to Financial Globalization?”, Frbsf Economıc Letter, sayı: 2007-38, s. 1-4.
• Akbulak, S. ve Akbulak, Y. (2008). “Ulusal Varlık Fonları”, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 25(2): 237-262.
• Alzahrani, M. ve Megginson, W. L. (2017). “Finance as Worship: A Survey of Islamic Finance Research”. The Center of Research Excellence for Islamic Banking & Finance (CEIF), s.1-89.
• Aykın, H. (2011). “Ulusal Refah Fonları: Risk mi, Fırsat mı?”, Stratejik Düşünce Enstitüsü-SDE Analiz, s. 4-28.
• Bernstein, S., Lerner, J. ve Schoar, A. (2013). “The Investment Strategies of Sovereign Wealth Funds”, Journal of Economic Perspectives, 27(2): 219-238.
• Braunstein, J. (2017). “Understanding the Politics of Bailout Policies in Non-Western Countries: The Use of Sovereign Wealth Funds”, Journal of Economic Policy Reform, 20(1): 46-63.
• Büyükakın, F. ve Önyılmaz, O. (2012). “Faizsiz Finansman Bonosu Sukuk ve Türkiye Uygulamaları”, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 3(7): 1-16.
• Cohen, B. J. (2009). “Sovereign Wealth Funds and National Security: The Great Tradeoff”, International Affairs, 85(4): 713-731.
• Dedeoğlu, E. (2016). “Kamu Mali Yönetiminde Neler Oluyor? Varlık Fonu ve Tamamlayıcı Ödenek”, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu, sayı: 201629, s.1-6.
• Eğilmez, Mahfi (2016) Varlık Fonu, Kendime Yazılar [Online] Mevcut: , [Erişim tarihi: 02.05.2017]
• Ereli, A. ve Karasik, T. (2017). “How are Sovereign Wealth Fund Decisions Made?”, IndraStra Global, (12): 1-8.
• Ersin, İrfan. Finansal İktisat (Editörler: Hasan Dinçer ve Serhat Yüksel). Ankara, Orion Kitapevi, 2018.
• Gieve, J. (2009). “Sovereign Wealth Funds and Global Imbalances”, Revue D'économie Financière (English Ed.), 9(1): 163-177.
• Gökgöz, A. (2015). “Kira Sertifikalarının (Sukukun) Muhasebeleştirilmesi” Muhasebe ve Finansman Dergisi, sayı: 66, s. 151-174.
• Hachigian, H. (2015). “Ambiguity, Discretion and Ethics in Norway’s Sovereign Wealth Fund. Business” Polit, 17(4): 603-631.
• Heaney, R. Li, L. ve Valencia, V. (2011). “Sovereign Wealth Fund Investment Decisions: Temasek Holdings”, Australian Journal of Management, 36(1): 109-120.
• Jen, S. (2007). “Sovereign Wealth Fund What They are and What’s Happening”, World Economics, 8(4): 1-7.
• Jory, S. R., Perry, M. J. ve Hemphill, T. A. (2010). “The Role of Sovereign Wealth Funds in Global Financial Intermediation”, Thunderbird International Business Review, 52(6): 589-604.
• Kaminski, T. (2017). “Sovereign Wealth Fund Investments in Europe as an Instrument of Chinese Energy Policy”. Energy Policy, sayı: 101, s. 733-739.
• Kayıran, M. (2016). “Türkiye Varlık Fonu’nun Kuruluş Amaçları ve Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme”, Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 14(56): 55-90
• Koçgündüz, L. M. (2011). “Basra Körfezi’nin Parlayan İncisi: Katar”, Ortadoğu Analiz, 3(26): 71-81.
• Konukman, A. ve Şimşek, O. (2017). “Ulusal Varlık Fonları ve Türkiye Uygulaması”,Çalışma ve Toplum, 55(4): 1913-1944.
• Megginson, W. L. ve Fotak, V. (2015). “Rise of the Fiducıary State: A Survey of Sovereıgn Wealth Fund Research”, Journal of Economic Surveys, 29(4): 733-778.
• Mohaddes, K. ve Raissi, M. (2017). “Do Sovereign Wealth Funds Dampen the Negative Effects of Commodity Price Volatility?”, Journal of Commodity Markets, sayı: 8, s. 18-27.
• Ng, W. (2010). “The Evolution of Sovereign Wealth Funds: Singapore's Temasek Holdings”, Journal of Financial Regulation and Compliance, 18(1): 6-14.
• Özcan, S. ve Elitaş, C. (2015). “Finansman Aracı Olarak Sukuk ve Muhasebeleştirilmesi”, Muhasebe Bilim Dünyası, 17(3): 559-586.
• PSF (Permenet School Fund) (2017), Annual Report.
• Rozanov, A. (2005). “Who Holds the Wealth of Nations”, Central Banking Journal, 15(4): 52-57.
• Setser, B. ve Ziemba, R. (2009). “GCC Sovereign Funds- Reversal of Fortune”. Center for Geoeconomic Studies, sayı: 1, s.1-29.
• Sevinç, E. (2013). “Sukuklardan Oluşan Eşit Ağırlıklandırılmış Portföy ile Türkiye’de İhraç Edilmiş Eurobondlardan Oluşan Eşit Ağırlıklandırılmış Portföyün Riske Maruz Değerinin Karşılaştırması” Bankacılar Dergisi, sayı: 86, s. 78-100.
• SWF Enstitü [Online] Available: , [Erişim tarihi: 01.05.2018 ve 09.06.2018]
• Tekin, A. (2017). “Türkiye Kira Sertifikaları ile İslami Finans Piyasalarındaki Eşdeğer Ürünler Arasında Bir Karşılaşma”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 20(2): 160-174.
• Thomas, S. ve Chen J. (2011). “China’s Sovereign Wealth Funds: Origins, Development and Future Roles”, Journal of Contemporary China, 20(70): 467-478.
• Yakar, S., Kandır, S. Y. ve Önal, Y. B. (2013). “Yeni Bir Finansman Aracı Olarak Sukuk-Kira Sertifikası ve Vergisel Boyutunun İncelenmesi”, Bankacılar Dergisi, sayı: 84, s. 72-94.
• Yılmaz, E. (2014). “Yeni Bir Finansal Araç Olarak Sukuk: Çeşitleri, Türkiye Uygulaması ve Vergilendirilmesi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, sayı: 61, s. 81-100.
• Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Esas Sözleşmesi [Online] Mevcut: , [Erişim tarihi: 30.08.2018]
• III-61.1 sayılı Kira Sertifikaları Tebliğ. (2013). TC. Resmi Gazete, 28670 7, Haziran 2013.
• [Online] Mevcut: , [Erişim tarihi: 01.09.2018]
• GIC [Online] Available: , [Erişim tarihi: 05.06.2018]