Faiz ile Enflasyon Arasındaki İlişkinin Test Edilmesi: Türkiye Örneği 1980-2018

Yıl 2019, Sayı: 42.1, 180 - 187, 01.12.2019

Sümeyra Evren Mehmet Mucuk

Öz

Paranın kirası olarak tanımlanan faiz, önemli tartışmaları beraberinde getirmektedir. Keynesyen yaklaşıma göre faiz oranı para arzı ve para talebi tarafından belirlenir. Para arzı sabitken para talebinin artması faiz oranını yükseltmektedir. Aynı zamanda para talebi sabitken para arzının azalması da faiz oranlarının yükselmesine neden olmaktadır. Artan faiz oranları ise makroekonomik değişkenler üzerinde doğrudan ve dolaylı etkilere sahiptir. Makroekonomik göstergelerde meydana gelen değişimler toplumsal dengeleri de belirlemektedir. Dolayısıyla faiz oranlarında meydana gelen artışlar veya azalışlar, iktisadi olduğu kadar sosyal göstergeler üzerinde de önemli sonuçlar ortaya koymaktadır. Nitekim faizlerin yükselmesi uzun vadede üretimin azalmasına ve işsizliğin artmasına yol açar. İşsizlik ise gelir dağılımının bozulmasına neden olur. Diğer taraftan yüksek faizler bütçe dengesini bozmaktadır. Bütçe açıklarının monetizasyonu enflasyonun temel nedenidir. Yüksek enflasyon ve faiz oranları tüm ekonomiler açısından sorun teşkil etmektedir. Yüksek enflasyon risk ve belirsizlikleri artırarak kaynak dağılımını bozmakta, büyüme performansına zarar vermektedir. Bu nedenle merkez bankaları için temel amaç; fiyat istikrarını sağlamaktır. Diğer taraftan yüksek faiz oranları da benzer şekilde kaynak dağılımına zarar vermekte yatırımları olumsuz yönde etkilemektedir. Bu çalışmada faiz oranları ile enflasyon arasındaki ilişki Türkiye ekonomisi için 1980-2018 dönemine ait verilerden hareketle zaman serileri analizi kullanılarak araştırılmıştır. Elde edilen bulgulara göre faiz ve enflasyon değişkenleri uzun dönemde birlikte hareket etmektedir. Etki-tepki fonksiyonları ise enflasyondaki artışın faiz oranlarını artırdığını, faizlerdeki artışın ise enflasyonu düşürdüğünü göstermiştir. Dolayısıyla ekonomik istikrar için maliye ve para politikaları koordineli bir şekilde uygulanmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Faiz Oranı, Enflasyon Oranı, Türkiye Ekonomisi, Zaman Serileri Analizi

To Test the Relationship between Interest Rate and Inflation Rate: The Case of Turkey 1980-2018

Öz

Interest, which is defined as the rent of money, brings important discussions. According to the Keynesian approach, the interest rate is determined by money supply and money demand. While the money supply is constant, the increase in the demand for money raises the interest rate. At the same time, the decrease in the money supply while the demand for money is constant causes the interest rate to rise. Increasing interest rates have direct and indirect effects on macroeconomic variables. Changes in macroeconomic indicators also determine social balances. Therefore, increases or decreases in interest rates have significant results on social as well as economic indicators. As a matter of fact, the increase in interest rates leads to a decrease in production and an increase in unemployment in the long term. Unemployment causes the income distribution to deteriorate. On the other hand, high interest rates disrupt the budget balance. Monetization of budget deficits is the major cause of inflation. High inflation and interest rates are a problem for all economies. High inflation disrupts the distribution of resources by increasing risks and uncertainties and damages growth performance. Therefore, the main objective for central banks; to ensure the price stability. On the other hand, high interest rates also damage resource allocation and affect investments negatively. In this study, the relationship between inflation and interest rates were investigated for the period of 1980-2018 using time series analysis for Turkish economy. According to the cointegration test, interest and inflation variables act together in the long term. Impulse-response functions showed that the rise in inflation increased interest rates while the increase in interest rates decreased inflation. Therefore, monetary and fiscal policies should be implemented in coordination for economic stability

Anahtar Kelimeler

Interest Rate, Inflation Rate, Turkish Economy, Time Series Analysis

Kaynakça

• Akçacı, T. ve Gökmen, S. (2014). “Fisher Hipotezi: Türkiye Ekonomisi İçin Bir Analiz”, Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetimi Araştırmaları Dergisi, 1 (2), 126-141.
• Akçay, S. (2011). “Causality Relationship Between Total R&D Investment and Economic Growth: Evidence from United States”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16 (1): 79-92.
• Akıncı, M. ve Yılmaz, Ö. (2016). “Enflasyon-Faiz Oranı Takası: Fisher Hipotezi Bağlamında Türkiye Ekonomisi İçin Dinamik En Küçük Kareler Yöntemi”, Sosyoekonomi, 24 (27): 33-55.
• Altunöz, U. (2018). “Investigating the Presence of Fisher Effect for the China Economy”, Sosyoekonomi, 26 (35): 27-40.
• Arısoy, İ. (2013). “Testing for the Fisher Hypothesis under Regime Shifts in Turkey: New Evidence from Time- Varying Parameters”, International Journal of Economics and Financial Issues, 3 (2): 496-502.
• Atgür, M. ve Altay, N. O. (2015). “Enflasyon ve Nominal Faiz Oranı İlişkisi: Türkiye Örneği (2004-2013)”, Yönetim ve Ekonomi, 22 (2): 521-533.
• Ayub, G., Rehman, N.U., Iqbal, M., Zaman, Q. ve Atif, M. (2014). “Relationship Between Inflation and Interest Rate: Evidence from Pakistan”, Research Journal of Recent Sciences, 3 (4): 51-55.
• Başar, S. ve Karakuş, K. (2017). “Fisher Hipotezi: Türkiye İçin Tahmini”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (54): 794-803.
• Bocutoğlu, Ersan. Karşılaştırmalı Makro İktisat Teoriler ve Politikalar, Trabzon, Derya Kitabevi, 2008.
• Cooray, A. (2003). “The Fisher Effect: A Survey”, The Singapore Economic Review, 48 (2): 135-150.
• Çinko, L. (2017). “Türkiye’de Fisher Hipotezinin Geçerliliğinin Sınanması”, Social Sciences Research Journal, 6 (1): 53-64.
• Delong, J. Bradford ve Olney, Martha L. Macroeconomics, New York, McGraw-Hill/Irwin, 2006.
• Demirgil, B. & Karaca, Ç. (2017). “Enflasyon faiz ilişkisi kapsamında Fisher Hipotezinin Türkiye için sınır testi ile sınanması”, Uluslararası Ekonomi Politik Konferansı, Serbia, 28-30 June.
• Demirgil, B. ve Türkay, H. (2018). “Enflasyon-Faiz İlişkisi: Bir ARDL/Sınır Testi Uygulaması”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11 (1): 515-528.
• Doğan, B., Eroğlu, Ö. ve Değer, O. (2016). “Enflasyon ve Faiz Oranı Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6 (1): 405-425.
• Doğan, İ., Afsal, M. Ş. & Örün, E. (2018). “Türkiye’de Fisher Etkisi bağlamında enflasyon ve faiz oranı arasındaki ilişkinin Non-Parametrik analizi”, Nevşehir Uluslararası Ekonomi Araştırmaları ve Finansal Piyasalar Kongresi, Turkey, 12-14 Nisan, s. 165-177.
• İncekara, A., Demez, S. & Ustaoğlu, M. (2012). “Validity of Fisher Effect for Turksih Economy: Cointegration Analysis”, Procedia-Social and Behavioral Sciences, no: 58, s. 396-405.
• Karahan, Ö. & Yılgör, M. (2017). “The casual relationship between ınflation and ınterest rate in Turkey”, European Financial Systems, Czech Republic, 26-27 June, s. 309-316.
• Küçükaksoy, İ. ve Akalın, G. (2017). “Fisher Hipotezi’nin Panel Veri Analizi İle Test Edilmesi: OECD Ülkeleri Uygulaması”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35 (1): 19-40.
• Mankiw, N. Gregory. Makroekonomi, Çev.: Ömer Faruk Çolak, Ankara, Eflatun Yayınevi, 2009.
• Mitchell-Innes, H. A., Aziakpono, M. J. ve Faure, A. P. (2007). “Inflation Targeting and The Fisher Effect in South Africa: An Empirical Investigation”, South African Journal of Economics, 75 (4): 693-707.
• Öruç, E. (2016). “Fisher Etkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, no: 13, s. 297-311.
• Paya, M. Merih. Para Teorisi ve Para Politikası, İstanbul, Türkmen Kitabevi, 2013.
• Sağlam, Y. (2018). “Fisher Hipotezi’nin Fourier Yaklaşımı ile Testi: Gelecek-11 Ülke Grubu Örneği”, Journal of Yasar University, 13 (52): 316-321.
• Ümit, A. Ö. (2017). “Empirical Analysis of Fisher Hypothesis for the Period Following the Inflation Targeting Strategy in Turkey”, International Journal of Economic Perspectives, 11 (2): 97-109.
• Yıldırım, Kemal ve Doğan, Karaman. Makroekonomi, Eskişehir, Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı, 2003.