Die "Türkische Post": Türkiye’de Bir Nazi-Propaganda Gazetesi ve Matbuat Umum Müdürlüğü

Yıl 2019, Sayı: 42.1, 200 - 208, 01.12.2019

Resul Alkan

Öz

Basın iktidar ilişkileri, araştırılan dönemin sansür pratiklerini ortaya koyması açısından önemli veriler sunmaktadır. Gerek 19. yüzyılın son çeğreğinden itibaren Osmanlı devletinde gerekse Türkiye Cumhuriyet’in tek partili iktidar döneminde varolan siyasi oteritenin yönlendirmelerinın gölgesinde devam eden bir basın hayatı söz konusuydu. Ikinci Dünya Savaşı esnasında da çıkartılan yasaların yardımıyla dönemin basın ve yayın hayatı daha yoğun bir şekilde kontrol altına alınmaya çalışılmıştır. Bu durum sadece Türk basını için geçerli bir durum değildi. Türkiye’de yabancı dillerde yayınlanan günlük ve haftalık gazetelerde ancak dönemin iktidarının yönlendirmeleri ve direktiflerini dikkate alarak ayakta kalabilme şansına sahiplerdi. Buna ek olarak yayın politikalarını belirlerken Türkiye’nin iç ve dış politik hassasiyetlerine uygun bir dil kullanılmasını da elzem kılmaktaydı. Bu sebepten dolayı Türkische Post gazetesi genel yayın felsefesiyle uyuşmayan bir durumla karşı karşıyaydı, çünkü gazetenin öncelikli amaci özellikle 1933’den itibaren zaman zaman Türkiye’nin dış politikası ile ayrışan Alman tezlerini savunma ve Alman propagandasını sayfalarında yoğun bir şekilde işlemekti. Bu çalışma, Alman arşiv belgelerinin ışığında Türkische Post gazetesinin pekte bilinmeyen tarihine ışık tutmasının yanı sıra bu gazetenin Ikinci Dünya Savaşı esnasında Türk makamları ile, özellikle de Türk basınının içerik kontrolünden sorumlu kurum olan Matbuat Umum Müdürlüğü ile münasebetlerini konu edinmektedir. Daha öncesinde ise şu sorulara cevap aranacaktır: Türkische Post’un kurulma amacı neydi ve gazete yönetimi Almanya’nın hangi kurum ve kuruluşlar ile irtibat halindeydi? Gazetenin yazı işlerinde hangi Türk ve Alman gazeteciler çalışmaktaydı?

Anahtar Kelimeler

Die Türkische Post, Eduard Schaefer, Matbuat Umum Müdürlüğü, Selim Sarper, Reichsministerium für Volksaufklärung und Propaganda-Halkı Aydınlatma ve Propaganda Bakanlığı

Die "Türkische Post": A Nazi Propaganda Newspaper in Turkey and Prime Ministry Directorate General of Press and Information

Öz

The relations between press and government provides important data in terms of revealing the censorship practices of the period studies. Both on the Ottoman Empire since the last quarter of the 19th century and the period of one-party rule of the Republic of Turkey, the press life was overshadowed by the political authority that existed. In this context, over the enacted laws during the Second World War, the press life of the period was tried to be taken under control. But the situation was not only valid for the Turkish press, daily and weekly newspapers published in foreign languages only had the opportunity to survive by taking into account the directions and directives of the administration of the period. In addition, while determining the editorial policy it was required to use an appropriate language with Turkey’s domestic and foreign policy. For this reason, the Türkische Post newspaper faced a situation that was not compatible to its founding philosophy. Because, the primary objective of the newspaper was defending the German thesis against noncommittal Turkey’s foreign policy and instilling German propaganda intensively in their pages. The newspapers close relationship with Germany, fixed Turkish authorities attentions on Turkishe Post and their printing house. And those close relationships had required close monitoring of the activities that took place. This study will shed light on the unknown history of the Türkische Post newspaper in the light of German archival documents and it deals with the relations with Turkish institutions during the World War II. But previously, the following questions will be answered: What was the aim of establishing Türkishe Post and which institutions and organizations of Germany was in contact with newspaper management? Which Turkish and German journalists worked in the newspaper's editorial works?Resources that helps clarify this subject are firsthand German resources like; the founded diplomatic mission documents of the German department of state, German Ambassador Rudolf Nadolny`s memoirs and the reports that had written to the registered institutions by Eduard Schaefer, who was the editorship of Turkische Post between 1937-1944. Turkish archival documents related to our topic are very limited in the terms of both quality and quantity

Anahtar Kelimeler

Die Türkische Post, Eduard Schaefer, Prime Ministry Directorate General of Press and Information, Selim Sarper, Reich Ministry of Public Enlightenment and Propaganda

Kaynakça

• A-Arşiv Belgeleri
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
• Fon No: 030.10.0.0, Kutu No: 85, Dosya No: 561, Sira No: 12.
• Fon No: 030.18.1.2, Kutu No: 90, Dosya No: 29, Sıra No: 2.
• Almanya Dışişleri Bakanlığı Arşivi
• PA AA, R78558, 6 Kasım 1933.
• PA AA, Botschaft Istanbul/Ankara, Band 775, 14 Ağustos 1925.
• PA AA, Botschaft Istanbul/Ankara, Band 786, 21 Ocak 1935.
• B-Süreli Yayınlar
• Ahmet Muzaffer Toydemir, ‘‘Avrupa’da Barış‘‘, Türkische Post, 16 Ocak 1935.
• Broşür Davası‘‘, Cumhuriyet, 13 Ocak 1940.
• Nadir Nadi, ‘‘Türkiyede Türk Sesi‘‘,Cumhuriyet, 1 Nisan 1940.
• C-Basılı Eserler ve Tezler
• Bozay, Kemal. Exil Türkei. Ein Forschungsbeitrag zur deutschsprachigen Emigration in der Türkei (1933-1945), Münster 2001.
• Farah, Imgard. Die deutsche Pressepolitik und Propagandatätigkeit im Osmanischen Reich von 1908-1918. Unter besonderer Berücksichtigung des „Osmanischen Lloyd“, Beirut 1993.
• Kabacalı, Alpay. Başlangıçtan Günümüze: Türkiye'de Basın Sansürü (Istanbul: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, 1990).
• Keskin, Fatih. 2. Dünya Savaşı Sırasında Türkiye'de Alman Propagandası: Türkische Post, Ankara Üniversitesi Yayinlanmamis Yüksek Lisans Tezi, 1997.
• Kılıç, Sezen. Türk Basını'nda Hitler Almanya'sı (1933- 1945), Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi, 2010.
• Nadolny, Rudolf. Mein Beitrag. Erinnerungen eines Botschafters des Deutschen Reiches, (yay. Haz.) Günter Wollstein, Köln 1985.
• Pekesen, Berna. Zwischen Sympathie und Eigennutz. NS-Propaganda und die türkische Presse im Zweiten Weltkrieg, Berlin 2014.
• Seydi, Süleyman: 1939-1945. Zor Yıllar. 2. Dünya Savaşı’nda Türkiye’de Ingiliz-Alman Propaganda ve Istihbarat Savaşı, Ankara 2006.
• Schmidt-Dumont, Franz Frederik. Von Altona nach Ankara. Ein hanseatisches Leben im Vorderen Orient (1882-1952), yay. haz. Helmut Mejcher ve Marianne Schmidt-Dumont, Münster 2010.
• Yılmaz, Mustafa ve Doğaner, Yasemin. Cumhuriyet Döneminde Sansür (1923-1973), Siyasal Kitabevi, Ankara, 2007.