Kadın Çalışanların Kariyer Engelleri: Eskişehir'de Bir Araştırma

Yıl 2020, Sayı: 44, 13 - 27, 01.08.2020

Hande Ayoğul Avni Barış Baraz

Öz

Günümüz bilgi çağı örgütlerinde, insan gücü ile makine gücüne dayalı üretim yerini bilgiye dayalı güce bırakmıştır. Bu bağlamda nitelikli entelektüel sermaye birikiminin sağlayacağı rekabet avantajı ile istihdamda cinsiyete dayalı ayrımcılığın giderek etkisini yitirmesi kadınların istihdam oranlarını arttırırken kadın yönetici oranlarında aynı olumlu etkiyi yaratmamıştır. Kadınların yönetici pozisyonlarına yükselememelerinin sebepleri çeşitli örgütsel, toplumsal ve bireysel kariyer engelleri ile açıklansa da konuya ilişkin etkili bir çözüm önerisi getirilmediği için aşılamayan kariyer engelleri ile düşük kadın yönetici oranları güncelliğini koruyan bir problem alanı olmaya devam etmektedir.Diğer taraftan çalışma yaşamında kadınların karşılaştığı cinsiyete dayalı engellerin temeli topluma, toplumun sahip olduğu kültürel değerlere ve bu toplumdan gelen bu kültürle yetiştirilen bireylerin zihniyetine dayanmaktadır, konuya bu şekilde yaklaşıldığında sorun toplumsallığın bireylerde davranışa dönüşmesidir. Bu zihniyete karşı farkındalık oluşturmak araştırmanın birincil önemidir. Araştırmada ilk olarak kadınların çalışma yaşamında karşılaştıkları kariyer engelleri teorik çerçevede ele alınmıştır. Araştırmanın uygulama bölümünde Eskişehir ilinde kamu sektöründe faaliyet gösteren bir eğitim kurumunda görev yapmakta olan toplamda 200 erkek ve kadın yönetici ile çalışan üzerinde yapılan anket çalışmasında elde edilen verilerin istatistiksel analiz sonuçları değerlendirilmiştir. Anket uygulamasıyla elde edilen verilerin analizi SPSS 22.0 programı aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Elde edilen verilere; t-testi, ANOVA testi ve Sidak Çoklu Karşılaştırma testi uygulanmıştır. Araştırma ölçeğine ait Cronbach’s Alpha güvenilirlik katsayısı 0,94 olarak tespit edilmiştir. Bu değer, ölçeğin oldukça güvenilir olduğunun göstergesidir. Ölçek geçerliliğinin test edilmesi amacıyla da faktör analizi uygulanmıştır.Sonuç olarak, kadın katılımcılar toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin algılarını içselleştirerek geleneksel bir tutum sergilerken bu konuda erkeklerin daha eşitlikçi bir tutum sergiledikleri tespit edilmiştir. Ancak erkeklerin de bu eşitlikçi tutumlarının yönetim kademelerine çıkıldıkça gelenekselleştiği görülmüştür. Ölçek boyutlarının tümüyle cinsiyet değişkeni arasında anlamlı farklılıklar elde edilmiştir. Kadın çalışanların, kadın yöneticilere yönelik tutum düzeylerinin olumsuz yönde olduğu tespit edilmiştir. Kadın yöneticilerin ise erkek egemen üst yönetim kademelerinde dışlanmamak adına erkeksi davranışları benimsedikleri ve kadınsı davranışlara karşı olumsuz tutum sergiledikleri görülmüştür. Kadınların aile iç, sorumluluklarından ve erkek egemen karar alma mekanizmalarından ötürü üst düzey yönetim kademelerine mesafeli durdukları ancak eğitim düzeyleri ve statüleri yükseldikçe kariyer gelişimlerine yönelik tutumlarının olumlu olduğu görülmüştür. Ayrıca eğitim düzeyi düşük, bekâr erkek çalışanların kadınların kariyer gelişimlerine karşı oluşturdukları olumsuz stereotipler tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kadın İstihdamı, Kadın Yöneticiler, Kariyer Engelleri

Career Obstacles of Working Women: A Research in Eskişehir

Öz

In modern day information era organizations, manpower and machine-based production relinquished their place to power an agent is based on knowledge. In this regard, the competitive advantage provided by qualified intellectual capital accumulation and the gradual fading of influence of gender discrimination on employment did not create the same favourable impact on women’s managerial ratios whereas it increased the rate of employment for women. Despite the fact that women can not be promoted to managerial positions due to various organizational, social and individual career obstacles, surmountable career impediments and low female managerial ratios still remain an area of difficulty that maintains to be relevant to cope with since there has been no effective solutions to the issue. On the other hand, gender-based obstacles faced by women in work life are based on society and on the cultural values it is endowed with and the mentality of the individuals who are raised by the culture arising from this society. Once the issue is approached in this manner, the problem reveals the fact that collectivism turns into demeanor on individuals. To create awareness of this mentality is the primary concern of research. In the research, initially, career obstacles women face in work life are discussed in a theoretical framework. The results of the statistical analysis of the data obtained in the questionnaire survey conducted on 200 male and female managers working in an educational institution operating in the public sector in Eskişehir province were evaluated in the implementation part of the study. Analysis of the data obtained by the questionnaire implementation was executed through the SPSS 22.0 program. T-test, ANOVA test and Sidak Multiple Comparison test were applied to the obtained data. The Cronbach’s Alpha reliability coefficient for the study scale was determined as 0,94. This is an indication that your scale is quite reliable. In order to test the validity of the scale, factor analysis was applied as well. As a result, it was ascertained that whereas female participants exhibited traditional attitudes by internalizing their perceptions related to gender roles, males demonstrated a more equalitarian attitude in this regard. Nevertheless, it has been observed that men’s equalitarian attitudes have become more traditional as they promote to administrative levels. Significant variations were obtained between whole scale dimensions and gender variables. It has been determined that female employees’ attitude towards female managers are in an adverse tendency. Female managers, on the other hand, have adopted masculine behavior and negative attitudes towards feminine behaviors in order not to be displaced in male dominant top management levels. It has been observed that women remain aloof to top management levels due to their intrafamilial responsibilities and male dominant decision-making mechanisms, however their attitudes toward career development are positive as their level of education and status increase. In addition, negative stereotypes of low-educated, single male employees against career development of women have been identified

Anahtar Kelimeler

Women Employment, Women Managers, Career Obstacles

Kaynakça

• Adair, John. Kışkırtıcı Liderlik: Büyük Liderlerden Öğretiler, Bursa, Alteo Yayıncılık, 2005.
• Aksu, A., Çek, F. ve Şenol B. (2013). “Kadınların Müdür Olmalarının Önündeki Cam Tavan ve Cam Tavanı Aşma Stratejilerine İlişkin İlköğretim Okulu Müdürlerinin Görüşleri”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25 (1): 133-160.
• Aycan, Z. (2004). “Key Success Factors for Women in Management in Turkey”, Applied Psychology: An International Review, 3 (53): 453-477.
• Ayyıldız Ünnü, N. A., Baybars, M. ve Kesken J. (2014). “Türkiye’de Kadınların Üniversiteler Bağlamında Yetki ve Karar Verme Mekanizmalarına Katılımı”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 42, s.121-134.
• Dalkıranoğlu, T. (2006). ‘‘Çalışma Yaşamında Kadın İşgücü ve Cinsiyet Ayrımcılığı: Konaklama İşletmelerinde Bir Uygulama’’, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, s.42.
• Dreher, George F. (2003). ‘‘Breaking the Glass Ceiling: The Effects of Sex Ratios and Work Life Programs on Female Leadership at the Top’’, Human Relations, 56 (5): 541-562.
• Ecevit, Y. (2013). “Karar alma mekanizmalarında kadınlar”. Parlamentolar Arası Değişim ve Diyalog Projesi Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Sempozyumu, Paris, Fransa, 06-07 Kasım.
• Ecevit, Y. “Türkiye’de Ücretli Kadın Emeğinin Toplumsal Cinsiyet Temelinde Analizi”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 1998.
• Eker, S. (1989). “Organizational and personal correlates of attitudes toward women as managers: a study in Turkey”. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı.
• Fiske, John. Television Culture, Londra, T.J. Press, 1997.
• Franzoi, Stephen. Social Psychology, New York, McGraw-Hill Education, 1996.
• Hacıoğlu Deniz, M. ve Haykır Hobikoğlu, E. (2012). “Cinsiyete göre gelişme endeksi çerçevesinde kadın istihdamının ekonomik değerlendirmesi: Türkiye örneği”. Uluslararası Avrasya Ekonomileri Konferansı, Turan Üniversitesi, Almatı, Kazakistan, 11-13 Ekim.
• Karaca, A. (2007). “Kadın Yöneticilerde Kariyer Engelleri: Cam Tavan Sendromu Üzerine Uygulamalı Bir Araştırma’’ (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Kırel, Ç. Örgütlerde Psikolojik Taciz (Mobbing) Ve Yönetimi. No:1806. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2008.
• Kocacık, F. ve Gökkaya, V. B. (2005). “Türkiye’de Çalışan Kadınlar ve Sorunları’’. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 6 (1): 195-219.
• Kuzgun, Y. ve Sevim, S. (2004). “Kadının Çalışmasına Karşı Tutum ve Dini Yönelim Arasındaki İlişki”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37 (1): 14-27.
• Moore, S., Grunberg, L. ve Greenberg, E. (2004). “Development and Validation of a Scale to Measure Beliefs About Women Managers”, Current Psychological Reviews, 23 (3): 245-257.
• Negiz, N. ve Yemen, A. (2011). “Kamu Örgütlerinde Kadın Yöneticiler: Yönetici ve Çalışan Açısından Yönetimde Kadın Sorunsalı”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 24, s.195-214.
• Opak Çiçek, F. (2000). ‘‘Kadından Yönetici Olmaz”, Kadınlar Dünyası Dergisi, sayı: 8, s.14-15.
• Örücü, E., Kılıç, R. ve Kılıç, T. (2007). “Cam Tavan Sendromu ve Kadınların Üst Düzey Yönetici Pozisyonuna Yükselmelerindeki Engeller: Balıkesir İli Örneği”, Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (2): 117-135.
• Özdevecioğlu, M., Çakmak Doruk, N. (2009). ‘‘Organizasyonlarda İş-Aile ve Aile-İş Çatışmalarının Çalışanların İş ve Yaşam Tatminleri Üzerindeki Etkisi’’, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, sayı: 33, s. 69-99.
• Özkalp, E., Kirel, Ç., Sungur, Z. ve Cengiz, A. A. (2006). ‘‘Örgütsel Toplumsallaşma Sürecinde Mentorluk ve Mentor’un Yeri ve Önemi: Anadolu Üniversitesi Araştırma Görevlileri Üzerine Bir İnceleme’’, Sosyal Bilimler Dergisi, (2): 55-70.
• Öztürk, C. (2007). ‘‘Sosyal Bilgiler: Toplumsal Yaşama Disiplinler Arası Bir Bakış’’, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Yapılandırmacı Bir Yaklaşım, (Ed.) C. Öztürk, Ankara: Pegem Yayıncılık, s. 21-50.
• Suğur, S. ve Cangöz, İ. (2016). “Üniversite Yönetiminde Kadınların Eksik Temsili Üzerinde Toplumsal Cinsiyet İlişkilerinin Rolü”, Amme İdaresi Dergisi, 49 (3): 89-115.
• Terborg, J. R., Peters, L. H., Ilgen, D. R. ve Smith F. (1977). “Organizational and Personal Correlates of Attitudes Toward Women as Managers”, Academy of Management Journal, 20 (1): 89-100.
• Yazıcıoğlu, Yahşi. ve Erdoğan, Samiye. SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara, Detay Yayıncılık, 2004.
• Yılmaz, A., Bozkurt, Y. ve İzci, F. (2008). “Kamu Örgütlerinde Çalışan Kadın İşgörenlerin Çalışma Yaşamlarında Karşılaştıkları Sorunlar Üzerine Bir Araştırma”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (2): 89-114.
• Wirth, Linda. Breaking through the Glass Ceilling: Women in Management. Genava, International Labour Office, 2001.
• Uluslararası Çalışma Teşkilatı. (2014). “The ILO Women at Work Centenary Initiative: Where We Are, and Where We Want To Be’’, ILO: http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---gender/documents/briefingnote/wcms_236094.pdf (Erişim Tarihi: 14.10.2016).
• Uluslararası Çalışma Teşkilatı. (2015). “İş Hayatında ve Yönetimde Kadın Raporu”, ILO: http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---dcomm/---publ/documents/publication/wcms_334882.pdf (Erişim Tarihi: 05.08.2017).
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2015). “İstatistiklerle Kadın 2014”, TÜİK Haber Bülteni: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18619 (Erişim Tarihi: 07.08.2017).
• Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı. (2016). “Türkiye Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Endeksi”, TEPAV: http://www.tepav.org.tr/upload/files/1458142029-8.81_Ilin_Toplumsal_Cinsiyet_Esitligi_Karnesi.pdf (Erişim Tarihi: 07.08.2017).
• Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü. (2016). “Türkiye Ekonomik İnceleme Raporu”, OECD: http://www.keepeek.com/Digital-Asset-Management/oecd/economics/oecd-economic-surveys-turkey-2016_eco_surveys-tur-2016-en#page9 (Erişim Tarihi: 10.08.2017).
• Grant Thornton Turkey. (2016). “Kadın Yöneticiler Araştırması”, Gtturkey: http://www.gtturkey.com/default.asp?PG=BSN2TR&NWS01_ID=515 (Erişim Tarihi: 10.08.2017).
• Weber Shandwick. (2016). “Gender Forward Pioneer Index”, GFP: http://www.webershandwick.com/uploads/news/files/gender-forward-pioneer-index-infographic.pdf (Erişim Tarihi: 12.08.2017).
• Devlet Personel Başkanlığı. (2017). “Kamu Personeli İstatistikleri”, DPB: http://www.dpb.gov.tr/tr-tr/istatistikler/kamu-personeli-istatistikleri (Erişim Tarihi: 15.08.2017).
• Devlet Personel Başkanlığı. (2015). “Kamu Personeli İstatistikleri”, DPB: http://www.dpb.gov.tr/tr-tr/istatistikler/kamu-personeli-istatistikleri (Erişim Tarihi: 15.08.2017).
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2017). “Türkiye’de Kadın”, Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü: http://kadininstatusu.aile.gov.tr/uygulamalar/turkiyede-kadin (Erişim Tarihi: 15.08.2017).
• Adler, R., D. (2001). “Women in the Executive Suite Correlate to High Profits”, Harvard Business Review: https://csripraktiken.se/wp-content/uploads/adler_web.pdf (Erişim Tarihi: 17.08.2017).
• Inter-Parliamentary Union. (2017). “Women in Politics: 2017”, IPU: http://archive.ipu.org/pdf/publications/wmnmap17-en.pdf (Erişim Tarihi: 19.08.2017).
• Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı. (2017). “İnsani Gelişme Raporu 2016”, UNDP: http://www.tr.undp.org/content/turkey/en/home/library/human_development/human-development-report-20161/ (Erişim Tarihi: 21.08.2017).