Akşehir Müzesi’nde Bulunan Metal Bilezikler

Yıl 2018, Sayı: 40, 130 - 145, 01.08.2018

Ramazan Gündüz Mehmet Tekocak

Öz

Antik Çağ’da “Philomelion”olarak adlandırılan Akşehir, Strabon’a göre antik dönemde Phrygia Paroreia Strabon XII, 62, 190 bölgesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Tarihi boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Akşehir oldukça köklü ve zengin bir kültüre sahiptir. Söz konusu kültürlere ait ele geçen arkeolojik materyaller, burada yaşamış toplumların sosyal, teknolojik durumlarını anlamakta ve bu toplumların varlığına dair önemli kanıtlar sunmaktadırlar. Bu sebepten bölge tarihinin daha iyi anlaşılabilmesi adına Akşehir Müzesi koleksiyonunda bulunan arkeolojik eserlerin incelenmesi ve yayınlanarak bilim dünyasına tanıtılması büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı da çeşitli yollarla müzeye kazandırılan, takı/süs eşyaları grubu içerisinde değerlendirilen metal bilezikleri inceleyerek öncelikle tarihlendirmelerini yaparak kentin kültür tarihine yönelik yapılacak araştırmalara bir nebzede olsa katkı sağlamaktır.İnsanoğlu yaşam sürdüğü her dönemde bilezik, küpe, kolye, halhal vb. takıları farklı amaçlarla severek kullanılmıştır. Bu süs eşyaları bazen ritüel, bazen de dünyevi amaçlar için tercih edilmiştir. Bununla birlikte kullanılan objeler zamanla her iki amaca da hizmet eder olmuştur. Önceleri tılsım, büyü, uğur gibi kavramların etkisiyle başlayan süs eşyası takma geleneği dönem dönem bu anlamlarının yanı sıra, mezar hediyesi, tanrılara sunu, imtiyaz göstergesi, zenginlik ifadesi ve güzel görünmek gibi amaçlar içinde kullanılmıştır. Bu çalışmada müze envanterine kayıtlı sağlam halde bulunan on üç adet bilezik ele alınmış olup, bunlardan on bir adedi bronzdan, ikisi de pirinç malzemeden üretilmiştir. Bu bileziklerin yapımında genelde döküm tekniği, detayların işlenmesinde de kazıma tekniği kullanılmıştır. Bazı eserlerin baş kısımları ise dövme tekniği ile oluşturulmuştur. Çalışmaya konu olan bilezikler, form ve süslemelerine göre iki farklı grup altında incelenmiştir. Eser grubu içinde tespit edilen formlar; şerit-bant kesitli kilitlenebilir bilezikler, uçları birleşen bilezikler ve uçları açık hayvan başlı bileziklerdir. Bu bileziklerden sekiz adedi bezemeli ve halka uçları açıktır. Bunların dışında kalan beş bilezik ise bezemesiz ve halka uçları kapalıdır. Yapılan incelemeler Akşehir Müzesi bilezik koleksiyonunun Orta Demir Çağı’ndan Bizans Dönemi’ne kadar olan geniş bir zaman aralığına ait örneklerden oluştuğunu ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Akşehir Müzesi, Philomelion, Takı, Bilezik, Bronz Eser, Metal Eser, Demir Çağı.

Metal Bracelets from Akşehir Museum

Öz

According to Strabon, in ancient age, the city of Aksehir which was named “Philomelion” , was within the borders of Phrygia Paroreia Strabon XII, 62, 190 region. In all of its history, Aksehir, has housed many civilizations and therefore has a long established and rich culture. The archeological materials obtained that belong to these subject cultures, tells about the social and technological status of the societies that lived here and provides importance evidence about their existence. For this reason, for the sake of better understanding the history of the region, examination of the artifacts within the Aksehir Museum collection and promotion of these to the scientific community via publishing has a great importance. Indeed, the purpose of this study is, by examining the metal brackets that are brought to the museum via various methods and which are considered as gift of jewelry/ornament, first of all, by making their dating, at least partially help the researches that are aimed at the cultural history of the town. In every period that the humanity has lived, he has fondly used gifts of jewelry like bracelets, earrings, necklaces, bangles etc. for various purposes. These ornaments are preferred sometimes for rituals and sometimes for earthly purposes. Having said that, in time, the object used, started to serve both of these purposes. In the beginning, the tradition of wearing ornaments has started with influence of concepts like talisman, magic and luck, and later, from time to time, in addition to these meanings, it is used for the purposes like tomb gift, a present for the gods, a sign of privilege, an indication of richness and for looking beautiful. Of the thirteen bracelets in solid form examined in our study and that are recorded in the museum inventory, eleven was made of bronze and two of them was made up of brass. In manufacturing of these bracelets, in general, casting technique was used and in working the details, engraving technique was used. The head sections of some the artifacts was made by forging. The bracelets that are subject of the study are examined under two groups according to their form and decoration. The forms identified within the group of artifact group are as follows: lockable bracelets with strap-belt section, bracelets, which have ends that connect, and open-ended bracelets with animal heads. Of these bracelets, nine units have patterns and their ring clip is open. The remaining four bracelets that are apart from these, does not have any patterns and ring clip is closed. The examinations conducted have revealed that, the bracelet collection of the Aksehir Museum contains examples from a wide time interval between Mid-iron age and Byzantium

Anahtar Kelimeler

Akşehir Museum, Philomelion, Jewelry, Bracelet, Bronze Artifact, Metal Artifact, Iron Age

Kaynakça

• Akurgal, Ekrem. The Hattian and Hittite Civilizations, Ankara Kültür Bakanlığı Yayınları, 2001.
• Alp, A.O. & Çağlar, M.D. (2008). “Eskişehir-Han İlçesi ve Başara Köyü Kazıları 2004-2007”, 30. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 189-200.
• Ateşoğulları, S. (2008). “M. Ö. 3. Binde Altın, Gümüş ve Elektrum Süs Eşyasının Anadolu Arkeolojisindeki Yeri ve Önemi”. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı.
• Baysal, E. (2015). “Neolitik Dönem Süs Eşyaları: Yeni Yaklaşımlar ve Türkiye’deki Son Araştırmalar“, TÜBA-AR Dergisi, sayı: 18, s. 9-23.
• Baysal, E., Baysal, A., Türkcan, A.U., Nazaroff, A., (2015). “Early Specialized Craft? A Chalcolithic Stone Bracelet Workshop at Kanlıtaş, Eskişehir, Turkey”, Oxford Journal of Archaeology 34, s. 232-254.
• Belli, Oktay. Urartu: Savaş ve Estetik, Bilezikler, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2004.
• Belli, Oktay. Urartu Takıları, İstanbul Turing Yayınları, 2010.
• Belli, O. & Konyar, E. (2000). “Van Yocatepe Kalesi ve Nekropolü Kazıları”, Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (1932-1999), s. 181-190.
• Belli, Oktay & Konyar, Erkan. Doğu Anadolu Bölgesinde Erken Demir Çağ Kale ve Nekropolleri, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2003.
• Bingöl, İ. Anadolu Medeniyetleri Müzesi Antik Takılar, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1999.
• Çetin, C. (2015). “Isparta Müzesi’nden Bir Grup Takı”, Cedrus Dergisi, sayı: 3, s. 1-30.
• Darga, Muhibbe. Hitit Sanatı, İstanbul, Akbank Kültür ve Sanat Kitapları, 1992.
• Karpe, A. Müller. Anatolisches Metalhandwerk, Neuemünster, Wachholtz Verlag, 1994.
• Köroğlu, Gülgün. Anadolu Uygarlıklarında Takı, İstanbul, Türk Eski Çağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, 2004.
• Köroğlu, Kemalettin. Eski Mezopotamya Tarihi, Ankara, İletişim Yayınları, 2013.
• Köroğlu, K. & Konyar, E. (2005). “Van Gölü Havzası’nda Erken Demir Çağ Problemi”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, sayı: 119, s. 25-38.
• Maxwell-Hyslop, K.R.. Western Asiatic Jewellery B.C. 3000-612 B.C. London, Methuen & Co, 1971.
• Meriçboyu, A. Yıldız. Antikçağ'da Anadolu Takıları, İstanbul, Akbank Yayınları, 2001.
• Odobesco, Alexander, Le Tresor de Petrossa, Paris, Reu Des Saints Pres.13, 1900.
• Özbaşaran, M. (2012). “Neolithic in Turkey, New Excavations & New Research. Central Turkey Aşıklı“, İstanbul, Archaeology & Art Publications, s. 135-158.
• Özkaya, V. & San, O. (2007). “Körtik Tepe Bulguları Işığında Kültürel Doku Üzerine İlk Gözlemler”, Anadolu'da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa'ya Yayılımı: Türkiye'de Neolitik Dönem, Yeni Kazılar, Yeni Bulgular’’, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, s. 21-36.
• Pfeiler, Barbel Römischer Goldschmuck: des ersten und zwetien Jahrhundersts n.Chr. nach daierten Funden. Verlag Philipp von Zabern, Mainz, 1970.
• Pfrommer, Michael & Markus, E. Towne. Grek Gold from Hellenistic Egypt, Los Angeles. Gett Museum Studies On Art, 2001.
• Philipp, H. (1981), “Bronzeschmuch aus Olympia”, Olympische Forschungen 13, s. 81.
• Rehm, Elten. Der Schmuck der Achämeniden, Ugarit, Münster Verlag, 1992.
• Sevin, Veli. Eski Anadolu ve Trakya Başlangıcından Pers Egemenliğine Kadar, İstanbul, 2003.
• Strabon. Antik Anadolu Coğrafyası (Kitap: XII, XIII, XIV), (çev. A. Pekman), İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2000.
• Şenyurt, S. Yücel & İbiş, Resul. Aşkale Ovasında Bir Demir Çağ ve Ortaçağ Yerleşmesi Güllüdere, Bakü Tiflis Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi Arkeolojik Kurtarma Kazıları Proje Dökümanları. Ankara, Gazi Üniversitesi ARCED Yayınları, 2005.
• Şimşek, Celal & Okunak, Mehmet & Bilgin, Mustafa, Laodikeia Nekropolü (2004-2010 Yılları), Laodikeia Çalışmaları 1.1-1.2, (ed. Celal Şimşek), Ege Yayınları, İstanbul, 2011.
• Tekocak, M. & Mimiroğlu, İ.M. (2010). “Akşehir Müzesi'nde Bulunan Bizans Kurşun Mühürleri”, Selçuk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 23, s. 113-131.
• Tekocak, M. (2011). “Akşehir Müzesi Seramik ve Cam Eserler Koleksiyonu”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı, cilt: 2, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 409-433.
• Tekocak, M. (2012). “Akşehir Müzesi’nde Bulunan Bir Grup Bronz Fibula”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı: 13, s. 27-42.
• Tekocak, M. (2013). “Akşehir Müzesi’nde Bulunan Pişmiş Toprak Kandiller”, K. Levent Zoroğlu’na Armağan, (ed. M. Tekocak), Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, Armağan Dizisi/Festschrift Series: 3, İstanbul, Ege Yayınları, s. 707-728.
• Tekocak, M. (2015). “Akşehir Müzesi’nden Bir Urartu Bronz Kemeri”, Mustafa Büyükkolancı'ya Armağan, İstanbul, Ege Yayınları, s. 631-639.
• Tekocak, M. & Yıldız, V (2015). “Akşehir Nasreddin Hoca Arkeoloji ve Etnoğrafya Müzesi’nde Bulunan Bir Grup Pişmiş Toprak Vazo”, Ömer Özyiğit Armağanı, (eds. E. Okan, C. Atila), İstanbul, Ege Yayınları, s. 413-432.
• Üngör, İ. (2015). “Erzincan Müzesinde Bulunan Urartu Dönemine Ait Bir Grup Tunç Bilezik ve Küpeler”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, cilt: 5, sayı: 10, s. 151-168.