HATAY İLİ ANTAKYA İLÇESİNDE YAŞAYAN DOMLARIN MÜZİK KÜLTÜRLERİ

Yıl 2018, Sayı: 40, 242 - 253, 01.08.2018

Timur Vural Erhan Zeteroğlu

Öz

Bu araştırma, Antakya’da yaşayan Domların müzik kültürlerini analiz etmek amacıyla kurgulanmıştır. Araştırmada, literatür taraması ve görüşme yöntemlerinden yararlanılmıştır. 15 Dom müzisyen ile görüşülerek Antakya’da yaşayan Domların müzik kültürlerine yönelik tespitler yapılmıştır. Bilimsel araştırmanın tümdengelim özelliğinden faydalanılarak, Çingene topluluğun genel özellikleri açıklanmış, tarihlerinden bahsedilmiş ve Antakya’daki Domlar konusuna geçilmiştir. Daha sonra Domlarla, yapılandırılmış görüşme formuna dayalı olarak alan çalışması yapılmış, toplanan veriler sınıflandırılarak bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Dom kültürünü yaşamlarıyla temsil eden, geçimlerini genellikle mahalli sanatkâr olarak sağlayan, Antakya yöresinde kendilerine “usta” denilen kişilerden bilgiler toplanmıştır. Hatay Antakya ilçesinde yaşayan Domların gelenek ve göreneklerine göre, kendi kültürlerinde benimsedikleri müziksel özellikler araştırılmış ve elde edilen veriler sınıflandırılmıştır. Bu topluluğun hello, ud, cümbüş, darbuka, keman, elektronik org, ney, mey, zurna, davul, dilli düdük, kaval, bağlama, klarnet, saksafon, yan flüt, argun, sipsi, tef, bendir, bongo gibi enstrümanları icra ettikleri tespit edilmiştir. Yöre Domlarının Türkçe, Arapça ve Kürtçe dillerini konuştukları ve icra ettikleri şarkı sözlerinin ise Türkçe, Arapça ve Almanca dillerinden ibaret olduğu saptanmıştır. Herhangi bir müzik eğitimine sahip olmayan Domların çoklu çalgı icracısı oldukları görülmüştür. Müziklerini çoğunlukla düğün ve sünnetlerde icra eden Domların hepsinin Türk Halk Müziği, büyük bir kısmının ise arabesk müzik icra ettikleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çingene, Dom, Antakya’daki Domlar, Dom kültürü, Etnomüzikoloji

The Musical Cultures of the Doms Living in Antakya, Hatay

Öz

This research has been made with the aim of analyzing the musical cultures of the Doms, who live in Antakya. Literature research and interviewing methods were utilized in the research. By interviewing with 15 Dom musicians, some determinations were made about the musical cultures of Doms living in Antakya. By making use of the deduction feature of the scientific research, the general characteristics of Gypsy community were explained; their history was mentioned and the topic was changed to the Doms in Antakya. Later, field study have been based on configured interaction form with the Doms, and the data, have been classified, was brought into computer medium information was gathered from the people called “master” in Antakya, representing the Dom culture with their general lifestyles and who earn their living as local artisans. According to the traditions and customs of the Doms who live in Antakya province, the musical characteristics of their cultures were investigated and obtained data were classified. It has been determined that they play intruments such as hello, oud, cümbüs similar mandolin with a metal body , darbuka, violin, organ, ney, mey, zurna similar clarion , drum, dilli düdük, kaval reedpipe , baglama Turkish folk lute , clarinet, saxophone, flute, argun Hatay’s polifonic reed instrument sipsi small reed , tambourine, frame drum, bongo. It was also determined that the local Doms speaking Turkish, Arabic and Kurdish languages and the lyrics they performed consisted of Turkish, Arabic and German. The Doms who performed their music mostly in wedding and circumcisions were all found to be performing Turkish folk music an arabesque music

Anahtar Kelimeler

Gypsy, Dom, Doms living in Antakya, Cultures of the Dom, Ethnomusicology

Kaynakça

• Arayıcı, A. “Avrupa’nın Vatansızları Çingeneler”, İstanbul, Kalkedon Yayınları, 2008.
• Duygulu, M. “Türkiye'de Çingene Müziği”, İstanbul, Pan Yayıncılık, 2006.
• Fraser, A. “Avrupa Halkları Çingeneler” Çev.:İlkin İnanç, İstanbul, Homer Kitabevi ve Yayıncılık, 2005.
• Kenrick, D. “Çingeneler”, çev. Bahar Tırnakcı, İstanbul, Homer Kitabevi ve Yayıncılık, 2006.
• Kolukırık, S. (2004) “Aramızdaki Yabancı: Çingeneler” Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kurumlar Sosyolojisi Anabilim Dalı.
• Kolukırık, S., “Dünden Bugüne Çingeneler”, İstanbul, Ozan Yayıncılık, 2009.
• Kolukırık, S., (2008) “Türkiye’de Rom, Dom ve Lom Gruplarının Görünümü”, Türkiyat Araştırmaları, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Sayıı:8, s.145-154.
• Marushiakova, E. – Popov, V. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Çingeneler”, İstanbul, Homer Yayıncılık, 2006.
• Özkan, A. R. “Türkiye Çingeneleri”, Ankara, T.C. Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, 2000.
• Piotrowska A. “Gypsy Music in European Culture” Northeastern Universtiy Press, USA, 2013.
• Sal, A. (2009). “Türkiye'de Yaşayan Çingenelerin Sanatsal Olarak Ele Alınışı”. Yüksek Lisans Tezi. Edirne, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Vural Göher, F. (2017) “Kökenlerinden Günümüze Türk ve Makedon Düğünlerinde Davul-Zurna Ile Tapan – Zurla” Tübar Dergisi, Güz Sayısı, Ankara, (ss.273-298)
• Willems, W. “In Search of the True Gypsy: From Enlightenment to Final Solution”, New York-USA, Routledge, 2013.
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5af469fdd423a6.03088280, [Erişim tarihi:21.03.2018]
• K.K.1 Garip Dip kişisel görüşme 27/05/2017
• K.K.2 Selahattin Özkan kişisel görüşme 25/05/2017
• K.K.3 Necat Gezginci kişisel görüşme 27/05/2017
• K.K.4 Osman Gezginci kişisel görüşme 27/05/2017
• K.K.5 Tamer Kaba kişisel görüşme 25/05/2017
• K.K.6 Yılmaz Dip kişisel görüşme 27/05/2017
• K.K.7 İzzet Özkan kişisel görüşme 18/05/2017
• K.K.8 Hüseyin Gün kişisel görüşme 25/05/2017
• K.K.9 Derviş Kaba kişisel görüşme 25/05/2017
• K.K.10 Serkan Gezginci kişisel görüşme 27/05/2017
• K.K.11 Müslüm Kaba kişisel görüşme 25/05/2017
• K.K.12 Orhan Karaver kişisel görüşme 25/05/2017
• K.K.13 Hasan Kaba kişisel görüşme 18/05/2017
• K.K.14 Nurettin Özkan kişisel görüşme 19/05/2017
• K.K.15 Mehmet Özkan kişisel görüşme 25/05/2017