1927 Genel Nüfus Sayımına Göre Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Konya’nın Demografik Yapısı

Yıl 2022, Sayı: 47, 370 - 387, 25.04.2022

Bektaş Kaya

https://doi.org/10.52642/susbed.1013000

Cited By: 2

Öz

Ülkemizde modern anlamda ilk nüfus sayımı 1927 yılında yapılmıştır. Yeni kurulan Cumhuriyet’in, sahip olduğu nüfusu tanımaya ve kayıt altına almaya yönelik bu girişimi, dağılan bir imparatorluktan geriye kalan ve uzun savaşlar sonucunda bağımsızlığını kazanan bir toplumun demografik özellikleri hakkında son derece önemli bilgiler sunmaktadır. 1927 nüfus sayımının yapıldığı dönemde, Türkiye’nin 63 vilayetinden bir tanesi olan Konya’nın, bu zamana ait demografik özellikleri henüz ortaya konmamıştır. Bu çalışmanın amacı, Konya’nın demografik tarihindeki bu mühim noktaya ışık tutmaktır. Çalışmayı önemli kılan nokta ise, 1927 nüfus sayımından önce, Konya’nın demografik özelliklerini tanıyabileceğimiz bir sayımın veya verinin olmayışıdır. Osmanlı’nın son döneminde yaşanan savaşlar ve kitlesel göçler, Cumhuriyet’e intikal eden nüfusun yapısında büyük değişimlere yol açmıştır. Hâliyle, Osmanlı’dan devralınan nüfus istatistikleri de önemli ölçüde işlevsiz hale gelmiştir. Bu çalışma ile, Konya nüfusu hakkında elde edilen ilk sağlıklı verilere dayanarak Konya’nın demografik özellikleri açığa çıkartılmak istenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre Konya, 504.384 kişilik nüfusu ile Türkiye’nin en kalabalık üçüncü ili konumundadır. Genç ve dinamik nüfus yapısıyla ekonomik kalkınma ve üretim için önemli bir potansiyele sahip olan Konya halkının en önemli sorunlarından birisi eğitimdir. Okuma oranı erkeklerde %11,54, kadınlarda ise %1,65’tir. Bunun yanında toplam nüfus, dil, din ve tâbiiyet itibariyle büyük oranda homojen bir yapıya sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Konya, 1927 Genel Nüfus Sayımı, Demografi, İstatistik, Cumhuriyet

Kaynakça

• Adıvar, H.E. (2013). Türk’ün Ateşle İmtihanı İstiklâl Savaşı Hatıraları. İstanbul: Can Yayınları.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III. (1997). Ankara: TTK Basımevi.
• Aybar, C. (1937a). Türkiye İkinci Genel Nüfus Sayımı 1935 Beynelmilel İstatistik Enstitüsünün 1936 Atina İçtimaında Arzedilen Fransızca Tebliğin Tercümesidir. Ankara: Başvekalet Matbaası.
• Aybar, C. (1937b). Muhtasar Demografi “Nüfus İlmi”. Ankara: Ulus Basımevi.
• Çakmak, F. (2009). Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Nüfusu Kayıt Altına Almaya Yönelik Girişimler. ÇTTAD, 8(18-19), 89-115.
• Dinç, G. (2007). Cumhuriyet’in İlk Nüfus Sayımına Göre Antalya’nın Demografik Yapısı. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, 7, 65-87.
• İpek, N. (1999). Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri. Ankara: TTK Yayınları.
• Karpat, K.H. (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri. (Çev.) Bahar Tırnakçı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kaya, Y. & Çakır, M. (2016). Konya Örneğinde Harf İnkılabı’nın Uygulanışı ve Millet Mekteplerinin Faaliyetleri (1928-1935). İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(6), 1617-1635.
• Küçükdağ, Y. (2001). Karapınar. TDV İslam Ansiklopedisi (24, 470-472). İstanbul: TDV Yayınları.
• McCarthy, J. (2014). Ölüm ve Sürgün Osmanlı Müslümanlarının Etnik Kıyımı: 1821-1922. (Çev.) Fatma Sarıkaya, Ankara: TTK Yayınları.
• Nizamlıoğlu, N. (2005). Konya İlinin Demografik Yapısı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İstatistik Anabilim Dalı, Konya.
• Özer, Sevilay. (2014). Türkiye’de Trahomla Mücadele (1925-1945). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 54, 121-152.
• Sadrazâm ve Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa’nın Günlüğü. (1988). İstanbul: Arba Yayınları.
• Şimşir, B.N. (2008). Türk Yazı Devrimi. Ankara: TTK Yayınları.
• T.C. Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (TCBİGD). (1937). Genel Nüfus Sayımı: 20 İlkteşrin 1935, Konya Vilâyeti, Kat‘î ve Mufassal Neticeler, C. 37, İstanbul: Devlet Basımevi.
• T.C. Başbakanlık İstatistik Umum Müdürlüğü (TCBİUM). (1929a). 28 Teşrinievvel 1927 Umumi Nüfus Tahriri, Fasikül-I, Mufassal Neticeler, İcmal Tabloları, Ankara: Hüsnütabiat Matbaası.
• T.C. Başbakanlık İstatistik Umum Müdürlüğü (TCBİUM). (1929c). 28 Teşrinievvel 1927 Umumi Nüfus Tahriri, Fasikül-III, Usuller Kanun ve Talimatnameler, Neticelerin Tahlili, Ankara: Başvekâlet Müdevvenat Matbaası.
• T.C. Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü (TCBİUM). (1929b). 28 Teşrinievvel 1927 Umumi Nüfus Tahriri, Fasikül-II, Mufassal Neticeler, Ankara: Hüsnütabiat Matbaası.
• T.C. Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü (TCBİUM). (1953). Nüfus Sayımları 1927-1950. Ankara: Ankara Basım ve Ciltevi.
• T.C. Başvekalet Merkezî İstatistik Müdiriyet-i Umumiyyesi (TCBMİMU). (1927). Umumi Nüfus Tahriri 28 Teşrin-i Evvel 1927 -Muvakkat Rakamlar-. Ankara: Türk Ocakları Merkez Heyeti Matbaası.
• T.C. Başvekalet Merkezî İstatistik Müdiriyet-i Umumiyyesi (TCBMİMU). (1928). 28/Teşrinievvel/1927 Umumi Nüfus Tahriri, Vilâyet, Kaza, Şehir ve Köyler İtibariyle Türkiye Nüfusu, Ankara: Türk Ocakları Merkez Heyeti Matbaası.
• T.C. Devlet Salnamesi 1926-1927. (1926-1927). Matbuat Müdiriyet-i Umumiyyesi.
• T.C. Devlet Salnamesi 1927-1928. (1927-1928). Matbuat Müdiriyet-i Umumiyyesi.
• Tamer, A. & Bozbeyoğlu, A.Ç. (2004). 1927 Nüfus Sayımının Türkiye’de Ulus Devlet İnşasındaki Yeri: Basında Yansımalar. Nüfusbilim Dergisi, 26, 73-88.
• Tapur, T. (2010). Konya İli’nin 2007 Adrese Dayalı Nüfus Sayımı Açısından Değerlendirilmesi ve Konya’da Nüfus Gelişimi. Marmara Coğrafya Dergisi, 21, 115-133.
• Tekinsoy, Y.E. (2007). Türk Rum Nüfus Mübadelesi ve Konya. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Anabilim Dalı, Konya.
• Tunç, B. & Demir, Ö. (2018). 1927 Nüfus Sayımına Göre Bayazıt Vilayetinin Nüfusu. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(4), 3008-3022.
• Yeni Taksimat-ı Mülkiyye Vilayetlerin İsimleri – Kazaların İsimleri – Nahiyelerin İsimleri – Bilumum Cüzî İdarîlerin Cedveli – Vilayetlerin Taksimat-ı Mülkiyye Cedvelleri. (1927). Dahiliye Vekaleti İdare-i Umumiyye-i Vilayât Müdiriyet-i Umumiyyesi Tarafından Tertib Olunmuştur.
• Yılmaz, M. (1996). Konya Vilâyetinde Muhacir Yerleşmeleri 1854-1914. Yayımlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Konya.
• Yüceuluğ, R. (1947). Türkiye Nüfusu Cumhuriyet Devrindeki Son Dört Nüfus Sayımı Sonuçlarına Göre. Ankara: Doğuş Matbaası.
• Yüceuluğ, R. (1966). Demografi, Ankara: D.İ.E. Eğitim Merkezi Yayınları.