Çevre(cilik) Hareketi Olarak Sosyal Medyada Sıfır Atık Hareketi

Yıl 2022, Sayı: 49, 212 - 230, 26.12.2022

Hüseyin Yaşa

https://doi.org/10.52642/susbed.1156189

Öz

Dünyada giderek artan teknolojik gelişmeler, insan nüfusu, sanayileşme, hızlı üretim ve tüketim, çarpık kentleşme ve kontrolsüz üretim ve tüketim gibi unsurlar insan sağlığını tehdit eder boyutlarda çeşitli çevre sorunlarını gündeme getirmektedir. Dolayısıyla insan ve çevre sağlığının korunabilmesi, bilinçli üretim ve tüketimin gerçekleşmesi adına Sıfır Atık hareketi ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte sosyal medya, yapısal özellikleri sayesinde çevre sorunlarına yönelik farklı ve yeni bir boyut kazandıran ortam konumuna gelmiştir. Bu araştırmada, Türkiye’de yeni benimsenen çevre(cilik) hareketi olarak nitelendirilebilecek sıfır atık hareketi kavramsal çerçevede ele alınarak, sosyal medya rolünün ve etkileşiminin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma evrenini YouTube hesapları oluştururken, “T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı”nın Youtube hesabı amaca yönelik örneklem olarak seçilmiştir. Örneklem seçiminde Türkiye’de “Sıfır Atık” projesini başlatan ve en çok paylaşım yapılan kurumsal Youtube hesabı olması etkili olmuştur. Araştırmanın bulgularının elde edilebilmesi için harekete yönelik videolara MAXQDA 2020 programı aracılığıyla içerik analizi uygulanmış ve betimsel analizle birlikte veriler değerlendirilmiştir. Araştırma sonucuna bağlı olarak; YouTube, sıfır atık hareketini küresel ve yerel ölçekte gündeme getiren, zaman ve mekân sınırı olmaksızın kullanıcılar arasında etkileşimli olarak iletilerin hızlı ve kolay bir şekilde yayılmasına olanak sağlayan yeni bir sanal sosyal sorumluluk kamusal alanı oluşturmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Çevre(cilik) Hareketi, Sosyal Medya, Sıfır Atık Hareketi, Yeni Toplumsal Hareketler, Sosyal Sorumluluk

The Zero Waste Movement in Social Media as the Environmental(ism) Movement

Öz

Global population growth, industrialisation, quick production and consumption, unplanned urbanisation, and unregulated production and consumption all contribute to various environmental issues that are hazardous to human health. Therefore, the Zero Waste movement has emerged to protect humans and ecological health and to realise conscious production and consumption. However, social media has become an environment that gives a different and new dimension to environmental problems, thanks to its structural features. This research it is aimed to examine the role and interaction of social media by considering the zero waste movement, which can be described as the newly adopted environmental(ism) movement in Turkey, within the conceptual framework. At the same time, creating the research universe, Youtube accounts, “T.C. The Youtube account of the Ministry of Environment, Urbanization and Climate Change was chosen as a sample. The fact that it was the most shared corporate Youtube account, which started the "Zero Waste" project in Turkey, was influential in selecting the sample. To obtain the research findings, video content analysis was applied through the MAXQDA 2020 program, and the data were evaluated together with descriptive analysis. Depending on the research result; Youtube has created a new virtual social responsibility public space that brings the zero-waste movement to the schedule on a global and local scale, allowing messages to be disseminated interactively between users, without time and space limits, in a fast and easy way.

Anahtar Kelimeler

Environmental(ism) Movement, Social Media, Zero Waste Movement, Recycle, New Social Movements, Çevre(cilik) Hareketi, Sosyal Medya, Sıfır Atık Hareketi, Yeni Toplumsal Hareketler, Sosyal Sorumluluk

Kaynakça

• Abouelsoud, A. M. (2020). Waste Design Using Experimental Design Techniques. Journal of Design Science and Applied Arts, 1(1), 116-124.
• Aktan, C. Ç. (2007). Kurumsal sosyal sorumluluk, işletmeler ve sosyal sorumluluk. İstanbul: İgiad Yayınları.
• Akyar, H. (2008). İşletmelerde Sosyal Sorumluluk Üzerine Bir Alan Çalışması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, Kahramanmaraş.
• Arklan, Ü., & Kartal, N. Z. (2018). Y kuşağının içerik tüketicisi olarak youtube kullanımı: kullanım amaçları, kullanım düzeyleri ve takip edilen içerikler üzerine bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(2), 929-965.
• Arslan, M. (2001). İş ve meslek ahlakı. Ankara: Nobel Yayınları.
• Ataç, D. (1982). İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları, Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi, 18(1), 34-47.
• Atlığ, N. S. (2006). İş etiği, sosyal sorumluluk ve ilaç sektöründen uygulamalar. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Aydemir, M. (2007). İşletmelerin İşgörenlere Karşı Sosyal Sorumlulukları ve SA 8000 Standardı. İçinde Coşkun Can Aktan (Ed.) Kurumsal Sosyal Sorumluluk, İşletmeler ve Sosyal Sorumluluk (ss. 99-121). İstanbul: İgiad Yayınları.
• Aygün, B., & Şakacı, B. K. (2011). Türkiye’de çevreye doğrudan odaklı çevreci hareketler ve çevresel yaklaşımlar üzerine bir deneme, 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara, ss.139-162.
• Babacan, M. E. (2015). Yeni Medya Bağlamında Toplumsal Hareket ve Yeni İnsanın Karakter Analizi. Folklor/Edebiyat, 21(83), 295-307.
• Bakardjieva, M., (2009). Subactivism: Lifeworld and Politics in the Age of the Internet. The Information Society, 25(2), 91-104.
• Balkaya, F. (2014). Yeni Toplumsal Hareket Çeşidi Olarak Çevreci Hareketler. Global Journal of Economics and Business Studies, 3(5), 41-50.
• Bennet, W. L. (2003). New Media Power of The Internet and Global Activism, Contesting Media, In. N. Couldry ve J. Curran (Ed.), Power: Alternative Media in a Networked World (ss.143-168), New York: Oxford Rowman & Littlefield.
• Bogusz, M., Matysik-Pejas, R., Krasnodębski, A., & Dziekański, P. (2021). The Concept Of Zero Waste İn The Context Of Supporting Environmental Protection By Consumers. Energies, 14(18), 5964.
• Bradshaw, G. A., & Bekoff, M. (2001). Ecology and social responsibility: the re-embodiment of science. Trends in Ecology & Evolution, 16(8), 460-465.
• Cammaerts, B. (2015). Social media and activism. İçinde Robin Mansell, Peng Hwa Ang (Eds.), The İnternational Encyclopaedia Of Digital Communication And Society. (ss. 1027–1034). Oxford: Wiley-Blackwell.
• Carroll, A. B. (1979). A three-dimensional conceptual model of corporate performance. Academy of management review, 4(4), 497-505.
• Carroll, A. B., & Shabana, K. M. (2010). The business case for corporate social responsibility: A review of concepts, research and practice. International journal of management reviews, 12(1), 85-105.
• Ceritli, İ. (1998). Çevreci Hareketin Siyasallaşma Süreci. Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, (5), 255-270.
• Cetindamar, D. (2007). Corporate social responsibility practices and environmentally responsible behavior: The case of the United Nations Global Compact. Journal of business Ethics, 76(2), 163-176.
• Cevher, R., & Yaşa, H. (2022). Dijital medya, web, blockchain ve gazetecilik. İçinde Ferihan Ayaz, Birgül Taşdelen (Ed.). Bir Yaşam Alanı Olarak Dijital Medya: Kuramlar, Uygulamalar, Tartışmalar (ss. 9-39). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Choi, D. Y., & Gray, E. R. (2008). Socially responsible entrepreneurs: What do they do to create and build their companies?. Business Horizons, 51(4), 341-352.
• Connett, P. (2013). The Zero Waste Solution: Untrashing The Planet One Community At A Time. Vermont: Chelsea Green Publishing.
• Curran, T., & Williams, I.D. (2012). A Zero Waste Vision For İndustrial Networks İn Europe. Journal of Hazardous Materials, 207-208, 3-7.
• Çalışkan, O. (2010). Kurumsal sosyal sorumluluk algılama boyutunun personelinin iş tatminine ve işte kalma niyetine etkisi: Antalya bölgesinde yer alan beş yıldızlı konaklama işletmelerinde çalışanlar üzerinde bir araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Halkla İlişkiler ve Tanıtım Ana Bilim Dalı, Konya.
• Dahlberg, L. (2001). The Internet And Democratic Discourse: Exploring The Prospects Of Online Deliberative Forums Extending The Public Sphere. Information, Communication & Society, 4(4): 615-633.
• Dalton, R. J., (1997). Batı Avrupa’da Çevreci Hareketin Gelişimi. (İ. Aydıngün, Çev.). Ada Kentliyim, 3(11), 80-82.
• Dalyan, F. (2007). Sosyal Sorumluluğun Temelleri. İçinde Coşkun Can Aktan (Ed.). Kurumsal Sosyal Sorumluluk: İşletmeler ve Sosyal Sorumluluk (s. 45-84). İstanbul: İgiad Yayınları.
• Daugherty, E. L. (2001). Public relations and social responsibility. In. Robert L. Heath (Ed.). Handbook Of Public Relations (ss. 389-401). California: Sage Publications.
• Davulcu, E. (2019). Siyasallaşan Çevre Hareketleri ve Alternatif Medya: Yeşil Gazete Üzerinden Bir Değerlendirme. Social Sciences, 14(3), 427-446.
• Dijck, J. V. (2013). YouTube Beyond Technology and Cultural Form. In. M. Valck, & J. Teurlings (Ed.), After the Break: Television Theory Today (s. 147-159). Amsterdam: Amsterdam University Press.
• Dobson, A. (2016). Ekolojizm. (C. Yücel, Çev.). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Drackner, M. (2005). What İs Waste? To Whom? - An Anthropological Perspective On Garbage. Waste Management & Research, 23(3), 175-181.
• Elias, R. Z. (2004). An examination of business students' perception of corporate social responsibilities before and after bankruptcies. Journal of Business Ethics, 52(3), 267-281.
• Erdoğan, İ., & Ejder, N. (1997). Çevre Sorunları; Nedenler, Çözümler: Egemen ve Marksist Anlayışın İlettikleri Üzerine. Ankara: Doruk Yayımcılık.
• Erdur, E. (2019). Türkiye'de sıfır atık projesi ve projenin kamu kurumlarında uygulanması; süleymanpaşa belediyesi örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Çevre Bilimleri Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Esengun, K., Sayili, M., & Akca, H. (2006). Perceptions of Environmental Issues in a Turkish Province. Polish Journal of Environmental Studies, 15(4), 635- 642.
• Garriga, E., & Melé, D. (2004). Corporate social responsibility theories: Mapping the territory. Journal of business ethics, 53(1), 51-71.
• Gerbaudo, P. (2014). Twitler ve Sokaklar-Sosyal Medya ve Günümüzün Eylemciliği. (O. Akınhay, Çev.), İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Gerbaudo,P., & Trere, E.(2015). In Search Of The ‘We’ Of Social Media Activism: İntroduction To The Special İssue On Social Media And Protest İdentities. Information, Communication & Society. 18,8, 865–871.
• Gül M., & Yaman K., (2021), Türkiye’de Atık Yönetimi ve Sıfır Atık Projesinin Değerlendirilmesi: Ankara Örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(4), 1267-1296.
• Huang, H. (2016). Media use, environmental beliefs, self-efficacy, and pro-environmental behavior. Journal of Business Research, 69(6), 2206-2212.
• Kalouche, F., & E. Miclants. (2008). Dünya Sisteminin ve Sistem Karşıtı Hareketlerin Dönüşümü; 1968-2005. In. William G. Martin (Ed.), Toplumsal Hareketler 1750-2005 Dipten Gelen Dalgalar (ss.219-282). İstanbul: Versus Kitap.
• Kamde, S., Ghosh, P. K., & Gupta, M. K. (2019). Development Of Zero Waste Management System Model For Durg City. International Journal of Applied Engineering Research, 14 (13), 3069-3074.
• Karaismailoğlu, İ. (2006). İşletmelerin sosyal sorumlulukları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Karsak, B. (2008). Kurumsal sosyal sorumluluk. İçinde Jale Minibaş Poussard, Turhan Erkmen (Ed.). Yönetim-İletişim-Kültür (ss. 251-263). İstanbul: Arıkan Basım.
• Kim-Marriott, E. (2021). Who Participates İn Zero Waste?: Facilitators Of And Barriers To Participation İn The Zero Waste Movement. Sojourners Undergraduate Journal of Sociology, 12(1), 185-197.
• Kirkman, R., & Voulvoulis, N. (2017). The Role Of Public Communication İn Decision Making For Waste Management İnfrastructure. Journal of Environmental Management, (203), 640-647.
• Korkmaz, S. (2009). İşletmelerin sosyal sorumlulukları. İzmit: Umuttepe Yayınları.
• Lewis, R. (2020). “This is what the news won’t show you”: YouTube creators and the reactionary politics of micro-celebrity. Television & New Media, 21(2), 201-217.
• Mauch, C. (2016). Introduction: The Call For Zero Waste. In. Christof Mauch (Ed.). A Future Without Waste? Zero Waste in Theory and Practice (ss. 5-12). Munich: Rachel Carson Center Perspectives.
• McCarthy, J.D., & Zald, M.N. (1973). The Trends Of Social Movements İn America: Professionalizaiton And Resource Mobilization. New Jersey: General Learning Press.
• Murray, R. (1999). Creating Wealth From Waste. London: Demos.
• Nizar, M., Munir, E., Munavar, E. & Irvan, M. (2018). Implementation Of Zero Waste Concept İn Waste Management Of Banda Aceh City. Journal of Physics: Conference Series, 1116(5), 1-12.
• Nshimbi, M., & Vinya, R. (2014). Impacts Of Public-Private Partnership On Local Livelihoods And Natural Resource Dynamics: Perceptions From Eastern Zambia. Resources, 3(2), 471-487.
• Offe, C. (1999). Yeni Sosyal Hareketler: Kurumsal Politikanın Sınırlarının Zorlanması. İçinde Kenan Cayır (Ed.), Yeni Sosyal Hareketler Teorik Açılımlar. (ss.53-80). İstanbul: Kaknus Yayınları.
• Palmer, P. (2013). The Faux Zero Waste Movement İs Spreading. Green Social Thought: A Magazine of Synthesis and Regeneration, (62), 44-49.
• Pietzsch, N., Ribeiro, J. L. D., & de Medeiros, J. F. (2017). Benefits, challenges and critical factors of success for Zero Waste: A systematic literature review. Waste Management, 67, 324-353.
• Pongrácz, E., & Pohjola, V. J. (2004). Re-Defining Waste, The Concept Of Ownership And The Role Of Waste Management. Resources, Conservation and Recycling, 40, 141-153.
• Porritt, J. (1989). Yeşil Politika. (A. Türker, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Rondinelli, D. A., & Berry, M. A. (2000). Environmental citizenship in multinational corporations: social responsibility and sustainable development. European Management Journal, 18(1), 70-84.
• Rootes, C. (1999). Environmental Movements: From The Local To The Global. Environmental Politics, 8(1), 1-12.
• Săplăcan, Z., & Márton, B. (2019). Determinants Of Adopting A Zero Waste Consumer Lifestyle. Regional and Business Studies, 11(2), 25-39.
• Sıfır Atık, (2022). Sıfır Atık Projesi. https://sifiratik.gov.tr/. [Erişim Tarihi: 15.06.2022].
• Snow, W., & Dickinson, J. (2003). Getting there! The road to zero waste. Auckland: Envision New Zealand Ltd.
• Song, Q., Li, J., & Zeng, X. (2015). Minimizing the increasing solid waste through zero waste strategy. Journal of Cleaner Production, 104, 199-210.
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, (2020). Sıfır atık yönetim sistemi uygulama kılavuzu. https://sifiratik.gov.tr/content/files/uploads/24/MAV%C4%B0.pdf [Erişim Tarihi: 20.05.2022].
• Tatar, T. (2013). Yeni toplumsal hareketler ve küresel projeler. Ortadoğu Analiz, 5(57), 10-19.
• Tennant-Wood, R. (2003). Going for zero: A comparative critical analysis of zero waste events in southern New South Wales. Australasian Journal of Environmental Management, 10(1), 46-55.
• Tilly, C. (2008). Toplumsal hareketler 21. yüzyıla giriyor. İçinde Y. Doğan Çetinkaya (Ed.), Toplumsal Hareketler Tarih, Teori ve Deneyim. (ss. 143-187). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Türkdoğan, O. (2013). Sosyal hareketler sosyolojisi. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Wachira, M. (2017). Public policy and sustainability: A public policy on waste management. European Journal of Business and Management, 9(6), 130-134.
• Wapner, P. (2002). Horizontal Politics: Transnational Environmental Activism and Global Cultural Change. Global Environmental Politics, 2(2), 37-62.
• Warner, C., Phillips, P., Santos, A., & Pimenta, B. (2015). Evaluation of zero waste places projects 2009–2010 in England. Proceedings of the Institution of Civil Engineers-Waste and Resource Management, 168(1), 14-25.
• Yamak, S. (2007). Kurumsal Sosyal Sorumluluk Kavramının Gelişimi. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Yaşa, H. (2017). Nefret söylemi inşasında sosyal medyanın rolü: ekşi sözlük örneği. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Ana Bilim Dalı, Antalya.
• Yaşa, H. (2021). Yeni Koronavirüs (COVID-19) Pandemi Sürecinde Sosyal Medyada Çin Toplumuna Yönelik Nefret Söylemi. İçinde Erkan Yüksel, Alaaddin Faruk Paksoy, Can Cemal Cingi, Simge Süllü Durul (Ed.). İletişim Bilimlerinde Güncel Araştırmalar 1 (ss. 286-326). Konya: Literatürk Academia Yayınevi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara, Seçkin Yayınevi.
• Zaman, A. U. (2015). A comprehensive review of the development of zero waste management: lessons learned and guidelines. Journal of Cleaner Production, 91, 12-25.
• Zaman, A. U., & Lehmann, S. (2011). Challenges and opportunities in transforming a city into a “zero waste city”. Challenges, 2(4), 73-93.