Looking at Reha Erdem Cinema through Surreal Codes

Yıl 2023, Sayı: 50, 170 - 183, 29.04.2023

Elif Güntürkün , D. Alper Altunay

https://doi.org/10.52642/susbed.1223510

Cited By: 1

Öz

The surrealist movement is a movement that developed first in art and then in cinema, under the influence of the failed promises of modernism. Surrealist artists, who rebelled against the notion of linear progression of reality, were not interested in the system-determined definitions of reality, but in revealing the emotions and thoughts that human beings have without any control in existence. Surrealistic cinema has influenced the cinema all over the world with the influence of Buñuel. It is still possible to see the traces of the surrealist movement in the films of many directors today. In this study, Reha Erdem's cinema will be examined through the common codes of the surrealist movement. This study does not claim to treat Reha Erdem's cinema as surrealistic. The study includes identifying surreal elements in Reha Erdem films and examining how these elements are structured in an original narrative. In the study, seven of the feature films directed by Reha Erdem were selected as purposeful samples and the answers to the question of how the surreal cinema found a place in the Reha Erdem cinema through these films were sought, and it was aimed to read and determine the surreal codes in the selected films.

Anahtar Kelimeler

Luis Bunuel, Surrealism, Reha Erdem, Cinema, Avangard, Uncanny

Gerçeküstü Kodlar Üzerinden Reha Erdem Sinemasına Bakmak

Öz

Gerçeküstücü akım önce sanatta ve ardından sinemada, modernizmin boşa çıkan vaatlerinin etkisiyle gelişen bir akımdır. Gerçekliğin çizgisel ilerleme nosyonuna başkaldıran gerçeküstücü sanatçılar, gerçeğin sistem tarafından belirlenmiş tanımlarına değil, insanın varlık itibariyle hiçbir denetim olmaksızın sahip olduğu duyguları ve düşünceleri ortaya çıkarmakla ilgilenmiştir. Gerçeküstücü sinema, Bunuel’in etkisiyle tüm dünyada sinemayı etkisi altına almıştır ve gerçeküstücülük akımının öne çıkan temsilcileri Andre Breton, Louis Aragon, Paul Eluard ve Pierre Unik olarak bilinir. Bugün hala pek çok yönetmenin filmlerinde gerçeküstücü akımın izlerini görmek mümkündür. Bu çalışmada gerçeküstücü akımın ortak kodları üzerinden Reha Erdem sineması ele alınmıştır. Bu çalışmanın Reha Erdem’in sinemasını gerçeküstücü olarak ele alma iddiası bulunmamaktadır. Çalışma, Reha Erdem filmlerinde gerçeküstü öğelerin saptanması ve bu öğelerin özgün bir anlatı içinde nasıl yapılandığını incelemektedir. Reha Erdem’in yönettiği uzun metrajlı filmlerden yedi tanesi amaçlı örneklem olarak seçilmiş ve bu filmler üzerinden gerçeküstü sinemanın sıklıkla kullandığı ögelerin Reha Erdem sinemasında nasıl yer bulduğu sorusunun yanıtları aranmış, seçilen filmlerde gerçeküstü kodların okunması ve saptanması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gerçeküstücülük, Reha Erdem, Sinema, Avangard, Tekinsizlik

Kaynakça

• Akdoğan, Ö. G. (2019). Düş, Paranoya ve Mizah: Ahh Belinda Filminde Gerçeküstücülük. Egemia Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli E-Dergisi(5), 83-104.
• Alataş, D. (2019). Bir Tür Sınıraşımı Olarak Aşk: Nancy’nin Arzu, Cinsellik ve Beden Kavrayışı ile Kosmos Filminin Bir Okuması.
• Altıntaş, G., & Erdem, R. (2009). Bir Tür Sınıraşımı Olarak Aşk: Nancy ’ nin Arzu, Cinsellik ve Beden Kavrayışı ile Kosmos Filminin Bir Okuması. Kuru Rüyalar Alemi.
• Antmen, A. (2014). 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar . İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Aytekin, A. B. (2014). Gerçeküstücü Sinemanın Onur Ünlü Filmlerindeki Temsili. III. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi Bildiriler Kitabı III (s. 271-286). Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Balcı, Ş. (2020). Derinlikten Yüzeyselliğe: Postmodern Film. Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi, 4, 90-117.
• Barta, B. (2019). 1920-1930’lu YIıllarda Sinematik Yapım Tasarım Estetiğine Gerçeküstü Yaklaşım. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Boydak, S. (2006). Türk Sinemasında Bağımsız Film Yapım Süreci ve Reha Erdem. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi.
• Boz, Ö. (2019). “Auteur Kuram” Çerçevesinde Reha Erdem Sineması. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi.
• Breton, A. (2009). Sürrealist Manifestolar . İstanbul: AltıKırkbeş Yayın.
• Çelik, H. (2015). İnanç ve Kültür: Kosmos.
• Çücük, E. (2018). Luis Bunuel Sinemasında Tekrar Eden Temalar. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Kadir Has Üniversitesi .
• Demirci, T. T. (2012). Dünya Sinemasında Sürrealizmin İzleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Kadir Has Üniversitesi.
• Doğan, Y. (2018). Reha Erdem Sinemasında Uzam, Zaman ve Bellek. Yüksek Lisans Tezi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi.
• Doğan, Y. (2019). Reha Erdem Filmlerinde Zaman Uzam ve Bellek Üzerinden Bir Değerlendirme. Global Media Journal TR Edition, 9(18).
• Duplessis, Y. (1991). Gerçeküstücülük. (İ. Yerguz, & E. Çamurdan, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Evans, P. W. (2013). Splitting Doubles Ángela Molina and the Art of Screen Acting in Cet obscur. J. D.-A. Rob Stone içinde, A Companion to Luis Buñuel. Oxford: Blackwell Publishing.
• Gürbüz, Ö. N. (2021). Yeraltı ve Şarkı Söyleyen Kadınlar Filmlerinde İtki İmgeler, Kökensel Dünya ve İnsandışı Hale Geliş. Sinefilozofi Dergisi, 6-21.
• Gürses, İ., & Becerikli, R. (2016, Şubat). Reha Erdem Filmlerinde "Erkeklik" Arketiplerinin Yeniden Üretimi. Uluslarası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 42(9), 1507-1517.
• Irwin, G. (1995). Luis Buñuel's Postmodern Explicador: Film, Story and Narrative Space. Canadian Journal of Film Studies, 27-47.
• İsmayilov, E. K. (2011). Gerçeküstücü Sinemada Tekinsizlik: Jan Švankmajer Filmleri Üzerine BİR İnceleme. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Johnston, C. (2008). Karşı-Sinema Olarak Kadınların Sineması. Sinema, İdeoloji, Politika Sinemasal Yazılar I. içinde Ankara: Orient Yayıncılık.
• Jung, C. G. (1998). Analitik Psikolojinin Temelleri. (K. Şipşal, Çev.) İstanbul: Cem Yayınevi.Harcourt, P. (2008). Altı Avrupalı Yönetmen. İstanbul: Doruk Yayınları.
• Heath, J., & Potter, A. (2012). İsyan Pazarlanıyor. (T. Tosun, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Hilav, S., Ertem, E., & Kutlar, O. (1962). Gerçeküstücülük. İstanbul: De Yayınevi.
• Kutlar, O. (2010). Sinema Bir Şenliktir. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Marcuse, H. (1998). Eros ve Uygarlık. (A. Yardımlı, Çev.) İda Yayınevi.
• Özcan, E. S. (2021). Reha Erdem Sinemasının Ortak Paydaları Bağlamında "Seni Buldum Ya" Filminin Karşılaştırmalı İncelemesi. Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Araştırma Dergisi(18), 102-131.
• Passeron, R. (1990). Sürrealizm Sanat Ansiklopesidisi. (S. Tansuğ, Çev.) İstabnul: Remzi Kitabevi.
• Reha Erdem Filmlerinde Zaman Uzam ve Bellek Üzerinden Bir Değerlendirme. (2019). Global Media Journal TR Edition.
• Savaş, H. (2001). Gerçeküstü sinemada kara mizah ve “burjuvazinin gizemli çekiciliği. Kurgu Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Uluslararası Hakemli İletişim Dergisi, 18(18), 109-118.
• Scharfman, R. (1980). Deconstruction Goes to the Movies: Buñuel's Cet Obscur Objet du désir. The French Review, 351-358.
• Üvez, A. S. (1995). Gerçeküstücü Akım ve Luis Bunuel Sineması. Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Vangölü, Y. B. (2016). Geçmişten Günümüze Gerçeküstücülük. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(20), 871-883.
• Yeraltı ve Şarkı Söyleyen Kadınlar’da İtki İmgeler ve Kökensel Dünya Bağlamında İnsan-Dışı Hale Geliş. (2021). SineFilozofi Dergisi, 3, 6-21.
• Yeşilyurt, G. (1999). Gerçeküstücülük'ün Sibemadaki Yansıması: Dali - Bunuel Ortaklığı. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.