İdeoloji, Söylem ve Medya: 14 Mayıs 2023 Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekilliği Seçim Süreci ile İlgili Gazete Haberlerinin Söylem Analizi

Yıl 2023, Sayı: 52, 33 - 50, 27.12.2023

Begüm Aydın

https://doi.org/10.52642/susbed.1337402

Öz

Medya, toplumun bilgi edinmesi kapsamında önemli bir görev üstlenerek kitle iletişim araçları aracılığıyla bireylerin bilgilenmesini sağlar. Bu kapsamda haber üretimini sağlayan kuruluşların ideolojik zemini ve haber üretimi bağlamında tercih edilen söylem önem arz etmektedir. Araştırmanın konusu 14 Mayıs 2023 Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekilliği seçim süreci ile ilgili basındaki haberlerin ideolojik zeminleridir. Amaç; seçim sürecinde medyadaki haberlerin ideolojik zeminini belirleyebilmektir. Yöntem; nitel araştırma yöntemlerinden biri olan söylem analizi kapsamında Teun A. Van Dijk’in eleştirel söylem analizidir. Türkiye’deki basını temsilen amaçlı örneklem yöntemi aracılığıyla seçilen Sözcü Gazetesi ve Yeni Akit Gazetesi araştırmanın örnek gazetelerini oluşturmaktadır. Gazeteler belirlenirken dikkate alınan nokta Sözcü Gazetesinin muhalefete yakın basın, Yeni Akit Gazetesinin ise mevcut iktidara yakın basın olmasıdır. Araştırma 11-20 Mart tarihleri aralığındaki haberlerle sınırlandırılmıştır. Sınırlandırmanın 11 Mart tarihinden itibaren başlaması seçim tarihinin açıklanmasının ertesi günü olması sebebiyledir. Çalışmada 10 günlük bir süreci kapsayan sınırlandırma çerçevesinde, Sözcü gazetesi ve Yeni Akit gazetesinde yayımlanan seçim haberleri incelenmiş, çalışma sonucunda gazetelerin kendi ideolojik zeminlerine göre haber üretimi gerçekleştirdiği, kendi ideolojilerine yakın olan kesime destekleyici olurken; kendi ideolojilerine yakın olmayan kesime eleştirel ve itham edici bir tavır takındıkları ve bu doğrultuda medyanın tarafsız ve objektif olma gibi etiksel anlayışlardan uzaklaştığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Söylem, İdeoloji, Medya, Siyaset, Haber

Ideology, Discourse and Media: Discourse Analysis of Newspaper News about the 14 May 2023 Presidency and Parliamentary Election Process

Öz

This study discussed the ideological background of the news in the press about the 14 May 2023 Presidency and Parliamentary election process. The aim is to determine the ideological basis of the news in the media during the election process. The method is Teun A. Van Dijk's critical discourse analysis within the scope of discourse analysis, which is one of the qualitative research methods. The universe is all national newspapers in Türkiye and the sample is Sözcü Newspaper and Yeni Akit Newspaper, which were selected using purposeful sampling method. The point taken into consideration while determining the newspapers is that Sözcü Newspaper represents the left ideology in opposition to the current government, and Yeni Akit Newspaper represents the right ideology, close to the current government. The research is limited to the news between 11-20 March. According to the results of the study, the newspapers produced news according to their own ideological grounds and supported the parts close to their own ideology; they adopted a critical and accusatory attitude towards those who aren't close to their own ideology. It has been determined that the media is far from ethical understandings such as impartiality and objectivity within the scope of the study.

Anahtar Kelimeler

Discourse, Ideology, Media, Politics, News

Kaynakça

• Althusser, L. (2014). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. İthaki Yayınları.
• Altunok, G. (2007). Şiddetin Eleştirisi Olarak İktidar: Arendt ve Foucault. Doğu Batı, 43, 51–74.
• Beiser, F. (2019). Hegel (S. Bayazıt, Ed.; 1.). Alfa Yayınları.
• Büyükkantarcıoğlu, S. N. (2012). Söylem İncelemelerinde Eleştirel Dilbilimsel Boyut: Eleştirel Söylem Çözümlemesi ve Ötesi. Haberi Eleştirmek (Ö. Özer, Ed.). Literatürk Yayınları.
• Dijk, T. A. Van. (1988). News As Discourse. LAWRENCE ERLBAUM ASSOCIATES, PUBLISHERS.
• Dijk, T. A. Van. (2001). Multidisciplinary CDA: a plea for diversity. In R. Wodak & M. Meyer (Eds.), Methods of Critical Discourse Analysis (pp. 95–120). Sage.
• Dijk, T. A. Van. (2008). News, Discourse, and Ideology. In The Handbook of Journalism Studies (pp. 191–204). Routledge.
• Dijk, T. A. Van. (2012). Ideology and Discourse A Multidisciplinary Introduction. Pompeu Fabra University.
• Dijk, T. A. Van. (2015). Söylem ve İdeoloji; Çokalanlı Bir Yaklaşım. In B. Çoban & Z. Özarslan (Eds.), Söylem ve İdeoloji (pp. 15–100). Su Yayınevi.
• Douglas, M. (2017). Saflık ve Tehlike. Metis Yayınları.
• Eagleton, T. (1996). İdeoloji (1st ed.). Ayrıntı Yayınları.
• Erdoğan, M. (2023). Ulusal Gazete Manşetlerine Ait Söylem Analizi: 14 Mayıs 2023 Genel Seçimleri Örneği. In S. Sarıbaş & T. Akkuş (Eds.), Sosyal, İnsan ve İdari Bilimlerde Yenilikçi Çalışmalar (pp. 609–641). Duvar Yayınları.
• Fairclough, N. (1995). Critical Discourse Analysis: the critical study of language. Longman.
• Fairclough, N. (2015a). Dil ve İdeoloji. In B. Çoban & Z. Özarslan (Eds.), Söylem ve İdeoloji (pp. 121–136). Su Yayınevi.
• Fairclough, N. (2015b). Söylemin Diyalektiği. In B. Çoban & Z. Özarslan (Eds.), Söylem ve İdeoloji (2nd ed., pp. 137–146). Su Yayınevi.
• Fiske, J. (2012). Popüler Kültürü Anlamak. Parşömen Yayıncılık.
• Fiske, J. (2019). İletişim Çalışmalarına Giriş (Vol. 6). Pharmakon Yayınevi.
• Foucault, M. (1987). Söylemin Düzeni. Hil Yayın.
• Güngör, N. (2011). İletişim Kuramlar ve Yaklaşımlar. Siyasal Kitabevi.
• Hegel, G. W. F. (2022). Tinin Görüngübilimi (6.). İdea Yayınevi.
• İnal, A. M. (1996). Haberi Okumak. Temuçin Yayınları.
• Kaymak, M. (2018). Durkheim’in Toplumsal Kuramı ve Eğitim Anlayışı . Eleştirel Pedagoji, 60, 15–26.
• Kazancı, M. (2012). Althusser, İdeoloji ve İdeoloji İle İlgili Son Söz . 24.
• Kress, G. (1990). Ciritical Discourse Analysis. In Annual Review of Applied Linguistics (Issue 11). Cambridge university Press.
• Lukacs, G. (1978). Birey ve Toplum (V. Atayman, Ed.). Günebakan Yayınları.
• Mardin, Ş. (2015). İdeoloji (17th ed.). İletişim Yayınları.
• Mutlu, E. (1998). İletişim Sözlüğü (3rd ed.). Bilim ve Sanat Yayınları.
• Myers, D. G. (2017). Sosyal Psikoloji. Nobel Yayınları.
• Özer, Ö. (2012). Teun Van Dijk Örneğinde Eleştirel Söylem Çözümlemeleri (Ö. Özer, Ed.). Literatürk Yayınları.
• Rehmann, J. (2015). İdeoloji Kuramları (Ş. Alpagut, Ed.; 2.). Yordam Kitap.
• Ryan, M. (2015). Sinema Politikaları: Söylem, Psikanaliz, İdeoloji. Sinecine, 6(2), 77–90.
• Toprak, Ö., & Koçak, M. C. (2021). Haber Üretim Sürecinde Seçim Haberlerinin İnşası. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 53, 37–51.
• Ülkü, G. (2004). “Söylem Çözümlemesinde Yöntem Sorunu ve Van Dijk Yöntemi”. Haber Hakikat ve İktidar İlişkisi (Ç. Dursun, Ed.). Elips Yayınları.
• Üşür, S. S. (1997). İdeolojinin Serüveni Yanlış Bilinç ve Hegemonyadan Söyleme (1st ed.). İmge Kitabevi.
• White, A. (2015, December 2). The Five Core Values of Journalısm. Ethical Journalism Network. https://ethicaljournalismnetwork.org/5-core-values-of-journalism
• Williams, R. (2018). Anahtar Sözcükler (8th ed.). İletişim Yayınları.
• Wodak, R. (2014). Critical discourse analysis (C. Leung & B. V. Street, Eds.). Routledge.
• Yardım, G., & Doğruel, H. (2019). Eleştirel Söylem Çözümlemesi Bağlamında Haber Metinlerinin İncelenmesi: Pippa Bacca Cinayeti Örneği*. Erciyes İletişim Dergisi, 6(1), 137148.
• Yeşil, A., & Ulaş, M. (2020). İdeoloji ve Medya: Batı ve Orta Doğu Medyasında Ayasofya Haberlerinin Söylem Analizi. İdeoloji ve Medya: Batı ve Orta Doğu Medyasında Ayasofra Haberlerinin Söylem Analizi, 2(16), 250–271.