Asymmetrical Relationship between Exchange İstanbul Petrol, Chemical, and Plastics Industry Index and Baltic Dirty Tanker and Baltic Clean Tanker Index: Evidence from the Hidden Cointegration Test

Yıl 2023, Sayı: 52, 51 - 62, 27.12.2023

Savaş Tarkun

https://doi.org/10.52642/susbed.1337760

Öz

Stock prices can be affected not only by companies or the current economic conditions but also by global events, economic and political factors. Due to the complexity of the factors affecting stock prices, the relationships between different variables that are thought to affect their prices have been the subject of constant research. This study examines the long-term relationship between the daily data for the period 04.01.2021-22.06.2023, the Baltic dirty tanker and Baltic clean tanker index, and the chemistry, petroleum, and plastics index within Borsa Istanbul. Variables with similar degrees of integration according to the unit root test results were examined with the Johansen cointegration test. However, according to the test result, it was determined that there was no cointegration relationship between the dirty tanker and clean tanker index variable and the petroleum, chemical, and plastics industry index at the 0.05 significance level when the trace statistics were taken into account. The variables were separated into their positive and negative cumulative values, and Hatemi-J and Irandoust hidden cointegration tests were applied. At least one cointegrating vector was found at the 0.05 significance level for positive and negative cumulative shocks.

Anahtar Kelimeler

Baltic Dirty Tanker Index, Baltic Clean Tanker Index, Hidden Cointegration

Borsa İstanbul Petrol, Kimya ve Plastik Sektör Endeksi ile Baltık Kirli Tanker ve Baltık Temiz Tanker Endeksi Arasındaki Asimetrik İlişki: Saklı Eşbütünleşme Testinden Kanıtlar

Öz

Hisse senedi fiyatları sadece şirketlerin veya içinde bulunulan ekonomik koşullara göre değil aynı zamanda küresel olaylar, ekonomik ve siyasi birçok faktörden etkilenebilmektedir. Hisse senedi fiyatlarını etkileyen unsurların karmaşıklığı nedeniyle fiyatlarına etki edebileceği düşünülen farklı değişkenler ile arasındaki ilişkiler sürekli araştırma konusu olmuştur. Bu çalışmada, 04.01.2021-22.06.2023 dönemine ilişkin günlük veriler ile Baltık kirli tanker ve Baltık temiz tanker endeksi ile Borsa İstanbul bünyesinde bulunan kimya, petrol ve plastik endeksi arasındaki uzun dönem ilişkisi incelenmektedir. Birim kök testi sonuçlarına göre benzer düzeyde bütünleşme derecelerine sahip olan değişkenler Johansen eşbütünleşme testi ile incelenmiştir. Ancak test sonucuna göre hem kirli tanker hem de temiz tanker endeksi değişkeni ile petrol, kimya ve plastik sektör endeksi arasında İz istatistikleri dikkate alındığında eşbütünleşme ilişkisinin olmadığı 0.05 anlamlılık düzeyinde tespit edilmiştir. Değişkenler pozitif ve negatif birikimli değerlerine ayrıştırılarak Hatemi-J ve Irandoust saklı eşbütünleşme testi uygulanmıştır. Pozitif ve negatif birikimli şokların 0.05 anlamlılık düzeyinde en az bir adet eşbütünleşik vektörün varlığının bulgusuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Baltık Kirli Tanker Endeksi, Baltık Temiz Tanker Endeksi, Saklı Eşbütünleşme

Kaynakça

• Ak, M. Z., & İnan, V. (2017). Türkiye’de Terör ve Doğrudan Yabancı Yatırım: Saklı Eşbütünleşme ve Asimetrik Nedensellik İlişkisi. Bilgi Dergisi, 35(Kış), 27–43.
• Akkuş, H. T., & Zeren, F. (2019). Tüketici Güven Endeksi ve Katılım-30 İslami Hisse Senedi Endeksi Arasındaki Saklı İlişkinin Araştırılması: Türkiye Örneği. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergi̇si̇, 54(1), 53–70. https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.19.02.1060
• Akkus, O., & Durmaz, A. (2019). Türkiye’de Bütçe Açığının Sürdürülebilirliği: Saklı Eşbütünleşme İlişkisi. Maliye Dergisi, 176, 52–71.
• Al, İ. (2019). Mali Sürdürülebilirlik Analizi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 7(2), 67–84.
• Alexakis, C., Pappas, V., & Tsikouras, A. (2017). Hidden Cointegration Reveals Hidden Values in Islamic Investments. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 46, 70–83. https://doi.org/10.1016/j.intfin.2016.08.006
• Alom, F. (2014). Oil price-macroeconomic relationship in Australia and New Zealand: Application of a hidden cointegration technique. Institutions and Economies, 6(2), 105–127.
• Alom, F. (2015). An Investigation into the Crude Oil Price Pass-Through to the Macroeconomic Activities of Malaysia. In Energy Procedia (Vol. 79). Elsevier B.V. https://doi.org/10.1016/j.egypro.2015.11.531
• Barışık, S., & Dursun, E. (2021). Altın, Borsa, Döviz Piyasalarının Ekonomik Güven Endeksine Etki Sınaması: Türkiye Örneği. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(1), 253–280. https://doi.org/10.37880/cumuiibf.742002
• Bekar, S. A. (2021). Türkiye’de Harberger-Laursen-Metzler Yaklaşımının Varlığı. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(26), 156–170.
• Bingöl, N., Pehlivan, C., & Han, A. (2021). Carry Trade Yatırım Strateji̇si̇ ve Türki̇ye Beli̇rleyi̇ci̇leri̇. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 13(24), 73–85. https://doi.org/10.14784/marufacd.879179
• Boga, S. (2020). Investigating the asymmetry between economic growth and unemployment in Turkey: a hidden cointegration approach. Pressacademia, 7(1), 22–33. https://doi.org/10.17261/pressacademia.2020.1178
• Bozkurt, E., Toktaş, Y., & Altiner, A. (2022). Energy Consumption and Financial Development: Evidence from MENA Countries with Panel Hidden Cointegration. Journal of Emerging Economies and Policy, 7(1), 253–264.
• Bozoklu, Ş., & Zeren, F. (2013). Türkiye Hisse Senedi Piyasasında Rasyonel Köpükler: Saklı Eş Bütünleşme Yaklaşımı. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5(9), 17–31. http://e-dergi.marmara.edu.tr/marufacd/article/view/1012001895
• Çalışır, M., & Altıntaş, N. (2017). Finansal Gelişme Gelir Eşitsizliği İlişkisi: Saklı Panel Eşbütünleşme İlişkisi. International Journal of Applied Economic and Financial Studies, 2(2), 9–18.
• Çetin, M., Can, A., & Kapçak, S. (2023). Ticari Dışa Açıklık-Ekonomik Büyüme İlişkisi Üzerine Bir Analiz: Türkiye için Ampirik Bir Kanıt. Sosyal Bilimler Metinleri, 1, 61–73. https://doi.org/10.56337/sbm.1173051
• Çetin, M., & Kapkaç, S. (2022). Türkiye Ekonomisinde Yenilenebilir/Yenilenemeyen Enerji Tüketiminin Ekonomik Büyümeye Etkisi: Saklı Eşbütünleşme Yaklaşımı. Balkan ve Yakındoğu Sosyal Bilimler Dergisi, 08(Özel Sayı), 146–151.
• Çiğdem, G., & Altaylar, M. (2021). Nonlinear Relationship between Economic Growth and Tax Revenue in Turkey: Hidden Cointegration Approach. Istanbul Journal of Economics / İstanbul İktisat Dergisi, 71(1), 21–38. https://doi.org/10.26650/istjecon2021-908769
• Demir, F. (2022). Investigation of Asymmetric Relationship Between Consumer and Producer Prices in Turkey: Evidence from Hidden Cointegration and Asymmetric Causality Analyses. Alanya Akademik Bakış, 2, 2051–2067. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1008222
• Ekonomi ve İhracat Verileri Bülteni. (2023). In İstanbul Maden ve Metal İhracatçı Birlikleri. https://immib.org.tr/files/00FransaBakiel/güncel değerlendirmeler/Ekonomi ve İhracat Bülteni Nisan 2023.pdf
• Erdaş, M. L., & Yağcılar, G. G. (2021). Finansal Gelişme, Tasarruf ve Küreselleşme ile Sermaye Oluşumu Arasındaki İlişkinin Saklı Eşbütünleşme ve Asimetrik Nedensellik Testleri ile Analiz Edilmesi: Türkiye Örneği. 3, 203–222.
• Eyuboglu, K., & Eyuboglu, S. (2021). Hidden cointegration among borsa istanbul sector indices. Iranian Economic Review, 25(2), 337–347. https://doi.org/10.22059/IER.2021.83455
• Granger, C. W. J., & Yoon, G. (2002). Hidden Cointegration. In SSRN Electronic Journal (No. 2002–02; Issue January). https://doi.org/10.2139/ssrn.313831
• Gündüz, M. (2020). Healthcare Expenditure and Carbon Footprint in the USA: Evidence from Hidden Cointegration Approach. European Journal of Health Economics, 21(5), 801–811. https://doi.org/10.1007/s10198-020-01174-z
• Hatemi‐J, A., & Irandoust, M. (2012). Asymmetric interaction between government spending and terms of trade volatility. Journal of Economic Studies, 39(3), 368–378. https://doi.org/10.1108/01443581211245937
• Irandoust, M. (2017). Saving behaviour under terms-of-trade uncertainty: evidence from hidden cointegration approach. Macroeconomics and Finance in Emerging Market Economies, 10(2), 135–150. https://doi.org/10.1080/17520843.2016.1223729
• Irandoust, M. (2018). Government spending and revenues in Sweden 1722–2011: evidence from hidden cointegration. Empirica, 45(3), 543–557. https://doi.org/10.1007/s10663-017-9375-5
• Karhan, G., & Aydın, H. İ. (2018). Petrol Fiyatları, Kur ve Hisse Senedi Getirleri Üzerine Bir Araştırma. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 10(19), 405–413.
• Mert, M., & Aykan, H. (2022). Büyüme ve Emisyonlar Arasındaki Asimetrik Nedensellik Analizi: Türkiye Örneği. Ekoist: Journal of Econometrics and Statistics, 36, 235–255. https://doi.org/10.26650/ekoist.2022.36.1077521
• Mert, M., & Caglar, A. E. (2020). Testing pollution haven and pollution halo hypotheses for Turkey: a new perspective. Environmental Science and Pollution Research, 27(26), 32933–32943. https://doi.org/10.1007/s11356-020-09469-7
• Olayungbo, D. O., & Ojeyinka, T. A. (2022). Crude oil prices pass-through to retail petroleum product prices in Nigeria: evidence from hidden cointegration approach. Economic Change and Restructuring, 55(2), 951–972. https://doi.org/10.1007/s10644-021-09336-6
• Özbek, S., & Naimoğlu, M. (2022). Türkiye’de Enflasyon ve Döviz Kuru İlişkisi: Saklı Eşbütünleşme Yaklaşımı. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 20(3), 460–474.
• Özçağ, M., & Bölükbaş, M. (2018). Ticari Dışa Açıklık ve Enflasyon İlişkisi: Romer Hipotezi Çerçevesinde Türkiye için Bir Analiz. Maliye Dergisi, Ocak-Hazir(174), 112–130.
• Özek, Y., & Bayat, T. (2020). Türkiye ve Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde Feldstein-Horioka Bulmacasının Asimetrik Etkileri: Saklı Eşbütünleşme Testi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(76), 1849–1861. https://doi.org/10.17755/esosder.714524
• Özer, M. O. (2020). Petrol Fiyatları ile İşsizlik Oranı Arasındaki Saklı İlişkinin Analizi: Türkiye Örneği. Alanya Akademik Bakış, 4(3), 875–887. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.676768
• Öztürk, E., & Zeren, F. (2016). Maliyet Yapışkanlığının Geçerliliğinin Test Edilmesi: Borsa İstanbul Örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 31. https://doi.org/10.20875/sb.05076
• Palombi, S., Perman, R., & Tavéra, C. (2015). Regional growth and unemployment in the medium run: asymmetric cointegrated Okun’s Law for UK regions. Applied Economics, 47(57), 6228–6238. https://doi.org/10.1080/00036846.2015.1068922
• Rafailidis, P., & Katrakilidis, C. (2016). Oil prices and the US effective exchange rate: A hidden cointegration analysis. Economics and Business Letters, 5(4), 134. https://doi.org/10.17811/ebl.5.4.2016.134-144
• Richard, O. O. (2012). Energy consumption and economic growth in sub-Saharan Africa: An asymmetric cointegration analysis. Economie Internationale, 129(1), 99–118. https://doi.org/10.1016/s2110-7017(13)60050-5
• Şak, N. (2021). Sağlık Turizmi ve Ekonomik Büyümede Asimetrik Etkiler: Türkiye Uygulaması. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 17(3), 781–800. https://doi.org/10.17130/ijmeb.785591
• Şener, S., Yılancı, V., & Tıraşoğlu, M. (2013). Petrol Fiyatları ile Borsa İstanbul’un Kapanış Fiyatları Arasındaki Saklı İlişkinin Analizi. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13(26), 231–248.
• Tandoğan, D. (2020). Türkiye ’ de Enflasyon ve Döviz Kuru Arasındaki İlişki: Granger v e Yoon ( 2002 ) Saklı Eşbütünleşme Yaklaşımı. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 21(2), 53–62.
• Tayyar, A. E. (2021). Doğrudan Yabancı Sermaye Çıkışları ve Çevresel Kirlilik: Türkiye için Saklı Eşbütünleşme Analizi. Pearson Journal of Social Sciences & Humanities, 6(11), 165–182.
• Tiwari, A. K., Apergis, N., & Olayeni, O. R. (2015). Renewable and nonrenewable energy production and economic growth in sub-Saharan Africa: a hidden cointegration analysis. Applied Economics, 47(9), 861–882. https://doi.org/10.1080/00036846.2014.982855
• Topuz, S. G., & Sekmen, T. (2019). Sermaye Akışı ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Asimetrik Etkiler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 154–171.
• Türköz, K. (2023). Doğrudan Yabancı Yatırımların Yenilenebilir ve Fosil Enerji Tüketimi Üzerindeki Etkileri : Türkiye için Saklı Eşbütünleşme Analizi Bulguları. Journal of Yasar University, 18(69), 1–18.
• Uslu, H. (2023). Türkiye ’ de Reel Döviz Kuru , Enflasyon ve Faiz Oranlarının Dış Ticaret Üzerindeki Etkisi : Simetrik ve Asimetrik Yöntemlerle Analizi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(2), 524–556. https://doi.org/10.33206/mjss.1186057
• Yıldırım, U., & Engeloğlu, Ö. (2023). Türkiye’de Sektörel İstihdam ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Saklı Eşbütünleşme ve Asimetrik Nedensellik Testi. Fiscaoeconomica, 7(2), 1445–1473. https://doi.org/10.25295/fsecon.1255703
• Zeren, F., & Kılınç Savrul, B. (2017). Kadınların İşgücüne Katılım Oranı, Ekonomik Büyüme, İşsizlik Oranı ve Kentleşme Oranı Arasındaki Saklı Koentegrasyon İlişkisinin Araştırılması. Yönetim Bilimleri Dergisi/ Journal of Administrative Sciences, 17(30), 87–103.