Mekânın Anlamsal Eşiği: Tanpınar'ın 'Beş Şehir ‘inde Kapıların Anlamı

Yıl 2024, Sayı: 54, 325 - 341, 30.08.2024

Güler Karabekir , Emre Demirel

https://doi.org/10.52642/susbed.1470109

Öz

İnsanı ve insana dair birçok şeyi anlamak için bir kaynak olarak başvurulan edebiyat, mekanı ve mekanın anlamını sorgulamak için de kaynak olarak başvurulabilecek bir alandır. Çalışmanın amacı, edebiyatta kurulan mekansal deneyimi kapı-eşik mekanı kapsamında fenomenolojik perspektiften göstermektir. Edebiyattaki mekan anlatıları yapılara biçimsel bir betimlemenin ötesinde deneyim bağlamında nasıl bakılabileceğine dair birtakım öneriler sunmaktadır. Bu bağlamda Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Beş Şehir adlı eserindeki kapılar çalışmanın temel konusunu oluşturmaktadır. Bununla birlikte mekan tasarımının formalist, biçimsel kaygılarla temsilin ötesinde bir takım imkanlarla temsil edilebilirliğini edebiyat üzerinden ortaya koymak ve bu bakış açısını tasarım sürecine dahil etmek amaçlanmıştır. Mekan deneyiminin anlaşılabilmesi için yöntem olarak fenomenoloji tabanlı bir yorumlamayı kullanan bu çalışma, kültürümüzde kapıların anlamını serimlemek, gündelik varoluşta geçişi nasıl somutlaştırdığımızı anlamak üzerine bir araştırmadır. Bu bağlamda çalışmada, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Beş Şehir adlı eserinde kapılar üzerine yazılmış metinler analiz edilmiştir. Sonuç bölümünde irdelenen bulgulardan yola çıkarak Tanpınar’ın mekânsal bakışını ortaya koymaya çalışan bu çalışma edebiyatın gözünden mekanı anlamaya ve anlamlandırmaya yardım edecek bir sorgulama olmayı hedeflemiştir.

Anahtar Kelimeler

Edebiyatta Mekan, Mimarlıkta Anlam, Mekanda İnsan Deneyimi, Fenomenoloji

The Semantic Threshold of Space: The Meaning of Doors in Tanpınar's 'Beş Şehir'

Öz

Literature, which is used as a source to understand human beings and many things about human beings, is also a field that can be used as a source to question the space and the meaning of space. The aim of the study is to show the spatial experience established in literature from a phenomenological perspective within the scope of the door-threshold space. Space narratives in literature offer some suggestions on how to look at structures in the context of experience beyond a formal description. In this context, the doors in Ahmet Hamdi Tanpınar's Beş Şehir constitute the main subject of the study. In addition, it is aimed to reveal the representability of space design with a number of possibilities beyond formalist, formal concerns through literature and to include this point of view in the design process. This study, which uses a phenomenology-based interpretation as a method to understand the experience of space, is a research on the meaning of doors in our culture, to understand how we embody the transition in everyday existence. In this context, the study analyses the texts on doors in Ahmet Hamdi Tanpınar's Beş Şehir. Based on the findings analysed in the conclusion section, this study, which tries to reveal Tanpınar's spatial perspective, aims to be an inquiry that will help to understand and make sense of space through the eyes of literature.

Anahtar Kelimeler

Spatiality in Literature, Meaning in Architecture, Human Experience in Space, Phenomenology

Kaynakça

• Akalın, Ş., & Haluk, M. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• Anonim. (2024, 01 12). etimolojiturkce.com. 01 12, 2024 tarihinde https://www.etimolojiturkce.com/kelime/kap%C4%B1 adresinden alındı
• Anonimb. (2024, 01 12). Microsoft Bing. 01 12, 2024 tarihinde https://www.bing.com/translator?from=fa&to=tr&setlang=tr adresinden alındı
• Atmaca, E., & Adzhumerova, R. (2010). Kapı ve Eşik Kelimeleri Üzerine. Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, s. 28.
• Bachelard, G. (1996). Mekanın Poetikası. (A. Derman, Çev.) İstanbul: Kesit Yayıncılık.
• Husserl, E. (2012). Ideas:General introduction to pure phenomenology. (W. ,. Gibson, Çev.) NewYork: Routledge.
• Mendelsund, P. (2015). Okurken Ne Görürüz?Resimli Bir Fenomenoloji. İstanbul: Metis.
• Narlı, M. (2007). Şiir ve Mekan, Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde Şiir Mekan İlişkisi. Ankara: Hece Yayınları.
• Pala, İ. (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayıncılık.
• Pallasmaa, J. (2014). Tenin Gözleri. (A. U. Kılıç, Çev.) İstanbul: YEM Yayınları.
• Ponty, M. (1968b). The Structure of Behaviour. (ss.120), Boston: Beacon Press.
• Ponty, M. (1968a). The Structure of Behaviour. (ss.108), Boston: Beacon Press.
• Tanpınar, A. H. (2021). Beş Şehir (51 b.). (ss.32), İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2021a). Beş Şehir (51 b.). (ss.32), İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2021b). Beş Şehir (51 b.). (ss.33), İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2021c). Beş Şehir (51 b.). (ss.37), İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2021d). Beş Şehir (51 b.). (ss.38), İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2021e). Beş Şehir (51 b.). (ss.40), İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2021f). Beş Şehir (51 b.). (ss.45), İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2021g). Beş Şehir (51 b.). (ss.49), İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2021h). Beş Şehir (51 b.). (ss.50), İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2021i). Beş Şehir (51 b.).(ss.65-66), İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2021j). Beş Şehir (51 b.). (ss.79), İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2021k). Beş Şehir (51 b.).(ss.98), İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2021l). Beş Şehir (51 b.). (ss.106), İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2021m). Beş Şehir (51 b.). (ss.138), İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2021n). Beş Şehir (51 b.). (ss.142), İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2021o). Beş Şehir (51. b.). (ss.143), İstanbul: Dergah Yayınları.