A Comparative Analysis of Social Studies Curricula About Global Issues (1998–2024)

Yıl 2025, Sayı: 57, 344 - 354, 30.08.2025

İlker Dere , Yakup Ateş

https://doi.org/10.52642/susbed.1716099

Öz

The current study compares the social studies curricula published between 1998 and 2024 regarding global issues. The study employed the document analysis method, and the data sources—social studies curricula were subjected to content analysis. The findings revealed that the 1998 curriculum addressed issues such as hunger, heavy and light armament, environmental issues, educational inequality, unemployment, global warming, climate change, infectious diseases, war, and poverty. The 2005 curriculum included hunger, environmental pollution, environmental issues, natural disasters, migration, rapid population growth, unemployment, global warming, war, infectious diseases, fundamental human rights, terrorism, and poverty. In the 2018 curriculum, issues such as hunger, natural disasters, migration, racism, climate change, and terrorism were noted. The 2024 curriculum primarily focused on environmental issues and natural disasters. The expressions “regional and global issues” were generally included in the 2005, 2018, and 2024 curricula. Based on these results, it is possible to say that the 2024 Social Studies Teaching Program needs to be revised in accordance with the UN 2030 Sustainable Development Goals.

Anahtar Kelimeler

Social Studies , Curricula , Global Issues , Globalization

Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarının Küresel Sorunlar Açısından Karşılaştırmalı Analizi (1998–2024)

Öz

Bu çalışmanın amacı, 1998-2024 yılları arasında yayınlanan sosyal bilgiler öğretim programlarını küresel sorunlar açısından karşılaştırmaktır. Doküman incelemesi (analizi) yönteminin kullanıldığı çalışmanın veri kaynakları olan sosyal bilgiler öğretim programları içerik analizine tabi tutulmuştur. Çalışma sonucunda 1998 Programı’nda; açlık, ağır ve hafif silahlanma, çevresel sorunlar, eğitimde eşitsizlik, işsizlik, küresel ısınma, küresel iklim değişikliği, salgın ve bulaşıcı hastalıklar, savaş ve yoksulluk sorunlarına yer verildiği tespit edilmiştir. 2005 Programı’nda; açlık, çevre kirliliği, çevresel sorunlar, doğal afetler, göç, hızlı nüfus artışı, işsizlik, küresel ısınma, savaş, salgın ve bulaşıcı hastalıklar, temel insan hakları, terör ve yoksulluk sorunlarına değinildiği görülmüştür. 2018 Programı’nda; açlık, doğal afetler, göç, ırkçılık, küresel iklim değişikliği ve terör sorunlarına ve son olarak 2024 Programı’nda ağırlıklı olarak çevresel sorunlara ve doğal afetlere yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca; 2005, 2018 ve 2024 öğretim programlarında genel anlamda “bölgesel ve küresel sorunlar” ifadesine yer verilmiştir. Sonuç olarak, incelenen sosyal bilgiler öğretim programlarında, doğrudan veya dolaylı olarak değinilen küresel sorunların derinlemesine ele alınmadığı görülmüştür. Bu sonuçlara dayanarak, 2024 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı’nın BM 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri çerçevesinde yenilenmesi gerektiğini söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler , Öğretim Programları , Küresel Sorunlar , Küreselleşme

Kaynakça

• Akınoğlu, O. & Sarı, A. (2009). İlköğretim programlarında çevre eğitimi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 30(30), 5-29.
• Aktaş, V., Tokmak, A. & Kara, İ. (2021). Sosyal bilgiler ders kitaplarının küresel sorunlar açısından incelenmesi: Fransa ve Türkiye örneği. Öğretmen Eğitiminde Yenilikçi Araştırmalar Dergisi, 2(3), 266-289. https://doi.org/10.29329/jirte.2021.408.6
• Arslangilay, A. S. (2017). Küresel sorunların İngilizce öğretim programlarındaki yeri. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(2), 1-12.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Bromley, P., Meyer, J. W. & Ramirez, F. O. (2011). The worldwide spread of environmental discourse in social studies, history, and civics textbooks, 1970–2008. Comparative Education Review, 55(4), 517-545. http://www.jstor.org/stable/10.1086/660797
• Depeci, C. & Çifçi, T. (2023). Ortaöğretim coğrafya ders kitaplarında küreselleşmenin yer alma durumu. Eğitim Bilim ve Araştırma Dergisi, 4(2), 406-443. https://doi.org/10.54637/ebad.1334969
• D’Apice, H. K. & Bromley, P. (2023). Climate change discourse in US history textbooks from California and Texas. Environmental Education Research, 29(11), 1637-1658. https://doi.org/10.1080/13504622.2023.2206595
• Demir, H. (2019). 2018 sosyal bilgiler öğretim programında ve ders kitaplarında iklim değişikliği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Demirezen, S. & Kaya, E. (2022). Sosyal bilgiler ve fen bilimleri öğretim programı ve ders kitaplarında çevre konuları. Eğitim ve Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 5(2), 240-265. https://doi.org/10.52974/jena.1200514
• Demirkaya-Gedik, H. (2008). Sosyal bilgiler eğitiminde güncel olaylar [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Dere, İ. & Çinikaya, C. (2023). Tiflis Bildirgesi ve BM 2030 sürdürülebilir kalkınma amaçlarının çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersi öğretim programına yansımaları. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(1), 1343-1366. https://doi.org/10.48146/odusobiad.1218188
• Dere, İ. & Demirci-Dölek, E. (2024). Türkiye sosyal bilgiler öğretim programında Birleşmiş Milletler 2030 sürdürülebilir kalkınma amaçları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(3), 1813-1837. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2024..-1435465
• Dere, İ. & Kıral, N. Z. (2022). Türkiye’de sosyal bilgilerin yakın tarihi: 24 yıllık tecrübe (1998-2022). International Journal of New Approaches in Social Studies, 6(2), 206-224. https://doi.org/10.38015/sbyy.1154914
• Dere, İ. & Uçar, A. (2020). Küresel bağlantılar öğrenme alanının sosyal bilgiler ders kitaplarına yansımalarının incelenmesi. Yaşadıkça Eğitim, 34(2), 212-240. https://doi.org/10.33308/26674874.2020342189
• Dere, İ., Ateş, Y., Hatipoğlu, C. & Kıral, Z. N. (2025). Türkiye çevre eğitimi ve iklim değişikliği (ÇEİD) ders kitabında küresel sorunlar ve çözüm önerileri. Mentis, 1(1), 29-42. https://doi.org/10.5281/zenodo.15249787
• Dönmez, Y. (2017). The attitudes of university students towards today’s world affairs. Journal of History, Culture, and Art Research, 6(6), 303-312. http://dx.doi.org/10.7596/taksad.v6i6.1297
• Erbaş, A. A. (2023). İlkokul öğretim programları ve ders kitaplarında küresel ısınma ve iklim değişikliği. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (BAİBÜEFD), 23(2), 728-746. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2023..-1163459
• Erdem, E. & Demirel, Ö. (2002). Program geliştirmede yapılandırmacılık yaklaşımı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(23), 81-87. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hunefd/issue/7815/102628
• Eryılmaz, Ö. (2021). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarında küresel iklim değişikliği konusunun yer alma durumu. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (AUJEF), 5(4), 385-401. https://doi.org/10.34056/aujef.926633
• Gökçe, N. & Kaya, E. (2009). Coğrafya dersi öğretim programında küresel iklim değişikliği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (22), 157-168.
• Krippendorff, K. (2004). Content analysis: An introduction to its methodology. Sage.
• Lambert, D. & Walshe, N. (2018). How geography curricula tackle global issues. A. Demirci, R. M. González ve S. W. Bednarz (Ed.), Geography education for global understanding (ss. 83-96). Cham: Springer International Publishing.
• Luciano-Beltramo, J. & Duncheon, J. C. (2013). Globalization standards: A comparison of US and non-US social studies curricula. The Journal of Social Studies Research, 37(2), 97-109. https://doi.org/10.1016/j.jssr.2013.03.003
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (1998). İlköğretim okulu sosyal bilgiler dersi öğretim programı. (Tebliğler Dergisi, C. 61, S. 2487). Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2005a). İlköğretim okulu sosyal bilgiler dersi 4. ve 5. sınıf öğretim programı. Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2005b). İlköğretim okulu sosyal bilgiler dersi 6. ve 7. sınıf öğretim programı. Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (4, 5, 6 ve 7. sınıflar), Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli. Ankara.
• Omidvar, R. & Sukumar, B. (2013). The effects of global education in the English language conversation classroom. English Language Teaching, 6(7), 151-157. http://dx.doi.org/10.5539/elt.v6n7p151
• Öcal, A. & Yakar, H. (2015). 1968-2005 Sosyal bilgiler ders programlarında küresel farkındalık eğitimi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(USBES Özel Sayısı I), 307-327.
• Önal, A. & Maden, S. (2024). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki küresel sorunların incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(3), 903-922. https://doi.org/10.32709/akusosbil.1180632
• Pehlivan-Yılmaz, A. & Günel, E. (2021). Sosyal bilgiler ders kitapları ve öğretim programlarında değişen ve değişmeyen göç olgusunun incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 1713-1749. https://doi.org/10.17679/inuefd.903588
• Steger, M. B. (2013). Globalization: A very short introduction. Oxford University Press.
• Topal, A. K. (2011). Çevre sorunlarının kaynağı olarak nüfus artışı mı? Tüketim mi? Neo-malthusyen düşünceye eleştirel bir yaklaşım, Türk İdare Dergisi, 470, 133-152.
• Veugelers, W. (2011). The moral and the political in global citizenship: Appreciating differences in education. Globalisation, Societies and Education, 9(3-4), 473-485. https://doi.org/10.1080/14767724.2011.605329
• Wach, E. & Ward, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. https://opendocs.ids.ac.uk/articles/report/Learning_about_Qualitative_Document_Analysis/26442637?file=48090622
• Yazıcı, Ö. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin günümüz dünya sorunlarına yönelik tutumları. Turkish Studies, 8(6), 807-823.
• Yiğit, Ö. F. (2022). Günümüz dünya sorunları karşısında sosyal bilgiler öğretimi: Sosyal bilgiler ders kitaplarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.