Seâlibî’nin et-Temsîl ve’l-muhâdara Adlı Edebî Eserinde Övme ve Yerme Mevzusu Olarak Yaşlılık

Yıl 2024, , 96 - 106, 30.12.2024

Mehmet Nafi Arslan

https://doi.org/10.53586/susbid.1586093

Öz

Bu çalışma, Ebû Mansûr Abdülmelik b. Muhammed b. İsmâîl es-Seâlibî’nin et-Temsîl ve’l-muhâdara adlı eserinde yer alıp yaşlılığı konu edinen şiir ve nesir örneklerini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada Seâlibî’nin yaşlılığı hem öven hem de yeren ifadelerine yer verilmiş, bu ifadelerin mânâ derinlikleri ve edebî özellikleri çözümlemeye tabi tutulmuştur. Çalışmamız, yaşlılığı konu edinen edebî eserlerin yaşlılık algısını şekillendirmedeki rolünü gözler önüne sermesi açısından önemlidir. Aynı zamanda, Seâlibî’nin eserinde topladığı bu metinlerin, Arap edebiyatında yaşlılık üzerine gelişen anlatı ve temsillerin zengin bir örneğini sunduğu vurgulanmaktadır. Araştırmanın temel bulgularına göre yaşlılık, Seâlibî’nin eserinde bazen hikmet, olgunluk ve bilgelik ile övülürken bazen de ölümün habercisi, kusurların kaynağı ve hayatın zorluklarla dolu bir dönemi olarak yerilmektedir. Yaşlılığı öven metinlerde ak saçlar, bilgi ve tecrübenin bir sembolü olarak sunulurken, yaşlılığı yeren metinlerde ak saçlar, ölüm ve çürümeye yaklaşmanın bir işareti olarak betimlenmiştir. Seâlibî’nin, yaşlılık üzerine hem bireysel hikmetler hem de toplumsal algıları barındıran bir literatür derlemesi sunduğu, yaşlılık algısının çeşitli yönlerini açığa çıkardığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagatı, Seâlibî, et-Temsîl ve’l-muhadara, yaşlılık

The Theme of Old Age as Praise and Criticism in Al-Thaʿalibi’s Literary Work et-Temsîl ve’l-Muhâdara

Öz

This study examines the poetry and prose examples addressing old age found in et-Temsîl ve’l-muhâdara, a work by Abu Mansur ʿAbd al-Malik b. Muhammed b. Ismaʿil al-Thaʿalibi. The research includes laudatory and critical expressions of old age in al-Thaʿālibī’s text, analyzing their depth of meaning and literary qualities. The study demonstrates the role of scholarly works on old age in shaping societal perceptions of aging. It also underscores that the texts compiled by al-Thaʿālibī provide a rich example of old-age narratives and representations developed within Arabic literature. According to the study's key findings, old age is portrayed in al-Thaʿalibi’s work both as a period of wisdom, maturity, and sagacity and as a harbinger of death, a source of flaws, and a phase of life fraught with difficulties. In texts praising old age, gray hair is depicted as a symbol of knowledge and experience. At the same time, in those criticizing it, it is portrayed as an indicator of approaching death and decay. It is observed that al-Thaʿālibī offers a compilation of literature encompassing both individual wisdom and societal perceptions of old age, revealing various facets of how old age is understood.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, al-Thaʿalibi, et-Temsîl ve’l-muhâdara, old age

Kaynakça

• Bûnisî, E. İ. (2004). Kenzu’l-Kitâb ve Munteḫabu’l-Âdâb (1-2). el-Mecmau’s-Sekâfî.
• Câhız, ʿA.B. (t.y.). el-Beyân ve’t-tebyîn (1. bs). Dâru Mektebeti’l-Hilâl.
• Cürcânî, A. (1991). Esrârü’l-belâğa. Mektebetü’l-Medenî.
• Desûkî, M.. (t.y.). Hâşiyetü’d-Desûkî ‘alâ muhtasari’l-me‘ânî li-Sa‘düddîn et-Teftâzânî. el-Mektebetü’l-‘Asriyye.
• Hamevî, Y. (1993). Muʿcemu’l-udebâ (İ. Abbâs, Ed.). Daru’l-ğarbi’l-İslâmî.
• Husrî, E. İ. (t.y.). Zehrü’l-âdâb ve semerü’l-elbâb (1-4). Daru’l-Cîl.
• İbn Hallikân, E.A. (1900). Vefeyâtü’l-a’yân ve enbâ’ü ebnâ’i’z-zamân (1-7). Dâru Sâdır.
• İbn Hamdûn. (1997). Et-Tezkiretu’l-Hemdûniyye. Dâru sâdir.
• İbn Kuteybe. (1418). ‘Uyûnü’l-ahbâr. Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye.
• İbn Tabâtabâ, M. E. (t.y.). ‘Iyâru’ş-şi‘r. Mektebetu’l-Hâncî.
• İbn ʿAbdi Rabbih. (1404/1983). El-ʿIḳdu’l-Ferîd (1-8). Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye.
• İbnü’d-Devâdârî, E. B. (1982). Kenzu’d-durer ve câmi‘u’l-ğurer.
• Kafes, M. (2008). İbn Fâris’in es-Sâhibî fî Fıkhı’l-Luga ve Es-Seâlibl’nin Fıkhu’l-Luga Ve Sırru’larabiyye Adlı Eserlerinin İçerik ve Metod Yönünden Karşılaştırılması. Şarkiyat Mecmuası, 12, 71-94.
• Makarrî, A. M. (1988). Nefhu’t-tıyb min ğusni’l-Endelüs er-ratîb. Dâru’s-sâdir.
• Mohammadi, S., & Mohammadi, M. (2022). Es-Seâlibî ve Men Ğābe ʿanhü’l-Mutrib Adlı Eseri. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi, 8(1), 91-108.
• Müsta’simî, M. A. (1436/2015). Ed-Dürrü’l-ferîd ve beytü’l kasîd. Darü’l-Kütübil-İlmiyye.
• Nuveyrî, Ş. A. ʿAbdilvahhâb b. M. b. ʿAbdiddâîm en-. (2003). Nihâyetu’l-erab fî fünûni’l-edeb (1-33). Dâru’l-Kütüb ve’l-Vesâîku’l-Kavmiyye.
• Se’âlîbî, A. (t.y.). El-Letâif ve’z-zerâif. Dârü’l-Menâhil.
• Seâlibî, A. (t.y.). Simârü’l-kulûb fi’l-muzâf ve’l-mensûb. Dâru’l-Ma’ârif.
• Seâlibî, A. (1403/1983). Yetîmetü’d-dehr fî mehâsini ehli’l-‘asr (1-4). Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
• Seʿâlibî, A. (1401/1981). et-Temsîl ve’l-Muhadara. ed-Dâru’l-’Arabiyye li’l-Kitâb.
• Suzan, Y. (2017). Di‘bil ve Hicivleri. Sonçağ Yayınları.
• Şerîşî, E. (2006). Şerhu mekâmâti’l-Harîrî. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Temir, F. (2022). Ebû Mansûr es-Seâlibî ve el-İktibâs Mine’l-Kur’ân’i’l-Kerîm adlı eseri (Tez No. 738594) [Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Topuzoğlu, T. R. (2009). Seâlibî, Ebû Mansûr. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 36, ss. 236-239) içinde. TDV Yayınları.
• Yıldız, H. D. (1988). Abdullah b. Tâhir. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 1, ss. 137-138) içinde. TDV Yayınları.
• Ziriklî, H. M. (2002). El-A‘lâm. Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn.