ORTAOKUL 8. SINIF TÜRKÇE DERS KİTABINDA YER ALAN TÜRK DİLİ İLE İLGİLİ KÜLTÜREL ÖGELERİN TESPİTİ VE İNCELENMESİ

Yıl 2013, Sayı: 1 - SİİRT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ DERGİSİ, - , 17.05.2016

Ahmet Zeki Güven

Öz

Toplumu bir arada tutan en temel değerlerden olan kültür, kuşaklar vasıtasıyla varlığını sürdürür. Özellikle toplumsal sürekliliğin sağlanmasında kültürel değerlerin sonraki kuşaklara aktarılmasının önemi büyüktür.  Kültürel yapının temelinde dil vardır. Dil sayesinde kültürel unsurlar sonraki kuşaklara rahatlıkla aktarılır ve bu sayede varlığını uzun yıllar devam ettirir. Bireye küçük yaşlardan itibaren bu kültürel değerleri aktarmanın yolu önce aileden, sonrasında ise okuldan geçer. Okullarda kullanılan ders kitaplarında milli kültür ögelerine ait metinlere yer verilmesi, bu değerlerle öğrencilerin küçük yaşlardan itibaren tanıştırılması açısından önemlidir. Özellikle Türkçe dersinde kullanılan metinler kültür aktarımında büyük önem arz eder. Anadili öğretiminin Türkçe dersiyle gerçekleştirildiği göz önüne alındığında, dile ait kültürel ögelerin öğrencilere aktarılmasında Türkçe dersinin, ders kitabının ve dolaylı yoldan da olsa Türkçe öğretmeninin önemi daha iyi anlaşılacaktır.            Bu çalışmada ortaokul 8. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerde dil ile ilgili kültür ögelerine yer verilme durumu incelenmiş, dil ile ilgili kültürel değerler tespit edilerek fişlenmiş ve bunların tasnifi yapılmış, ardından da dil ile ilgili bu kültürel değerlerin metinlerde nasıl yer aldıkları belirlenmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Doküman analizi yöntemi, araştırılması hedeflenen olgu ya da olgular hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini kapsar. Tümevarım analizinde amaç, toplanan verilerin altında yatan kavramları ve bu kavramlar arasındaki ilişkileri ortaya çıkarmaktır (Yıldırım ve Şimşek, 2006).            Çalışma sonucunda, incelenen Türkçe ders kitabında Türk dili ile ilgili kültür ögelerinden deyimlere (f= 91), ikilemelere (f=76), mecazlı ifadelere (f=51), yansıma sözcüklere (f=13), ağız özelliklerine (f=8), özdeyişlere (f=4), atasözlerine (f=1) yer verildiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dil, Kültür, Türkçe Ders Kitabı, Türkçe Öğretimi

Detection and Investigation of Cultural Elements Of Turkish Language In Turkish Coursebook of Secondary School Eighth Grade

Öz

Culture, which is one of the most fundamental value that holds society together , continues to exist through the generations. In particular, the transfer of cultural values to the next generations is of great importance in ensuring social sustainability. Language is the basis of the cultural structure. Cultural values are easily transferred to the next generations through language and thus continue to exist for many years.In the first place, families have the responsibility of transferring these values to their children from a young age, and then schools play an important role in transferring these values to children. Incorparation of texts including elements of national culture, in textbooks used in schools is of great importance in making students familiar with these values from a young age. In particular, the texts used in Turkish courses play an important role in transferring the culture. Given that first language teaching is carried out through Turkish lessons, the importance of Turkish lessons, coursebooks, and even if indirectly the importance of Turkish teachers will be better understood in transferring the cultural elements of language to students. In this study, the inclusion of cultural elements of language in texts of Turkish coursebooks of primary school eighth class was examined, language-related cultural values were identified,classified and recorded and then the way in which these language-related cultural values are incorparated into the texts was determined. In this study, document analysis method, one of the qualitative research methods, were used. Document analysis method covers analysis of written materials that contains information about the case or cases that are aimed to be investigated. The aim of the inductive analysis, is to reveal the underlying concepts of the collected data and the relationship between those concepts. As a result, as cultural elements of Turkish language, phrases (f= 91), reduplications (f= 76), figurative expressions (f= 51), reflection words (f= 13), oral properties (f= 8), sayings (f= 4), proverbs (f= 1) are determined to be included in the Turkish coursebook examined.

Anahtar Kelimeler

Language, Culture, Turkish Coursebook, Turkish Language Teaching

Kaynakça

• Akarsu, B. (1998). Wilhelm Von Humboldt’da Dil - Kültür Bağlantısı. İstanbul: İnkılap Yayınevi.
• Aksan, D. (2004). Dilbilim ve Türkçe Yazıları. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Aksan, D. (2005). Türkçenin Zenginlikleri, İncelikleri. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Aksan, D. (2007). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: TDK Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. (1984). Atasözleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. (1988). “Atasözleri, Deyimler”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten-1962, Ankara: TDK Yay., 131-166.
• Aral, D. (2008). Millî Eğitim Bakanlığının Hazırladığı 6. Sınıf Türkçe Ders Kitabında Yer Alan Değerler Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bozkurt, F. (1995). Türkiye Türkçesi. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Cecen, A. (1984), Kültür ve Politika, İstanbul: Hil Yayınları.
• Ergin, M. (2007). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basın/Yayım/Dağıtım.
• Gökalp, Z. (2005). Türkçülüğün Esasları (7. Baskı). İstanbul: Akvaryum Yayınevi.
• Güfta, H.; Kan, M.O. (2011). İlköğretim 7. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarının Dil İle İlgili Kültür Ögeleri Açısından İncelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15). 239-256.
• Güngör, E. (1989), Türk Kültürü ve Milliyetçilik, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Güvenç, B. (2007). Kültürün Abc’si. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kan, O.M. (2010). Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları İlköğretim 7. Sınıf Türkçe Ders Kitabının Kültür Ögeleri Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaplan, M. (2005). Kültür ve Dil. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karagöz, B. (2009). Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre İlköğretim 6 ve 7. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Değerlerin İncelenmesi (Muğla İli Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla: Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karasar, N. (2006). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Korkmaz, Z. (2007). “Dil Nedir?”. (Z. Korkmaz, A. B. Ercilasun, T. Gülensoy, İ. Parlatır, H. Zülfikar, N. Birinci) Türk Dili ve Kompozisyon içinde (s. 1-46). Ankara: Ekin Basın Yayın Dağıtım.
• Köseoğlu, N. (1992), Milli Kültür ve Kimlik. İstanbul, Ötüken Yayınları.
• Matan, M. (2004). İlköğretim 5. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Kültür Öğeleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• MEB (2008). İlköğretim 7. Sınıf Türkçe Ders Kitabı. (Ed.: Murat ÖZBAY). Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Onan, B. (2005). İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Öğretiminde Dil Yapılarının Anlama Becerilerini (Okuma/Dinleme) Geliştirmedeki Rolü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özbay, M. (2002). “Kültür Aktarımı Açısından Türkçe Öğretimi”. Türk Dili, 602, 112-120.
• Özbay, M. (2008). Türkçe Özel Öğretim Yöntemleri I. Ankara: Öncü Basımevi.
• Saussure, F. (2001). Genel Dilbilim Dersleri. (Çev.: Berke Vardar), İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Şen, Ü. (2008). “Altıncı Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin İlettiği Değerler Açısından İncelenmesi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1 (5), 763-779.
• Turhan, M. (2002). Kültür Değişmeleri. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe Sözlük. (10. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Uyar, Y. (2007). Türkçe Öğretiminde Kültür Aktarımı ve Kültürel Kimlik Geliştirme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Uygur, N. (2006). Kültür Kuramı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ünalan, Ş. (2005). Dil ve Kültür. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Yıldırım A.; Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, 5.Baskı, Ankara, Seçkin Yayınları.