PALU HÜKÜMETİ’NDE OSMANLI DÖNEMİNE AİT BAZI VAKFİYELER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 13, 235 - 250, 28.06.2019

Serdar Karabulut

Öz

         Vakıflar
sosyal yaşamda bir amacı yerine getirmek için kurulan en önemli müesseselerdir.
Osmanlı Devleti'nin sınırları içerinde bulunan sancaklarda sosyal yaşamın farklı
yönlerine hizmet eden vakıflara rastlamak mümkündür. Klasik Osmanlı
sancaklarında ekonominin temel dayanağı toprak sistemiydi. Bu tür sancaklarda
elde edilen vergiler ve gelirler köylerdeki ekilen biçilen topraklardan
sağlanmaktaydı. Özellikle de XVI. yüzyılda oluşturulan Palu Hükümeti'nde
ekonominin vazgeçilmez unsuru topraktı. Palu bölgesinin İranlılardan
alınmasında gösterdikleri gayretlere binaen bazı ailelere yaşadıkları köyler
tevcih edilmiştir. Bu köyler bu ailelerin kendi mülkleri olup rehin alınamaz ve
el konulamazdı. Nitekim Palu Beyleri de kendi akrabalarına ve kan bağı
vasıtasıyla bağlı bulundukları Mirdasi Aşireti fertlerine bazı köyleri ve
yaylakları vakıf ederek onların tasarrufuna sunmuşlardır. Palu Hükümeti'nde
göze çarpan diğer önemli bir husus ise hayırsever bazı aileler medrese cami
gibi hayır kurumlarına bazı arazilerin ve ticarethanelerin gelirlerini
vakfetmeleridir.

Anahtar Kelimeler

Palu Hükümeti, Vakfiyeler, Palu Beyleri, Cemşid b. Rüstem, Medrese

Kaynakça

• Aşan, A. (2012). Âmid Şehrinin Sûret-i Feth ve Teshîri, Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, (VII), ss.263-288.
• Aydın, N. (2011). Diyarbakır ve Mirdasiler Tarihi, İstanbul: Avesta Yayıncılık.
• Demirtaş, F. (2005). Mirdasi Hükümdarları ‘’Palu ve Eğil Hükümetleri’’ ve Çermik Beyliği, İstanbul: Sena Ofset Yayınları.
• Gencer, F. (2011). “Merkezîleşme Politikaları Sürecinde Yurtluk-Ocaklık Sisteminin Değişimi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, (49), ss.75-96.
• Karabulut, S. (2014). Şeyh Ali Sebiti el-Palevi, İzmit: Altın Kalem Yayınları.
• Karabulut, S. (2017a). “Palu’nun Siyasi/Ekonomik Tarihi (XIV-XVIII. Yüzyıllar Arası) ve Palu Çarşısı’na Dâir Vakıfname Belgesi’nin Tercümesi”, Ankara Üniversitesi, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (41), ss.145-168.
• Karabulut, S. (2017b). “Şeyh Alâeddin İbn-i Şeyh Pir Vakfiyeyi Tarihiyesi Üzerine Bir İnceleme”, Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (9), ss.263-279.
• Karabulut, S. (2013). Zazalar Tarihi Kültürel ve Sosyal Yapı, İzmit: Altın Kalem Yayınları.
• Kılıç, O. (1999). “Yurtluk-Ocaklık ve Hükümet Sancaklar Üzerine Bazı Tespitler”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (10) , ss.119-137.
• Kodaman, B.(1986). Osmanlı Devrinde Doğu Anadolu ’nun İdarî Durumu, Ankara: Anadolu Basın Birliği Yayınları.
• Palu Asliye Hukuk Mahkemesi, Osmanlı Şeriat Mahkemesi kararı tercümesi, 1978/346 nolu esas ile 1980/167 nolu sayılı kararı.
• Şerefhan (2010), Şerefname, c. II/I, (Çev. Rıza Katı), İstanbul: Yaba Yayınları.
• Uğur, A. (1997). Celal-zade Mustafa Selim-name, İstanbul.
• Ünal, M. Ali. (1992). ‘‘ XVI. Yüzyılda Palu Hükûmeti’’, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı:7(1), ss.240-265.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA), sayı:3013.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA), Anadolu Tasnif Defteri, Sayı: 264.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA), sayı:582-1/138.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA), sayı:582-1/137.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA), sayı:116.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA), Vakfiye Akar Defteri, sayı: 2374.
• Yapıcı, S.(2004), Palu Tarih-Kültür-İdari ve Sosyal Yapı, Ankara: Anıl Matbaa ve Ciltevi