DARA'DAN (ANASTASIOPOLIS) BATI AKDENİZ (KUZEY AFRİKA-GÜNEY İSPANYA ‘?’) SERAMİKLERİ

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 16, 269 - 288, 30.12.2020

Murat Tosun

Öz

Dara (Anastasiopolis) Antik kenti, Mardin ili, Artuklu ilçesine bağlı Dara mahallesinde yer almaktadır. Mardin merkezinin 30 km güneydoğusunda yer alan Dara (Anastasiopolis) özellikle 6. yüzyıldaki sınır garnizonu olması ile Geç Antik Dönemi en iyi yansıtan kentlerdendir. 1986 yılından bu yana Dara (Anastasiopolis) Antik kentinde çoğunluğu kesintili olmakla birlikte yapılan kazı çalışmalarında çok sayıda seramik buluntu ile karşılaşılmıştır. Bu buluntular, kentteki yeme-içme kültürüne ilişkin önemli ipuçları vermekle birlikte özellikle kentin ticari ilişkileri açısından da çok değerli bilgileri içinde barındırmaktadır. Dara’da (Anastasiopolis) beş adet Kuzey Afrika-Güney İspanya üretimli amphora, altı adet Afrika kırmızı astarlı çanak/tabak/kâse ve üç adet Afrika kırmızı astarlı çanak/tabak/kâselerin taklidi niteliğinde olan varyantları olmak üzere toplam 14 adet çoğunluğu Kuzey Afrika ve olasılık dâhilinde Güney İspanya Bölgesi üretimli ithal seramikler tespit edilmiştir. Roma İmparatorluğu’nun en batı sınırlarını teşkil eden Kuzey Afrika ve Güney İspanya üretimli bu seramiklerin yine Roma İmparatorluğu’nun en doğu sınırlarından birisi olan Dara’da (Anastasiopolis) bile ele geçmiş olması dönemi içerisinde muazzam bir deniz ve kara ticaretinin varlığını seramik verileri ışığında kanıtlamaktadır. Bu seramiklerin kesin olmamakla birlikte en erken 4. yüzyıl daha çok 5. ve 6. yüzyıl örnekleri olan ve de kısmen 7. yüzyıl ortalarına kadar da kullanıldığı bilinmektedir. Büyük olasılıkla özellikle zeytinyağı ve şarap gibi sıvı ürünleri taşıma da kullanılan amphora bulguları, Dara’nın (Anastasiopolis) İmparator I. Anastasius Dönemi’nde (491-518) -504/505-507 yılları arasında- kurulması sonrasında özellikle I. Iustinianus Dönemi’nde (527-565) bölgede yaşanan Roma-Sasani savaşları sırasında kente erzak yardımı amaçlı getirilmiş olduğunu düşündürmektedir. Ancak, buluntular içerisinde 6. yüzyıldan daha erken amphora bulgularının olması kentin garnizon olarak kuruluşundan önce de aracılar vasıtasıyla Afrika ile ticaretin olduğunu göstermektedir. Ayrıca, Roma İmparatorluğu’nun dönemi içerisindeki en kaliteli seramiklerinden olan Afrika kırmızı astarlı seramiklerinin Dara’daki (Anastasiopolis) varlığı da kentte elit bir grup tarafından bu tür çanak/tabak/kâselerin sofralarında kullanılmış olduğuna işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dara (Anastasiopolis), Kuzey Afrika-Güney İspanya, Seramik, Çanak/Tabak/Kâse, Amphora

Proje Numarası

1374

Kaynakça

• Abadie-Reynal, C. (2005). Les sigillées africaines à Zeugma. Mélanges Jean-Pierre Sodini, Travaux et Mémoires 15, 523-546.
• Adak-Adıbelli, I. (2006). Tarsus Geç Roma Seramiği. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Adamsheck, B. (1979). Kenchreai, Eastern Port of Corinth IV: The Pottery. Leiden: Brill.
• Allais, Y. (1959). Plat de Djémila à décor mythologique. Libyca VII, 43-58.
• Almagro, M. (1955). Las necrópolis de Ampurias. Barcelona: Published by Seix Barral.
• Aydın, S. (2019). Olba Geç Roma Dönemi Seramik Buluntuları. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bonifay, M. (2005a). Observations sur la diffusion des céramiques africaines en Méditerranée orientale durant l’antiquité tardive. Mélanges Jean-Pierre Sodini, Travaux et Mémoires 15, 565-581.
• Bonifay, M. (2005b). Observations sur la typologie des amphores africaines de l'Antiquité tardive. J.M. Gurt i Esparraguera vd. (eds.), Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean: Archaeology and Archaeometry (LRCW 1), 451-472.
• Bonifay, M. – Piéri, D. (1995). Amphores du Ve au VIIe s. à Marseille: nouvelles données sur la typologie et le contenu. Journal of Roman Archaeology 8, 94-120.
• Carandini, A. vd. (1968). Le terme del Nuotatore: scavo dell’ambiente IV, Ostia 1. Roma: De Luca.
• Cox, D.H. (1949). The Excavation at Dura-Europos, Final Report IV, part I, fasc. 2: The Greek and Roman Pottery. New Haven: Yale University Press.
• Doksanaltı, E. (2006). Knidos Kap-Krio Kazı Alanı. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Elton, H. (2003). The Economy of Cilicia in Late Antiquity. OLBA VIII, 173-181.
• Ergürer, H.E. (2012). Parion Roma Dönemi Seramiği. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Fulford, M.G. (1984). The Coarse (kitchen and domestic) and Painted Wares. M.G. Fulford – D.P.S. Peacock (eds.). Excavations at Carthage: The Bristol Mission: The avenue du Président Habib Bourguiba, Salambo: The Pottery and other Ceramic Objects from the site I (2), 155-231.
• Grandi, E. (2007). Late Antique Early Medieval (5th-7th cent. AD) fine pottery from archaeological contexts in Venice’s Lagoon. B. Böhlendorf-Arslan vd. (eds.). Çanak: Late Antique and Mediavel Pottery and Tiles in Mediterranean Archaeological Contexts/Akdeniz Çevresindeki Arkeolojik Kazılarda Ele Geçen Geç Antik ve Ortaçağ Seramiği ve Mimari Seramiği, Byzas 7, 1-24.
• Grant, M. (2000). Roma’dan Bizans’a: İ.S. Beşinci Yüzyıl. Z.Z. İlkgelen (çev.). İstanbul: Homer Kitabevi.
• Greene, K. (1992). Roman Pottery. Berkeley-London: University of California Press.
• Gschwind, M. – Hasan, H. (2006). Die spätrömisch-frühislamische Zivilsiedlung Tall ar-Rum und die spätantike Besiedlung des Euphrattales zwischen Zenobia und Circesium. Damaszener Mitteilungen 15, 321-382, Pls. 58-67.
• Harper, R. (1980). Athis-Neocaesareia-Qasrin-Dibsi Faraj. J.-C. Margueron (ed.). Le Moyen-Euphrate. Zone de contacts et d’échanges (pp. 327-348). Actes du colloque de Strasbourg 10-12 mars 1977. Leiden: Travaux du Centre de Recherche sur le Proche Orient et la Grèce Antiques.
• Hayes, J.W. (1972). Late Roman Pottery. London: British School at Rome.
• Hayes, J.W. (1973a). Roman Pottery from the South Stoa at Corinth. Hesperia 42, 416-470.
• Hayes, J.W. (1973b). The Pottery. in: J. Boardman – J. Hayes. Excavation at Tocra 1963-1965: The Archaic Deposits II and Later Deposits. British School of Archaeology at Athens 10, 431-454.
• Hayes, J.W. (1976). 3. Pottery: Stratified Groups and Typology. J.H. Humphrey (ed.). Excavations at Carthage 1975, Conducted by the University of Michigan I, 47-123.
• Hayes, J.W. (1980). A Supplement to Late Roman Pottery, London: British School at Rome.
• Hayes, J.W. (1985). Hellenistic to Byzantine Fine Wares and Derivatives in The Jerusalem Corpus. A.D. Tushingham (ed.). Excavations in Jerusalem 1961-1967 I. (ROM), 181-194.
• Hayes, J.W. (1992). The Pottery: Excavations at Saraçhane in Istanbul II. Oxford: Princeton University Press.
• Hayes, J.W. (2001a). Late Roman fine wares and their successors: a mediterranean Byzantine perspective (with reference to the Syro-Jordanian situation). E. Villeneuve – P. Watson (eds.). La céramique byzantine et proto-islamique en Syrie-Jordanie (IVe–VIIIe siècles ap. J.-C.). Actes du colloque tenu à Amman les 3, 4 et 5 décembre 1994, Bibliotheque archeologique et historique 159, 275-282.
• Hayes, J.W. (2001b). Early Christian Pottery from Knossos: The 1978-1981 Finds from Knossos Medical Faculty Site. The Annual of the British School at Athens 96, 431-454.
• Hayes, J.W. (2003). Hellenistic and Roman pottery deposits from the ‘Saranda Kolones’ castle site at Paphos. The Annual of the British School at Athens 98, 447-516.
• Hayes, J.W. – Riley, J.A. (1978). Pottery Report-1976. J.H. Humphrey (ed.). Excavations at Carthage 1976: Conducted by The University of Michigan 4, 23-98.