İNNE HARFİNİN NAHVÎ TAHLİLİ VE KULLANIM BİÇİMLERİ

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 1, 121 - 145, 30.06.2021

Ferit Dinçer

https://doi.org/10.53586/susbid.862719

Öz

İnne kelimesi, lafzen ve manen mutasarrıf olan aynı zamanda muteaddi ve tam olan fiile benzeyen bir harftir. Bu benzerliğin, daha sonraki süreçte açıklanacağı gibi birkaç nedeni olmasına karşın en güçlü olanı her ikisinin de üç harften müteşekkil olmalarıdır. İnnenin fiile benzemesinden dolayı, fiil gibi iki isim üzerine gelerek ref‘ ve nasb amelini yapacaktır. Fiil, söz konusu iki isimden merfu‘ olanı fail, mansub olanı da mef‘ul olarak alırkan, inne harfi ise merfu‘ olanı isim, mansub olanı da haber olarak almaktadır. Ancak fiilin asıl bir amil, innenin ise onun fer‘i olması nedeniyle, fiilin mamulu önce merfu‘/fail sonra mansub/mef‘ul gelirken, innede tam bunun tersi bir durum söz konusudur. Yani innede önce mansub/isim sonra merfu/haber gelmiştir. Genel intibaa göre her ne kadar inne, harf olarak bilinirse de aynı zamanda farklı yapı ve anlamlarda olmak üzere fiil olarak da gelmiştir. Ele alınan bu kısa çalışmada innenin farklı yapısına dikkat çekilmiş ve ne gibi anlamlara gelebileceğini izah edip, nahiv ilmindeki tahlili yapılmıştır. Böylece nahiv ilminde önemli bir yeri olan ve Ḳur’ân-ı kerimin birçok yerinde geçen inne harfi, hem daha detaylı bir şekilde görülmüş olacaktır hem de Arap diliyle nazil olan Ḳur’ân-ı kerimin iyi anlaşılmasına ve istifade edilmesine katkı sağlanmış olacaktır. Zira Ḳur’ân-ı kerimi hayatta kaim kılmak ve her iki cihanda saadet rehberi edinmek için, onun nazil olduğu dili detaylı bir şekilde bilmekle mümkün olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Nahiv,, Harf,, Huruf-i Müşebbeh bi’l-Fiil,, İnne.

Kaynakça

• Abdulmesîh, C. M. ve Tâberî, H. C (1990). el-Ḥalîl muʿcemu muṣṭalaḥati’n-naḥvi’l-ʿArabî. Beyrut: Mektebetu Lübnan.
• Akdağ, H. (1981). Arap Dilinde Edâtlar. Konya: Tekin Kitabevi.
• Ateş, A. vd. (1964). Arapça Dilbilgisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Curcânî, A b. M. (2009). et-Taʿrîfât. Thk. Muhammed Bâsil Uyün es-Sevd. 3. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye.
• Dâvud, M. (2002). el-Ḳur’ânu’l-Kerîm ve tefâuʿlu’l-meʿânî. Kahire: Dâru Garîb.
• Dinçer, F. (2019). el-Keşşaf’ta Sarf Vezinlerindeki Farklılıklar ve Anlam Üzerindeki Etkisi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Durmuş, İ. (1997). TDVİA. “Harf”, Ankara.
• Enîs, İ. vd. (ts). el-Muʿcemu’l-vasîṭ. Kahire: Dâru’d-Da‘ve.
• Ferâhîdî, H (2003). Kitâbu’l-ʿâyn. Thk. Abdulhamîd Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye.
• Ferâhîdî, H. (1985). el-Cümel fi’n-naḥvi. Thk. Fahruddin Kabâve. Beyrut: Müessesetu’r-Risale.
• Fîrüzâbâdî, M. (2004). el-Ḳāmüsu’l-muḥîṭ. Thk. Hassân Abdulmennân. Beyrut: Beytu’l-Efkari’d-Düveliyye.
• Güneş, K (2011). Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Mektep Yayınları.
• Hamyânî, F. (2006). Ḥurüfu’l-meʿânî beyne’l-menâtıḳa ve’n-nuḥât mine’l-ḳarni’s-sâlisi ilâ’l-ḳarni’t-tâsiʿi li’l-hicre. 1. Baskı. Rabat: Matbaatu’l-Emniyye.
• Hasan, A. (1974). en-Naḥvu’l-vâfî, 3. Baskı, Mısır: Daru’l-Mearif.
• İbn Cinnî, E. Osmân. (1952). el-Ḫaṣaiṣ. Nşr. M. Ali en- Neccâr. Kahire: b.y.
• İbn Hişâm, E. C. A. (2006). Şerhu Şuẕüru’ẕ-ẕeheb fî maʿrifeti kelâmi’l-ʿArab. Thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhumeyd. Saydâ-Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye.
• İbn Manzür, E. C. M. (ts.). Lisânu’l-ʿArab. Beyrut: Dâru Sâdır.
• İbn Yaîş, E. M. (ts.). Şerḥu’l-Mufaṣṣal. Thk. Ahmed es-Seyyid Ahmed. Kahire: el-Mektebetu’t-Tevfîkiyye.
• İbnu’s-Serrâc, E.M. (1996). el-Usül fi’n-naḥv. Thk. Abdulhüseyin el-Fetlî . 3. Baskı. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle.
• İsfehanî, H. (2013). Mufredât-ı elfâzi’l-Ḳur’ân. Thk. İbrâhim Şemseddin. 4. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye.
• Lebedî, M. S. (1988). Muʿcemu’l-musṭalahati’n-naḥviyyeti ve’s-sarfiyyeti. 3. Baskı. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle.
• Mâlekî, A. (2002). Rasfu’l-mebânî fî şerḥi ḥurüfi’l-meʿânî. Thk. Ahmed Muhammed el-Harrât. Dımaşk: Dâru’l-Kalem.
• Mehmed, Z. E. (1981). el-Münteḫab ve'l-muḳteḍab fî ḳavâidi's-sarf ve'n-naḥv. İstanbul: Maʿrifet Yayınları.
• Meydânî, A. (1993). Ḍavâbitu’l-maʿrife ve usülu’l-istidlâli ve’l-munâẓara. Dımaşk: Dâru’l-Kalem.
• Muberred, E. M. (1994). el-Muḳteḍab. Thk. Muhammed Abdülhalik Adîme. Kahire: Lecnetu İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî.
• Murâdî, H. (1992). el-Cene’d-dânî fî ḥurüfi’l-meʿânî. Thk. Fahreddin Kabâve - Muhammed Nedim Fâdıl. Beyrüt: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye.
• Münâ, İ. (1985). el-Ḳıyâs fi’n-naḥv. Dımaşk: b.y.
• Müslim, b. H. (ts.). el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ, Kitabu’ṣ-Ṣalat. Beyrüt: Dâru’l-Cîl.
• Nüreddin, A. (2009). el-Fevâidu’ḍ-ḍiyâiyye ʿalâ metni’l-Kāfiye. Thk. Ahmed İnâye ve Ali Muhammed Mustafa. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-ʿArabî.
• Ömer, A. vd. (1994). en-Naḥvu’l-esâsî. 4. Baskı, Kuveyt: Daru’s-Selâsil.
• Râşid, S. H. (1996). Devru’l-ḥarf fî edâ-i maʿne’l-cümle. Bingazi: Câmiʿatu Karyünus Yayınları.
• Seyyid, S. (1989). el-Ḥurufu’l-ʿâmile fi’l-lüġa. Mansura: Matbaat ve Mektebetu’r-Rıda bi Talhat.
• Sîbeveyhi, E. A. (ts.). el-Kitâb. Thk. Abdusselâm Muhammed Harun. Beyrüt: Dâru’l-cîl.
• Süyûtî, E. C. (2000). el-Behcetu’l-marḍiyye. Thk. Muhammed Salih b. Ahmed el-Garsî. Kahire: Daru’s-Selâm.
• Süyûtî, E. C. (ts.). el-Müẓhir. Nşr. M. Ahmed Câdelmevlâ vd. Kahire: Dâru ihyâi’l-kütübi’l-ʿArabiyye.
• Ulugöl, F. (2013). Arap Dilinde Harfler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uzun, T. (2012). Arapça Sarf-Nahiv Terimleri Sözlüğü. Konya: Kitap Dünyâsı Yayınları.
• Ya‘küb, İ. B. (1971). Mevsuʿâtu ʿulumu’l-luġatu’l-ʿÂrabiyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye.
• Zebîdî, M. (ts.). Tâcu’l-ʿArüs min Cevâhiri’l-Ḳāmüs. Kahire: Dâru’l-Hidaye.
• Zemahşerî, E. M. (2004). el-Mufaṣṣal fî ilmi’l-ʿArabiyye. Thk. Fahr Salih Kadr. 1. Baskı. Umman: Daru Ummar.