ÖRGÜTSEL YAPI ÖLÇEĞİ-ÜNİVERSİTE VERSİYONUNUN OKULLARA UYARLANMASI VE OKULLARIN ÖRGÜTSEL YAPISININ İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 65 - 82, 30.06.2022

Mehmet Nezir Çevik , Murat Gürkan Gülcan

https://doi.org/10.53586/susbid.1065373

Öz

Betimsel tarama modelindeki bu araştırma “Örgütsel Yapı-Üniversite” versiyonu ölçeğinin okullara uyarlanmasını ve okulların örgütsel yapısının bazı değişkenlere göre incelenmesini amaçlamaktadır. Araştırmanın evreni 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Siirt il merkezinde resmi ortaöğretim kurumlarında görev yapan 584 öğretmen ve 95 yöneticiden; örneklemi ise seçkisiz örnekleme yöntemlerinden basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle seçilen 294 öğretmen ve yöneticiden oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak “Örgütsel Yapı Ölçeği Üniversite Versiyonu” ölçeğinin araştırmacılar tarafından okullara uyarlanmış hâli kullanılmıştır. Örgütsel yapı ölçeğinin okullarda da aynı yapıya sahip olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılan doğrulayıcı faktör analizi sonucunda elde edilen uyum iyilik değerlerinin istatistiksel açıdan uygun olduğu saptanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre okul yöneticileri ve öğretmenlerin okulların örgütsel yapısına ilişkin algılarının karmaşıklık, formalleşme ve merkezileşme alt boyutlarında “katılıyorum” ; tabakalaşma alt boyutunda ise “katılmıyorum” düzeyinde olduğu ve okulların örgütsel yapısının mekanik örgüt yapısına daha yakın olduğu belirlenmiştir. Ayrıca katılımcıların okulların örgütsel yapısına ilişkin algılarının cinsiyete göre tabakalaşma boyutunda; okul türüne göre karmaşıklık boyutunda; öğretmen sayısına göre merkezileşme ve tabakalaşma boyutlarında anlamlı bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel yapı, mekanik örgütler, organik örgütler, ortaöğretim kurumları.

Kaynakça

• Acaray, A. (2007) Küçük ve orta boy işletmelerde yenilik yönetimi: Yenilik yönetiminde etkili olan örgütsel yapı ve faktörlere ilişkin bir araştırma. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kocaeli Üniversitesi.
• Akıl, Ü. G. (2005) Bürokrasi ve ilköğretimde örgütsel sağlık [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Akkoç, İ. (2008) Organizasyon yapısı ve liderliğin satış gücü performansı üzerindeki etkisi: İlaç sektörü örneği [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Dumlupınar Üniversitesi.
• Amman, M. T. (2000). Spor Sosyolojisi. In H. C. İkizler (Ed.), Sporda Sosyal Bilimler (pp. 85–149). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Argyris, C. (1993). The individual and the organization: some problems of mutual adjustment. New York: Irvington
• Bartol, K. M. ve Martin, D. C. (1991). Management. New Jersey: McgrawHill.
• Başaran, İ. E. (2000). Eğitim yönetimi: Nitelikli okul. Ankara: Feryal Matbaası.
• Brown, T. A. (2006). Confirmatory Factor Analysis For Applied Research. New York &London: The Guilford Press.
• Buluç, B. (2009). İlköğretim okullarında bürokratik okul yapısı ile okul müdürlerinin liderlik stilleri arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 34 (152), 71-86.
• Burns T. &Stalker, G.M. (1961). The Management of Innovation. Tavistock Publication.
• Bursalıoğlu, Z. (2002). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. (12. basım). Ankara: Pegem Akademi Yayınevi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pagem Akademi.
• Cerit Y. ve Akgün, N. (2015). Okulun örgüt yapısı ile sınıf öğretmenlerinin proaktif davranışları arasındaki ilişki. K. Ü. Kastamonu Eğitim Dergisi 23(4), 1789-1802.
• Cerit, Y. (2012). Okulun bürokratik yapısı ile sınıf öğretmenlerinin profesyonel davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 18(4), 497-521.
• Cinar, D. B. (2020). Üniversitelerin örgütsel yapı özellikleri ile akademisyenlerin örgütsel sosyalleşme düzeyleri arasındaki ilişki [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Conley, S., & Glasman, N. S. (2008). Fear, the school organization, and teacher evaluation. Educatio nal Policy, 22(1), 63–85.
• Çakan, H. (2019). Okullardaki bürokrasi ile öğretmen liderliği arasındaki ilişkinin incelenmesi: İstanbul ili Arnavutköy ilçesi örneği [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik: SPSS ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
• Demirtaş, Z., Özdemir, T. Y. ve Küçük, Ö. (2016). Okulların bürokratik yapısı, örgütsel sessizlik ve örgütsel sinizm arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 22(2), 193-216.
• Dinç Özcan, E. (2010). Algılanan örgüt yapısı ile iş tatmini arasındaki ilişkide kişilik özelliklerinin rolü ve bir araştırma [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Dönder, H. H. (2006). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ve bürokrasi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kocatepe Üniversitesi.
• Emsen, A. K. (2010). Örgütsel yapı unsurlarının çalışanların örgütsel adalet algılamaları üzerine etkisi: Antalya sağlık örgütlerinde bir uygulama [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Erdoğan, U. ve Dönmez, B. (2011). İlköğretim okullarının bürokratik yapıları ile öğretmenlerin örgütsel sosyalleşmeleri arasındaki ilişki. 20. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
• Ermeç, E. G. (2007). İlköğretim okullarının bürokratikleşme düzeyi ile öğretmen morali arasındaki ilişkiler [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Erol, E. ve Ordu, A. (2018). Organizational structure scale–University version. European Journal of Educational Research, 7(4), 775-803.
• Ertük, M. (2009). İşletmelerde Yönetim ve Organizasyon, Beta Basım Yayım, İstanbul.
• George, J. R. & Bishop, L. K. (1971). Relationship of organizational structure and teacher personality characteristicsto organizational climate. Administrative Science Quarterly, 16 (4), 467-475.
• Gibson, J. L.,Ivancevich J. M. &Donnelly J. H. (1997). Organizations: behavior, structure, processes, Irwin McGraw-Hill, Boston.
• Goldfarb, L. M. (1995). Ther elation ship among organizational structure, school climate, and teacher satisfaction in residantial schools for students who are dea for deaf-blind. Gallaudet University, Washington.
• Hage, J. (1965). An Axiomatic Theory of Organizations. Administrative Science Quarterly, 10 (3), 289-320.
• Hage, J.,Aiken, M. (1967). Relationship of centralization too the rstructural properties. Administrative Science Quarterly, 12 (1), 72-92.
• Hanson, E. M. (1996). Educational Administration and Organizational Behavior, Allyn
• Hoy, W. K., ve Sweetland, S. R. (2000). School bureau cracies that work: enabling, not coercive. Journal of School Leadership, 10, 524-541.
• Hoy, W.K. &Miskel, C.G. (2010). Eğitim yönetimi: Teori, araştırma ve uygulama (Çev. Ed. S. Turan). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Hoy, W.K., ve Sweetland, S.R.(2001). Designing better schools: the meaning and measure of enabling school structures. Educational Administration Quarterly, 37 (3), 296-321.
• Hu, L. & Bentler, P. M. (1999). Cutoffcriteriafor fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteriaversus new alternatives. Structur alequation modeling: a mul-tidisciplinary journal, 6(1), 1–55.
• İçerli, L. (2009). Örgüt yapısı ve örgütsel adalet arasındaki ilişkiler. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• İnce, M. (2017). Toplumsal Tabakalaşma ve Eşitsizlik. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19/1, 294-319.
• Kaptan, S. (1998). Bilimsel araştırma teknikleri ve istatistik yöntemleri. Ankara: Tekışık Web Ofset Tesisleri.
• Karaman, M.K &Akıl, U.G.(2005). Bürokrasi ve ilköğretimde örgütsel sağlık. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (2), 15-38.
• Karaoğlan, Ö. (2019). Okulların bürokratik yapısı, örgütsel sessizlik ve örgütsel sinizm arasındaki ilişki [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Koçel, T. (2005). İşletme Yöneticiliği, Arıkan Basım Yayın, İstanbul.
• Kondalkar, V.G. (2007). Organizational behavior, New Age International Publishers, New Delhi.
• Kurt, T. (2004). Örgüt yapısının örgütsel iletişime etkisi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Mintzberg, H. (1983). Structure in fives: designing effective organizations, Prentice – Hall International Editions, New Jersey.
• Ordu, A. (2011). İlköğretim okullarında örgütsel yapı ile örgüt sağlığı arasındaki ilişkiler. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Ömeroğlu Ö. (2006). Okul Yönetiminde Bürokrasi İle Öğretmenlerin Okula İlişkin Tutumları Arasındaki İlişki [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Parsons, T.,Bales, R. &Shils, E. (1958). Theworking papers in thetheory of action. Glencoe, Illinois: The Free Press.
• Perçin, M. (2008) İşletmenin örgüt yapısının iş görenlerin örgütsel bağlılığına etkisine ilişkin bir araştırma [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Robbins, S. P. (1990). Organization theory: Structure, design, and applications. (3th ed.). New Jersey: Prentice Hall, Englewood Cliffs.
• Robbins, S. P. (1993). Organizational behavior: Concepts, controversies, and applications. New Jersey: Prentice Hall.
• Robbins, S. P. (1994). Örgütsel Davranışın Temelleri (S. A. Öztürk, Çev.), ETAM A.Ş.
• Robbins, S. P. (2005). Organizational behavior: Eleventh Edition New Jersey: Prentice Hall.
• Sapre, P. M. (2000). Realizing The Potential Of Management And Leadership: Toward A Synthesis Of Western And İndigenous Perspectives İn The Modernization Of Non-Western Societies. International Journal of Leadership in Education, 3 (3), s. 293-305
• Sargut, A., S. (2007). Yapısal Koşul Bağımlılık Kuramının Örgütsel Çevre Kuramları Bağlamındaki Yeri”, Örgüt Kuramları, İmge Kitabevi, Ankara.
• Stapleton, C.D. (1997). "Basic Concepts And Procedures Of Confirmatory Factor Analysis." Paper Presented At The Annual Meeting Of The South West Educational Research Association (Austin, January)
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş: Temel İlkeler ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Ekinoks. Şişman M. (2019). Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi. Pegem Akademi. Ankara.
• Şişman, M. (2004). Öğretim Liderliği ( 2. Baskı), Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Tabachnick, B. G.,&Fidell, L. S. (2007). Using MultivariateStatistics (5th ed.). Boston: Pearson Education. Tezcan M. (1988). Eğitim Sosyolojisi. Olgaç Matbaası, Ankara.
• Ünal, A. Z (2011). Toplumda Tabakalaşma ve Hareketlilik, Birleşik Yayınevi: İstanbul.
• Weber, M. (1978). Economyand Society: An Outline of Interpretive Sociology. (G. Roth& C. Wittich, Eds.). Berkeley and Los Angeles: University of California Press.
• Yılmaz, A. İ. (2018). Okullardaki bürokratik yapı ve öğretmen liderliği arasındaki ilişki [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Yücel, C.(1999). “Bureaucracyand Teachers' Sense of Power.” Unpublished doctoral dissertation. Virginia Polytechnic Institue and State University, Blacksburg-Virginia.
• Zheng, W.,Yang, B. andMclean, G.N. (2009). Linking organizational culture, structure, strategy, and organizational effectiveness: Mediating role of knowledge. Management. Journal of Business Research, 1-9, s. 763-771.