Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Notes on the Internal and External Reasons of the February 28 Postmodern Coup

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 45 - 62, 30.06.2024
https://doi.org/10.53586/susbid.1480864

Öz

This study aims to outline the issues that led Turkey to the February 28 process. Although there are many studies on the February 28 process, there is a lack in the literature on studies that address the internal and external dimensions of the process together. This study claims to significantly address this deficiency. In this study which is the product of an extensive literature review the economic, social, political, lagal and military dimensions of the process are not examined under separate headings but are examined as a whole within internal and external reasons. In this context, the reasons for the February 28 process were examined under two headings: internal and external reasons. Internal reasons that led Turkey to February 28 process; The Susurluk crisis which brought the dark relationship between state-politics-mafia to the agenda, the iftar dinner given to the leaders of the sect by the then Prime Minister Necmettin Erbakan at the Prime Minister Residence, the approval of the Welfare Party Culture Minister İsmail Kahraman for the construction of the Taksim mosque, the Welfare Party Sincan Mayor’s decision the organized Quds Night event, the anti-secular discourse and actions of the Aczimendis who are known for their closeness to the Welfare Party the damage to the interests of big capital circles by Erbakan’s implementation of the pool system and the anti-secular actions of the leading representatives of the Welfare Party. External reasons for the process can be listed as Erbakan’s trips to Iran and Libya and D-8 initiative.

Kaynakça

  • Akpınar, H. (2001). 28 Şubat postmodern darbenin öyküsü. Ümit Yayıncılık.
  • Akşener, M. (2012). 28 Şubat’ta orduyu İstanbul dükalığı tetikledi. A. Babacan (Ed.), Bin yılın sonu 28 Şubat süreklilik ve kopuş cilt 1: Ne Oldu? (s. 127-149) içinde. Pınar Yayınları.
  • Aljazeera TURK (2013, Aralık 27). Kronoloji: 28 Şubat’a giden yol. https://www.aljazeera.com.tr/kronoloji/kronoloji- 28-subata-giden-yol
  • Anadolu Ajansı (2012, Nisan 16). Aczimendilerden 28 Şubat eylemi. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/aczimendilerden-28-subat-eylemi/372924
  • Anayasa Mahkemesi (1998). Anayasa Mahkemesi kararı. https://siyasipartikararlar.anayasa.gov.tr/SP/1998/1/1
  • Arpacı, I. ve Baharçiçek, A. (2017). Milli Görüş partilerinin programlarının dış politika analizi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(İktisat Özel Sayısı), 115-126.
  • Aydın, M. (2012). Darbecilikte son perde: 28 Şubat. A. Babacan (Ed.), Bin yılın sonu 28 Şubat cilt III ne değişti? (s. 57-75) içinde. Pınar Yayınları.
  • Bakan, S. ve Çımen, H. (2018). Türk siyasi değişiminde Anadolu burjuvazisi. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 9(2), 32-58.
  • Balcı, M. (2012). 28 Şubat daha çok ekonomik baskı yoluyla halkın ve iktidarın sindirildiği bir darbe sürecidir. A. Babacan (Ed.). Bin yılın sonu 28 Şubat cilt 2 (s. 45-61) içinde. Pınar Yayınları.
  • Baltacı, A. Y. (2023, Kasım 3). Türkiye’de siyaset-mafya-devlet ilişkilerinin sembolü olan Susurluk kazası 27 sene önce bugün yaşandı. https://onedio.com/haber/turkiye-de-siyaset-mafya-devlet-iliskilerinin-sembolu-olan- susurluk-kazasi-27-sene-once-bugun-yasandi-1182929
  • Bayramoğlu, A. (2007). 28 Şubat bir müdahalenin güncesi. İletişim Yayınları.
  • BBC News Türkçe (2017, Aralık 21). 28 Şubat sürecinde neler yaşandı?. https://www.bbc.com/turkce/haberler- turkiye-42439633
  • BBC News Türkçe (2022, Kasım 3). Abdullah Çatlı: Susurluk skandalı nedir, 3 Kasım 1996’daki trafik kazasının ardından neler yaşandı?. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-57230730
  • Birand, M. A. ve Yıldız, R. (2012). Son darbe 28 Şubat. Doğan Kitap Yayınevi.
  • Bolat, Ö. (1996). Başbakan Necmettin Erbakan’ın Doğu Asya gezisi ve MÜSİAD’ın Bosna-Hersek gezisi raporu. https://www.musiad.org.tr/uploads/yayinlar/arastirma- raporlari/pdf/dogu_asya_ve_bosna_hersek_gezi_raporu.pdf
  • Bostancı, N. (2012). Tarihi arka planıyla 28 Şubat. A. Babacan (Ed.), Bin yılın sonu 28 Şubat süreklilik ve kopuş cilt 3 ne değişti? (s. 77-89) içinde. Pınar Yayınları.
  • Bozkır, V. (2002, Nisan 3). Türkiye ve Avrupa Birliği’ne tam üyelik süreci. https://www.mfa.gov.tr/turkiye-ve- avrupa-birligi_ne-tam-uyelik-sureci.tr.mfa#
  • Bölükbaşı, M. (2012). Milli Görüş’ten muhafazakâr demokrasiye: Türkiye’de 28 Şubat sonrası İslâmî elitlerin dönüşümü. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, 1(2), 166-187.
  • Cömert, Y. Z. (2008, Ocak 28). Neydi o sürekli aydınlık için bir dakika karanlık?. Yeni Şafak. https://www.yenisafak.com/yazarlar/yusuf-ziya-comert/neydi-o-surekli-aydinlik-icin-bir-dakika-karanlik- 9051
  • Cumhuriyet (2011, Şubat 28). ‘28 Şubat’ın üzerinden 14 yıl geçti. https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/28- subatin-ustunden-14-yil-gecti-225858
  • Cumhuriyet (2021, Ağustos 19). 28 Şubat nedir? 28 Şubat sürecinde ne olmuştu? https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/28-subat-nedir-28-subat-surecinde-ne-olmustu-1861827
  • Çelik, H. (2017). Darbelerin dünyanın değişik ülkelerindeki gelişme süreci ve kronolojisi. H. Çomak, ve N. Sağıroğlu (Ed.), Türk siyasal hayatında hukuk devletinin kurumlarına ve anayasal sisteme yönelik girişimler (s. 39-56) içinde. Beta Yayıncılık.
  • Çelik, N. (2003). 28 Şubat ve irtica tehdidi. Sinemis Yayınları.
  • Çetin, H. (2016). Türk siyasal hayatında krizler, kahramanlar ve hainler siyasal kaos ve 28 şubat dönemi: 1993- 2003. Orion Kitabevi.
  • Demir, Ö. (2018). “Anadolu sermayesi” ya da “İslâmcı sermaye”. T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce İslâmcılık (s. 870-887) içinde. İletişim Yayınları.
  • Dilaveroğlu, E. (2012). 28 Şubat süreci ve bir sivil toplum kuruluşu olarak TÜSİAD’ın sürece bakışı. Sakarya İktisat Dergisi, 1(3), 59-74.
  • Diler, E. (2009). Çadırdaki krizi CIA raporu çıkardı. Yeni Şafak. https://www.yenisafak.com/gundem/cadirdaki- krizi-cia-raporu-cikardi-191324
  • Eğitim-Bir-Sen (2014). Rakamlarla 28 Şubat raporu. https://www.ebs.org.tr/storage/publication/w2c9SKDjBpjHsYdc2C9XKzy3awob0qTxpJLUWKvP.pdf
  • Erbil, Ö. (2001, Şubat 28). Bekir Yıldız artık bir müteahhit. Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/the-others/bekir- yildiz-artik-muteahhit-5289176
  • Erdoğan, M. (2007). 28 Şubat Darbesi. 28 Şubat postmodern bir darbenin sosyal ve siyasal analizi (s. 17-29). Birey Yayıncılık.
  • Eren, A. (2003). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına göre Avrupa kamu düzeninde politik alanın sınırları ve “yeni kapalı politik alan”. AÜEHFD, VII(3-4), 209-262.
  • Eren, V. ve Kahraman, Ö. F. (2017). Darbe neden olur’u yeniden düşünmek: 15 Temmuz darbe girişimi üzerine bir değerlendirme. Turkish Studies, 12(31), 103-124.
  • Ergin, S. (1997, Ağustos 23). Tarikat iftarı bardağı taşırdı. Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/tarikat-iftari- bardagi-tasirdi-39260952
  • Erman, T. (2013). Küresel ve yerel dinamikler altında ‘Anadolu Kaplanları’ kentleri. İdealkent, 8, 50-73.
  • Gencer, B. (2023, Şubat 28). Büyük resmin içinde 28 Şubat. Milat. https://milatgazetesi.com/haber/buyuk- resmin-icinde-28-subat-2485/
  • Göle, N. (2011). Melez desenler: İslam ve modernlik üzerine. Metis Yayınları.
  • Gürkan, H. (2011). 28 Şubat sürecinin Türk eğitim sistemine etkileri ve iktidar-muhalefet partilerinin tutumu [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.
  • Gürses, E. (2012). 28 Şubat demokrasi ters şeritte. Şule Yayınları.
  • Haber Türk (2023, Mart 13). D8 nedir, ülkeleri hangileridir? D-8 forumu ne demek. https://www.haberturk.com/d8-nedir-ulkeleri-hangileridir-d-8-forumu-ne-demek-hteg-3522483
  • Haber7.com (2006, Nisan 7). Şevket Kazan’dan 28 Şubat itirafları. https://www.haber7.com/siyaset/haber/148862-sevket-kazandan-28-subat-itiraflari
  • Hürriyet (2021, Mayıs 28). Son dakika… Cumhurbaşkanı Erdoğan 27 yıl önce Taksim Camii’ne işaret etmişti. https://www.hurriyet.com.tr/galeri-son-dakika-cumhurbaskani-erdogan-27-yil-once-taksim-camiini-isaret- etmisti-41820137
  • Independent Türkçe (2020, Nisan 27). Asiltürk, Erbakan ile yaptığı bir İran gezisini anlattı: Kasım Süleymani’nin gözlerinden yaşlar aktı. https://www.indyturk.com/node/170086/asilt%C3%BCrk-erbakan-ile- yapt%C4%B1%C4%9F%C4%B1-bir-iran-gezisini-anlattı.
  • Işık, M. (2018). 28 Şubat postmodern darbe sürecinde rol oynayan aktörler hakkında bir değerlendirme [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dicle Üniversitesi.
  • Işık, M. (2019). 28 Şubat süreci hakkındaki iddialar ve AK Parti’nin sürecin hukuki düzenlemelerini dönüştürme çabası. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(17), 122-135.
  • Işık, M. (2023a). Türk siyasal hayatında 28 Şubat süreci: Kavramlar, olaylar, aktörler. Özgür Yayınları.
  • Işık, M. (2023b). 28 Şubat sürecinin ekonomik ve siyasi arka planı üzerine notlar. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi (KMUSEKAD), 25(44), 364-377.
  • Işık, M. (2023c). Dünyada ve Türkiye’de muhafazakârlık. Astana Yayınları.
  • Işık, M. (2023d). 1980 sonrası dönemde Türkiye’de muhafazakâr düşüncenin evrimi (1980-2001) [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi.
  • İhtiyaroğlu, U. (2021). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin siyasi partilerin kapatılmasına ilişkin yaklaşımı ve Refah Partisi kapatma kararı özelinde din ve vicdan hürriyeti. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 29(1), 331-363.
  • İnce, E. (2014, Aralık 15). Faksla yayılan çağrı: sürekli aydınlık için bir dakika karanlık. https://bianet.org/haber/faksla-yayilan-cagri-surekli-aydinlik-icin-bir-dakika-karanlik-160561
  • Karabulut, R. (2017). Günümüz dünyasından D-8’e yeniden bir bakış. Turkish Studies, 12(8), 417-434.
  • Karahan, H. ve Karagöl, E. T. (2014). Post-Modern ekonomik darbe girişimleri: Gezi ve 17 Aralık süreci. SETA PERSPEKTİF, 26.
  • Karluk, S. R. ve Tosun, Ö. (2000). Helsinki Zirvesi sonrasında Türkiye’nin AB’ne tam üyeliği. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1-2), 205-222.
  • Kaya, Ö. (2021). Taksim meydanına cami: ‘Bölgeye İslâmî mühür’. https://tarihdergi.com/taksim-meydanina- cami-bolgeye-islami-muhur/
  • Kazan, Ş. (2014). 28 Şubat: Postmodern bir darbenin anatomisi. MGV Yayınları.
  • Kızıltoprak, S. (2021, Mayıs 28). İstanbul’un 160 yıllık hayali Taksim Camii. (Haber: İsa Tatlıcan). Sabah. https://www.sabah.com.tr/gundem/2021/05/28/istanbulun-160-yillik-hayali-taksim-camii
  • Likoğlu, H. (2023, Mart 29). “İrtica PKK’dan daha büyük bir tehlikedir”. Yeni Şafak. https://www.yenisafak.com/yazarlar/huseyin-likoglu/irtica-pkkdan-daha-buyuk-bir-tehlikedir-4518951
  • Menek, A. (2016). 28 Şubat: Postmodern darbe. Şehir ve İrfan Araştırmaları Dergisi, 2, 138-149.
  • Milliyet (1997a, Ocak 11). Tartışılan iftar yemeği. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/tartisilan-iftar-yemegi- 5389678
  • Milliyet (1997b, Aralık 25). Erbakan’ın iftar savunması gündemde. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/erbakanin-iftar-savunmasi-gundemde-5368272 adresinden 03.05.2024 tarihinde alınmıştır.
  • Milliyet (1997c, Şubat 17). Kazan’a istifa çağrısı. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/kazana-istifa-cagrisi- 5387215
  • Milliyet (1997d, Ocak 8). Resmen Demokrat Türkiye Partisi. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/resmen- demokrat-turkiye-partisi-5389888
  • Milliyet (1998, Şubat 23). Demokrasiyi yıkacaklardı. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/demokrasiyi- yikacaklardi-5361061
  • Miş, N. (2021, Mart 2). 28 Şubat destekçileri bugün neredeler? https://www.setav.org/28-subat-destekcileri- bugun-neredeler/
  • NTV (2012, Nisan 16). Aczimendilerden 28 Şubat eylemi. https://www.ntv.com.tr/turkiye/aczmendilerden-28- subat-eylemi,V0Ij4p45N0aEZtItop2Tvg
  • Özdemir, T. E. (2019, Şubat 28). Müslüm Gündüz’den 28 Şubat açıklaması: Biz, FETÖ gibi hainlik yapmadık. Yeni Şafak. https://www.yeniakit.com.tr/haber/muslum-gunduzden-28-subat-aciklamasi-biz-feto-gibi-hainlik- yapmadik-635189.html
  • Özer, A. K. (2007). 28 Şubat yahut devlet neyin muhafızıdır?. Anlayış, 45, 56-57.
  • Özgan, A. (2008). 28 Şubat sürecinin siyasal açıdan neden ve sonuçları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Muğla Üniversitesi.
  • Özipek, B. B. (2018). 28 Şubat ve İslâmcılar. T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye siyasi düşünce İslâmcılık (s. 640-652) içinde. İletişim Yayınları.
  • Özkan, B. (2021, Mayıs 28). Taksim’e yapılacak ve bugün açılacak cami birçok yeniliği barındırıyor. Anadolu Ajansı. https://aa.com.tr/tr/turkiye/taksime-yapilan-ve-bugun-acilacak-cami-bircok-yeniligi- barindiriyor/2256717
  • Özkök, E. (2011, Şubat 23). Sahi o gün çadırda neler olmuştu. Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/sahi-o-gun- cadirda-neler-olmustu-17096108
  • Öztürk, U. C. ve Cevher, E. (2015). 10 kaplan gücünde KOBİ’ler mi? Soyu tehlikede işletmeler mi?: Anadolu kaplanlarının dünü ve bugünü. Uluslararası İşletme ve Yönetim Dergisi, 3(2), 190-202.
  • Polat, F. (2012, Şubat 29). ‘Demokrasiye balans ayarı yaptık’. Evrensel. https://www.evrensel.net/haber/24118/demokrasiye-balans-ayari-yaptik
  • Resmi Gazete (1998, Şubat 22). Anayasa Mahkemesi kararları. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/23266.pdf
  • Sabah (1997, Ocak 03). Refahyol Hükümeti için kritik günler. https://arsiv.sabah.com.tr/1997/01/03/f07.html
  • Sabah (2011, Şubat 26). 28 Şubat. https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/28-subat,YlRCPfKuyU-rLDjXe9mK9g
  • Sabah (2023, Şubat 27). Türkiye tarihinin kara lekesi 28 Şubat! Demokrasiye ‘balans ayarı’nın üzerinden 26 yıl geçti. https://www.sabah.com.tr/galeri/gundem/turkiye-tarihinin-kara-lekesi-28-subat-demokrasiye-balans- ayarinin-uzerinden-26-yil-gecti
  • Saral, T. (2000). Helsinki kararı ve AB yolunda yöntem. Mevzuat Dergisi, 3(5). https://www.mevzuatdergisi.com/2000/01a/01.htm
  • Sezer Şanlı, A. (2022). Bir yurttaş protestosu olarak sürekli aydınlık için bir dakika karanlık eylemleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 48, 23-45.
  • Tatlıyer, M. (2018). 28 Şubat ekonomisi: Kamunun yağmalanması ve Erbakan’ın iktisat politikası. Ülkede Ahval.
  • Tosun, M. (2022, Mart 1). 28 Şubat ‘Postmodern darbe’sinin üzerinden 25 yıl geçti. https://www.aa.com.tr/tr/28- subat/28-subat-postmodern-darbesinin-uzerinden-25-yil-gecti/2516611
  • TRT Haber (2023, Şubat 28). Demokrasiye vurulan darbe: 28 Şubat. https://www.trthaber.com/haber/gundem/demokrasiye-vurulan-darbe-28-subat-749435.html
  • Turan, O. (2012, Şubat 28). Askerin gazına gelip istifa ettik. Yeni Şafak. https://www.yenisafak.com/yazidizileri/askerin-gazina-gelip-istifa-ettik-369827
  • Türk Dil Kurumu (2023). Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/?q=darbe&aranan=
  • Türkiye Büyük Millet Meclisi [TBMM] (2012). Ülkemizde demokrasiye müdahale eden tüm darbe ve muhtıralar ile demokrasiyi işlevsiz kılan diğer bütün girişim ve süreçlerin tüm boyutlarıyla araştırılarak alınması gereken önlemlerin belirlenmesi amacıyla kurulan meclis araştırması raporu, Cilt II, https://acikerisim.tbmm.gov.tr/bitstream/handle/11543/2782/ss376_c2.pdf?sequence=2&isAllowed=y
  • Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (2022). Gelişen sekiz ülke (D-8) teşkilatı. https://www.mfa.gov.tr/gelisen- sekiz-ulke-_d-8_.tr.mfa
  • Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı (t.y.). Gelişen sekiz ülke (D-8). https://disiliskiler.ktb.gov.tr/TR- 132159/gelisen-sekiz-ulke-d-8.html
  • Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (2022). İnsan hakları bağlamında 28 Şubat darbesi raporu. https://tihek.gov.tr/upload/file_editor/2022/02/1646061729.pdf
  • Ünay, S. (2018). “Postmodern” darbenin politik ekonomisi. Kriter, 2(1). https://kriterdergi.com/dosya-28-subat- darbesi/postmodern-darbenin-politik-ekonomisi
  • Ünlü, F. (2016, Şubat 28). 28 Şubat’tan bir casusluk öyküsü. Sabah. https://www.sabah.com.tr/yazarlar/pazar/ferhat-unlu/2016/02/28/28-subattan-bir-casusluk-oykusu
  • Üzümcü, A. (2022). 28 Şubat süreci, e-muhtıra ve 15 Temmuz FETÖ darbe girişiminin ekonomi-politik analizi. ESAM Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1), 74-121.
  • Vatan (2023, Kasım 9). Aczimendi tarikatı nedir, Aczimendi tarikatı lideri Müslüm Gündüz kimdir? Aczimendiler ne demek? https://www.gazetevatan.com/gundem/aczmendi-tarikati-nedir-aczmendi-tarikati-lideri- muslum-gunduz-kimdir-aczmendiler-ne-demek-2117751
  • Yeni Akit (2022, Haziran 30). 30 Haziran 1997: ANASOL-D Hükümetinin kurulması. https://www.yeniakit.com.tr/haber/30-haziran-1997-anasol-d-hukumetinin-kurulmasi-1669742.html
  • Yeni Şafak (2012, Nisan 13). 28 Şubat’a balans ayarı. https://www.yenisafak.com/gundem/28-subata-balans- ayari-377753
  • Yılmaz, N. (2012). Bir postmodern darbe portresi: 28 Şubat. A. Babacan (Ed.), Bin yılın sonu: 28 Şubat süreklilik ve kopuş (s. 211-237) içinde. Pınar Yayınları.
  • Yılmaz, Ö. ve Karakaş, G. (2012, Kasım 8). 28 Şubat Darbesi bana karşı yapıldı. Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/gundem/28-subat-darbesi-bana-karsi-yapildi-1623624
  • Yiğit, A., Yiğit, Ö., Göknar, Ş., Tekin, C., Karaman, Y., Daşkın, Y. ve Avcı, M. (2023). 28 Şubat postmodern darbe süreci ve etkilerinin değerlendirilmesi. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 10(6), 2139-2157.
  • Yüksel, E. (2004). Medya güvenlik kurulu: 28 Şubat sürecinde medya, MGK ve siyaset bağlantısı. Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
  • Zürcher, E. J. (2015). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. (Y. Saner, Çev.). İletişim Yayınları.

28 Şubat Postmodern Darbesinin İç ve Dış Nedenleri Üzerine Notlar

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 45 - 62, 30.06.2024
https://doi.org/10.53586/susbid.1480864

Öz

Bu çalışma, Türkiye’yi 28 Şubat sürecine götüren hususları ana hatlarıyla ele almayı amaçlamaktadır. 28 Şubat süreci hakkında çok sayıda çalışma olmasına rağmen sürecin iç ve dış boyutlarını birlikte irdeleyen çalışmalar konusunda literatürde eksiklik söz konusudur. Bu çalışma ise bahsi geçen eksikliği önemli ölçüde giderme iddiasındadır. Geniş bir literatür taramasının ürünü olan bu çalışmada sürecin iktisadi, toplumsal, politik, hukuki ve askeri boyutları ayrı başlıklar altında incelenmeyip iç ve dış nedenler içerisinde bir bütün halinde incelenmiştir. Bu çerçevede 28 Şubat sürecinin nedenleri iç ve dış nedenler olmak üzere iki başlık altında incelenmiştir. Türkiye’yi 28 Şubat’a götüren iç nedenler; devlet-siyaset-mafya arasındaki karanlık ilişkiyi gündeme taşıyan Susurluk krizi, dönemin Başbakanı Necmettin Erbakan tarafından Başbakanlık Konutu’nda tarikat önde gelenlerine verilen iftar yemeği, Refah Partili Kültür Bakanı İsmail Kahraman’ın Taksime camii yapımı için onay vermesi, Refah Partili Sincan Belediye Başkanı tarafından organize edilen Kudüs Gecesi etkinliği, Refah Partisi’ne yakınlıkları ile bilinen Aczimendilerin laiklik karşıtı söylem ve eylemleri, Erbakan’ın havuz sistemini uygulamaya koymasıyla büyük sermaye çevrelerinin çıkarlarının zedelenmesi, Refah Partisi’nin önde gelen temsilcilerinin laiklik karşıtı eylemleri olarak ifade edilebilir. Sürecin dış nedenleri ise Erbakan’ın İran ve Libya gezileri, D-8 girişimi olarak sıralanabilir.

Kaynakça

  • Akpınar, H. (2001). 28 Şubat postmodern darbenin öyküsü. Ümit Yayıncılık.
  • Akşener, M. (2012). 28 Şubat’ta orduyu İstanbul dükalığı tetikledi. A. Babacan (Ed.), Bin yılın sonu 28 Şubat süreklilik ve kopuş cilt 1: Ne Oldu? (s. 127-149) içinde. Pınar Yayınları.
  • Aljazeera TURK (2013, Aralık 27). Kronoloji: 28 Şubat’a giden yol. https://www.aljazeera.com.tr/kronoloji/kronoloji- 28-subata-giden-yol
  • Anadolu Ajansı (2012, Nisan 16). Aczimendilerden 28 Şubat eylemi. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/aczimendilerden-28-subat-eylemi/372924
  • Anayasa Mahkemesi (1998). Anayasa Mahkemesi kararı. https://siyasipartikararlar.anayasa.gov.tr/SP/1998/1/1
  • Arpacı, I. ve Baharçiçek, A. (2017). Milli Görüş partilerinin programlarının dış politika analizi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(İktisat Özel Sayısı), 115-126.
  • Aydın, M. (2012). Darbecilikte son perde: 28 Şubat. A. Babacan (Ed.), Bin yılın sonu 28 Şubat cilt III ne değişti? (s. 57-75) içinde. Pınar Yayınları.
  • Bakan, S. ve Çımen, H. (2018). Türk siyasi değişiminde Anadolu burjuvazisi. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 9(2), 32-58.
  • Balcı, M. (2012). 28 Şubat daha çok ekonomik baskı yoluyla halkın ve iktidarın sindirildiği bir darbe sürecidir. A. Babacan (Ed.). Bin yılın sonu 28 Şubat cilt 2 (s. 45-61) içinde. Pınar Yayınları.
  • Baltacı, A. Y. (2023, Kasım 3). Türkiye’de siyaset-mafya-devlet ilişkilerinin sembolü olan Susurluk kazası 27 sene önce bugün yaşandı. https://onedio.com/haber/turkiye-de-siyaset-mafya-devlet-iliskilerinin-sembolu-olan- susurluk-kazasi-27-sene-once-bugun-yasandi-1182929
  • Bayramoğlu, A. (2007). 28 Şubat bir müdahalenin güncesi. İletişim Yayınları.
  • BBC News Türkçe (2017, Aralık 21). 28 Şubat sürecinde neler yaşandı?. https://www.bbc.com/turkce/haberler- turkiye-42439633
  • BBC News Türkçe (2022, Kasım 3). Abdullah Çatlı: Susurluk skandalı nedir, 3 Kasım 1996’daki trafik kazasının ardından neler yaşandı?. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-57230730
  • Birand, M. A. ve Yıldız, R. (2012). Son darbe 28 Şubat. Doğan Kitap Yayınevi.
  • Bolat, Ö. (1996). Başbakan Necmettin Erbakan’ın Doğu Asya gezisi ve MÜSİAD’ın Bosna-Hersek gezisi raporu. https://www.musiad.org.tr/uploads/yayinlar/arastirma- raporlari/pdf/dogu_asya_ve_bosna_hersek_gezi_raporu.pdf
  • Bostancı, N. (2012). Tarihi arka planıyla 28 Şubat. A. Babacan (Ed.), Bin yılın sonu 28 Şubat süreklilik ve kopuş cilt 3 ne değişti? (s. 77-89) içinde. Pınar Yayınları.
  • Bozkır, V. (2002, Nisan 3). Türkiye ve Avrupa Birliği’ne tam üyelik süreci. https://www.mfa.gov.tr/turkiye-ve- avrupa-birligi_ne-tam-uyelik-sureci.tr.mfa#
  • Bölükbaşı, M. (2012). Milli Görüş’ten muhafazakâr demokrasiye: Türkiye’de 28 Şubat sonrası İslâmî elitlerin dönüşümü. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, 1(2), 166-187.
  • Cömert, Y. Z. (2008, Ocak 28). Neydi o sürekli aydınlık için bir dakika karanlık?. Yeni Şafak. https://www.yenisafak.com/yazarlar/yusuf-ziya-comert/neydi-o-surekli-aydinlik-icin-bir-dakika-karanlik- 9051
  • Cumhuriyet (2011, Şubat 28). ‘28 Şubat’ın üzerinden 14 yıl geçti. https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/28- subatin-ustunden-14-yil-gecti-225858
  • Cumhuriyet (2021, Ağustos 19). 28 Şubat nedir? 28 Şubat sürecinde ne olmuştu? https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/28-subat-nedir-28-subat-surecinde-ne-olmustu-1861827
  • Çelik, H. (2017). Darbelerin dünyanın değişik ülkelerindeki gelişme süreci ve kronolojisi. H. Çomak, ve N. Sağıroğlu (Ed.), Türk siyasal hayatında hukuk devletinin kurumlarına ve anayasal sisteme yönelik girişimler (s. 39-56) içinde. Beta Yayıncılık.
  • Çelik, N. (2003). 28 Şubat ve irtica tehdidi. Sinemis Yayınları.
  • Çetin, H. (2016). Türk siyasal hayatında krizler, kahramanlar ve hainler siyasal kaos ve 28 şubat dönemi: 1993- 2003. Orion Kitabevi.
  • Demir, Ö. (2018). “Anadolu sermayesi” ya da “İslâmcı sermaye”. T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce İslâmcılık (s. 870-887) içinde. İletişim Yayınları.
  • Dilaveroğlu, E. (2012). 28 Şubat süreci ve bir sivil toplum kuruluşu olarak TÜSİAD’ın sürece bakışı. Sakarya İktisat Dergisi, 1(3), 59-74.
  • Diler, E. (2009). Çadırdaki krizi CIA raporu çıkardı. Yeni Şafak. https://www.yenisafak.com/gundem/cadirdaki- krizi-cia-raporu-cikardi-191324
  • Eğitim-Bir-Sen (2014). Rakamlarla 28 Şubat raporu. https://www.ebs.org.tr/storage/publication/w2c9SKDjBpjHsYdc2C9XKzy3awob0qTxpJLUWKvP.pdf
  • Erbil, Ö. (2001, Şubat 28). Bekir Yıldız artık bir müteahhit. Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/the-others/bekir- yildiz-artik-muteahhit-5289176
  • Erdoğan, M. (2007). 28 Şubat Darbesi. 28 Şubat postmodern bir darbenin sosyal ve siyasal analizi (s. 17-29). Birey Yayıncılık.
  • Eren, A. (2003). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına göre Avrupa kamu düzeninde politik alanın sınırları ve “yeni kapalı politik alan”. AÜEHFD, VII(3-4), 209-262.
  • Eren, V. ve Kahraman, Ö. F. (2017). Darbe neden olur’u yeniden düşünmek: 15 Temmuz darbe girişimi üzerine bir değerlendirme. Turkish Studies, 12(31), 103-124.
  • Ergin, S. (1997, Ağustos 23). Tarikat iftarı bardağı taşırdı. Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/tarikat-iftari- bardagi-tasirdi-39260952
  • Erman, T. (2013). Küresel ve yerel dinamikler altında ‘Anadolu Kaplanları’ kentleri. İdealkent, 8, 50-73.
  • Gencer, B. (2023, Şubat 28). Büyük resmin içinde 28 Şubat. Milat. https://milatgazetesi.com/haber/buyuk- resmin-icinde-28-subat-2485/
  • Göle, N. (2011). Melez desenler: İslam ve modernlik üzerine. Metis Yayınları.
  • Gürkan, H. (2011). 28 Şubat sürecinin Türk eğitim sistemine etkileri ve iktidar-muhalefet partilerinin tutumu [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.
  • Gürses, E. (2012). 28 Şubat demokrasi ters şeritte. Şule Yayınları.
  • Haber Türk (2023, Mart 13). D8 nedir, ülkeleri hangileridir? D-8 forumu ne demek. https://www.haberturk.com/d8-nedir-ulkeleri-hangileridir-d-8-forumu-ne-demek-hteg-3522483
  • Haber7.com (2006, Nisan 7). Şevket Kazan’dan 28 Şubat itirafları. https://www.haber7.com/siyaset/haber/148862-sevket-kazandan-28-subat-itiraflari
  • Hürriyet (2021, Mayıs 28). Son dakika… Cumhurbaşkanı Erdoğan 27 yıl önce Taksim Camii’ne işaret etmişti. https://www.hurriyet.com.tr/galeri-son-dakika-cumhurbaskani-erdogan-27-yil-once-taksim-camiini-isaret- etmisti-41820137
  • Independent Türkçe (2020, Nisan 27). Asiltürk, Erbakan ile yaptığı bir İran gezisini anlattı: Kasım Süleymani’nin gözlerinden yaşlar aktı. https://www.indyturk.com/node/170086/asilt%C3%BCrk-erbakan-ile- yapt%C4%B1%C4%9F%C4%B1-bir-iran-gezisini-anlattı.
  • Işık, M. (2018). 28 Şubat postmodern darbe sürecinde rol oynayan aktörler hakkında bir değerlendirme [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dicle Üniversitesi.
  • Işık, M. (2019). 28 Şubat süreci hakkındaki iddialar ve AK Parti’nin sürecin hukuki düzenlemelerini dönüştürme çabası. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(17), 122-135.
  • Işık, M. (2023a). Türk siyasal hayatında 28 Şubat süreci: Kavramlar, olaylar, aktörler. Özgür Yayınları.
  • Işık, M. (2023b). 28 Şubat sürecinin ekonomik ve siyasi arka planı üzerine notlar. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi (KMUSEKAD), 25(44), 364-377.
  • Işık, M. (2023c). Dünyada ve Türkiye’de muhafazakârlık. Astana Yayınları.
  • Işık, M. (2023d). 1980 sonrası dönemde Türkiye’de muhafazakâr düşüncenin evrimi (1980-2001) [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi.
  • İhtiyaroğlu, U. (2021). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin siyasi partilerin kapatılmasına ilişkin yaklaşımı ve Refah Partisi kapatma kararı özelinde din ve vicdan hürriyeti. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 29(1), 331-363.
  • İnce, E. (2014, Aralık 15). Faksla yayılan çağrı: sürekli aydınlık için bir dakika karanlık. https://bianet.org/haber/faksla-yayilan-cagri-surekli-aydinlik-icin-bir-dakika-karanlik-160561
  • Karabulut, R. (2017). Günümüz dünyasından D-8’e yeniden bir bakış. Turkish Studies, 12(8), 417-434.
  • Karahan, H. ve Karagöl, E. T. (2014). Post-Modern ekonomik darbe girişimleri: Gezi ve 17 Aralık süreci. SETA PERSPEKTİF, 26.
  • Karluk, S. R. ve Tosun, Ö. (2000). Helsinki Zirvesi sonrasında Türkiye’nin AB’ne tam üyeliği. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1-2), 205-222.
  • Kaya, Ö. (2021). Taksim meydanına cami: ‘Bölgeye İslâmî mühür’. https://tarihdergi.com/taksim-meydanina- cami-bolgeye-islami-muhur/
  • Kazan, Ş. (2014). 28 Şubat: Postmodern bir darbenin anatomisi. MGV Yayınları.
  • Kızıltoprak, S. (2021, Mayıs 28). İstanbul’un 160 yıllık hayali Taksim Camii. (Haber: İsa Tatlıcan). Sabah. https://www.sabah.com.tr/gundem/2021/05/28/istanbulun-160-yillik-hayali-taksim-camii
  • Likoğlu, H. (2023, Mart 29). “İrtica PKK’dan daha büyük bir tehlikedir”. Yeni Şafak. https://www.yenisafak.com/yazarlar/huseyin-likoglu/irtica-pkkdan-daha-buyuk-bir-tehlikedir-4518951
  • Menek, A. (2016). 28 Şubat: Postmodern darbe. Şehir ve İrfan Araştırmaları Dergisi, 2, 138-149.
  • Milliyet (1997a, Ocak 11). Tartışılan iftar yemeği. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/tartisilan-iftar-yemegi- 5389678
  • Milliyet (1997b, Aralık 25). Erbakan’ın iftar savunması gündemde. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/erbakanin-iftar-savunmasi-gundemde-5368272 adresinden 03.05.2024 tarihinde alınmıştır.
  • Milliyet (1997c, Şubat 17). Kazan’a istifa çağrısı. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/kazana-istifa-cagrisi- 5387215
  • Milliyet (1997d, Ocak 8). Resmen Demokrat Türkiye Partisi. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/resmen- demokrat-turkiye-partisi-5389888
  • Milliyet (1998, Şubat 23). Demokrasiyi yıkacaklardı. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/demokrasiyi- yikacaklardi-5361061
  • Miş, N. (2021, Mart 2). 28 Şubat destekçileri bugün neredeler? https://www.setav.org/28-subat-destekcileri- bugun-neredeler/
  • NTV (2012, Nisan 16). Aczimendilerden 28 Şubat eylemi. https://www.ntv.com.tr/turkiye/aczmendilerden-28- subat-eylemi,V0Ij4p45N0aEZtItop2Tvg
  • Özdemir, T. E. (2019, Şubat 28). Müslüm Gündüz’den 28 Şubat açıklaması: Biz, FETÖ gibi hainlik yapmadık. Yeni Şafak. https://www.yeniakit.com.tr/haber/muslum-gunduzden-28-subat-aciklamasi-biz-feto-gibi-hainlik- yapmadik-635189.html
  • Özer, A. K. (2007). 28 Şubat yahut devlet neyin muhafızıdır?. Anlayış, 45, 56-57.
  • Özgan, A. (2008). 28 Şubat sürecinin siyasal açıdan neden ve sonuçları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Muğla Üniversitesi.
  • Özipek, B. B. (2018). 28 Şubat ve İslâmcılar. T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye siyasi düşünce İslâmcılık (s. 640-652) içinde. İletişim Yayınları.
  • Özkan, B. (2021, Mayıs 28). Taksim’e yapılacak ve bugün açılacak cami birçok yeniliği barındırıyor. Anadolu Ajansı. https://aa.com.tr/tr/turkiye/taksime-yapilan-ve-bugun-acilacak-cami-bircok-yeniligi- barindiriyor/2256717
  • Özkök, E. (2011, Şubat 23). Sahi o gün çadırda neler olmuştu. Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/sahi-o-gun- cadirda-neler-olmustu-17096108
  • Öztürk, U. C. ve Cevher, E. (2015). 10 kaplan gücünde KOBİ’ler mi? Soyu tehlikede işletmeler mi?: Anadolu kaplanlarının dünü ve bugünü. Uluslararası İşletme ve Yönetim Dergisi, 3(2), 190-202.
  • Polat, F. (2012, Şubat 29). ‘Demokrasiye balans ayarı yaptık’. Evrensel. https://www.evrensel.net/haber/24118/demokrasiye-balans-ayari-yaptik
  • Resmi Gazete (1998, Şubat 22). Anayasa Mahkemesi kararları. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/23266.pdf
  • Sabah (1997, Ocak 03). Refahyol Hükümeti için kritik günler. https://arsiv.sabah.com.tr/1997/01/03/f07.html
  • Sabah (2011, Şubat 26). 28 Şubat. https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/28-subat,YlRCPfKuyU-rLDjXe9mK9g
  • Sabah (2023, Şubat 27). Türkiye tarihinin kara lekesi 28 Şubat! Demokrasiye ‘balans ayarı’nın üzerinden 26 yıl geçti. https://www.sabah.com.tr/galeri/gundem/turkiye-tarihinin-kara-lekesi-28-subat-demokrasiye-balans- ayarinin-uzerinden-26-yil-gecti
  • Saral, T. (2000). Helsinki kararı ve AB yolunda yöntem. Mevzuat Dergisi, 3(5). https://www.mevzuatdergisi.com/2000/01a/01.htm
  • Sezer Şanlı, A. (2022). Bir yurttaş protestosu olarak sürekli aydınlık için bir dakika karanlık eylemleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 48, 23-45.
  • Tatlıyer, M. (2018). 28 Şubat ekonomisi: Kamunun yağmalanması ve Erbakan’ın iktisat politikası. Ülkede Ahval.
  • Tosun, M. (2022, Mart 1). 28 Şubat ‘Postmodern darbe’sinin üzerinden 25 yıl geçti. https://www.aa.com.tr/tr/28- subat/28-subat-postmodern-darbesinin-uzerinden-25-yil-gecti/2516611
  • TRT Haber (2023, Şubat 28). Demokrasiye vurulan darbe: 28 Şubat. https://www.trthaber.com/haber/gundem/demokrasiye-vurulan-darbe-28-subat-749435.html
  • Turan, O. (2012, Şubat 28). Askerin gazına gelip istifa ettik. Yeni Şafak. https://www.yenisafak.com/yazidizileri/askerin-gazina-gelip-istifa-ettik-369827
  • Türk Dil Kurumu (2023). Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/?q=darbe&aranan=
  • Türkiye Büyük Millet Meclisi [TBMM] (2012). Ülkemizde demokrasiye müdahale eden tüm darbe ve muhtıralar ile demokrasiyi işlevsiz kılan diğer bütün girişim ve süreçlerin tüm boyutlarıyla araştırılarak alınması gereken önlemlerin belirlenmesi amacıyla kurulan meclis araştırması raporu, Cilt II, https://acikerisim.tbmm.gov.tr/bitstream/handle/11543/2782/ss376_c2.pdf?sequence=2&isAllowed=y
  • Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (2022). Gelişen sekiz ülke (D-8) teşkilatı. https://www.mfa.gov.tr/gelisen- sekiz-ulke-_d-8_.tr.mfa
  • Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı (t.y.). Gelişen sekiz ülke (D-8). https://disiliskiler.ktb.gov.tr/TR- 132159/gelisen-sekiz-ulke-d-8.html
  • Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (2022). İnsan hakları bağlamında 28 Şubat darbesi raporu. https://tihek.gov.tr/upload/file_editor/2022/02/1646061729.pdf
  • Ünay, S. (2018). “Postmodern” darbenin politik ekonomisi. Kriter, 2(1). https://kriterdergi.com/dosya-28-subat- darbesi/postmodern-darbenin-politik-ekonomisi
  • Ünlü, F. (2016, Şubat 28). 28 Şubat’tan bir casusluk öyküsü. Sabah. https://www.sabah.com.tr/yazarlar/pazar/ferhat-unlu/2016/02/28/28-subattan-bir-casusluk-oykusu
  • Üzümcü, A. (2022). 28 Şubat süreci, e-muhtıra ve 15 Temmuz FETÖ darbe girişiminin ekonomi-politik analizi. ESAM Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1), 74-121.
  • Vatan (2023, Kasım 9). Aczimendi tarikatı nedir, Aczimendi tarikatı lideri Müslüm Gündüz kimdir? Aczimendiler ne demek? https://www.gazetevatan.com/gundem/aczmendi-tarikati-nedir-aczmendi-tarikati-lideri- muslum-gunduz-kimdir-aczmendiler-ne-demek-2117751
  • Yeni Akit (2022, Haziran 30). 30 Haziran 1997: ANASOL-D Hükümetinin kurulması. https://www.yeniakit.com.tr/haber/30-haziran-1997-anasol-d-hukumetinin-kurulmasi-1669742.html
  • Yeni Şafak (2012, Nisan 13). 28 Şubat’a balans ayarı. https://www.yenisafak.com/gundem/28-subata-balans- ayari-377753
  • Yılmaz, N. (2012). Bir postmodern darbe portresi: 28 Şubat. A. Babacan (Ed.), Bin yılın sonu: 28 Şubat süreklilik ve kopuş (s. 211-237) içinde. Pınar Yayınları.
  • Yılmaz, Ö. ve Karakaş, G. (2012, Kasım 8). 28 Şubat Darbesi bana karşı yapıldı. Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/gundem/28-subat-darbesi-bana-karsi-yapildi-1623624
  • Yiğit, A., Yiğit, Ö., Göknar, Ş., Tekin, C., Karaman, Y., Daşkın, Y. ve Avcı, M. (2023). 28 Şubat postmodern darbe süreci ve etkilerinin değerlendirilmesi. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 10(6), 2139-2157.
  • Yüksel, E. (2004). Medya güvenlik kurulu: 28 Şubat sürecinde medya, MGK ve siyaset bağlantısı. Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
  • Zürcher, E. J. (2015). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. (Y. Saner, Çev.). İletişim Yayınları.
Toplam 99 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Siyaset Sosyolojisi
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Muhittin Işık 0000-0002-8477-4622

Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2024
Gönderilme Tarihi 8 Mayıs 2024
Kabul Tarihi 28 Haziran 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024 Cilt: 12 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Işık, M. (2024). 28 Şubat Postmodern Darbesinin İç ve Dış Nedenleri Üzerine Notlar. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(1), 45-62. https://doi.org/10.53586/susbid.1480864

Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.