SELÇUKLULARDA AV MERASİMLERİ VE EMİR-İ ŞİKARLAR

Yıl 2018, , 325 - 339, 23.07.2018

Mehmet Ali Hacıgökmen

https://doi.org/10.21563/sutad.510514

Cited By: 2

Öz

Avcılığın insanlık tarihi kadar eski bir geçmişi vardır. İnsanoğlu, önce ihtiyacını gidermek ve varlıklarını sürdürebilmek için tüfek kullanımına değin bir uğraş içinde olmuş ve birçok ritueller geliştirmiştir. Türklerin de yaşadıkları coğrafya nedeniyle avcılık yaşamlarının tam merkezinde olmuştur. Avladıkları hayvanların etleri ile ihtiyaçları gidermek ve kendi varlıklarını sürdürürken derilerinden çizme, kürklerinden giysi ve kalpak, boynuzlarından yay ve müzik aleti, kemiklerinden kayak aracı yapmışlar, ayrıca avı, savaşa hazırlanmanın en önemli tatbikatı olarak görmüşlerdir. Selçuklularda atalarının av kültünden hiç vazgeçmemişler, hem Büyük Selçuklu hem de Türkiye Selçuklu Sultanları şaşalı av törenleri düzenlemişler, toylar (ziyafetler) vermişlerdir. Sadece av işleri ile uğraşan Emir-i Şikar (bazdar) adı verilen emirler bulunmuş, Sultanın av törenlerinde kullanılacak kuşların eğitilmesi, kullanılmasına kadar av ile ile ilgili ne varsa onunla ilgilenmişlerdir. Bu çalışmada Türkiye Selçuklu Sultanlarının av törenlerini, av emirlerinin (emir-i şikar) görevlerinin ne olduğu anlatılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Emir-i Şikar (Av Emiri), Şikarhane (Avhane), I. Alaeddin Keykubat, Avlak.

Kaynakça

• ATEŞ, Ahmet (1966). ” Bir Açıklama”, Belleten, XXX, Ankara: s, 459-466. Ankara Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü, Kuyûd-ı Kadime, Alaiyye Mufassal Tahrir Defteri, No: 172, vr. 44a.
• AND, Metin (1970). “XVI. Yüzyılda Av ve Avcılık”, Hayat Tarih Mecmuası, S.12, İstanbul: s. 17-21.
• BAYAT, Fuzuli (2009). “Sosyo-Ekonomik Bağlamlı Avdan Bozkır Eğlence Avlarına Geçiş”, Acta Turcica, I, s. 1-11.
• BAYKARA, Tuncer (2005). Türk Kültürü, İstanbul.
• BERBERCAN, M. Turgut (2010). “Türk Dili ve Kültürü Açısından Babur-nâme’de Avcılık” AÜ. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 42, Erzurum: s. 11-34.
• BİLGE, Rifat (1945). “İstanbul Kütüphanelerinde Bulunan. Baznameler” İ.Ü. Türkiyat Mecmuası, VIII/ 8, İstanbul: s. 169-182.
• BURSLAN, Kıvameddin (1999). Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, Ankara: TTK Yay.
• CAFEROĞLU, Ahmet (1972). “Türklerde Av Kültürü ve Müessesesi”, VII. Türk Tarih Kongresi -25-29 Eylül 1970- Kongreye Sunulan Bildiriler, I, Ankara: s. 169-174.
• ÇETIN, Altan (2007). “Yahya Kazvınî’nın Lubb Et-Tevârıh’inde Selçuklularla Alâkalı Bılgıler” Gazi Türkiyat Dergisi. S. 1, Ankara: s. 183-192.
• ÇORUHLU, Yaşar (1997). “Türk Sanatında Av Sembolizmi”, Arkeoloji ve Sanat, S. 76, İstanbul: s. 13-25.
• DEVELLİOĞLU, F. (2001). Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara.
• Derleme Sözlüğü (1979). VI, Ankara: TDK yay.
• DOHSSON, Muraja, Moğol Tarihi, çev. Mustafa Rahmi (1340-1342). İstanbul: Matbaa-i Amire.
• HÜSEYNÎ, Ebu'l-Hasan Sadrud-Din, Ahbaru’s- devletu’s-selçukiyye, çev. N. Lugal, (1999). Ankara.
• ERGİN, Muharrem (1980). Orhun Abideleri, İstanbul.
• --------------------- (1989). Dede Korkut Kitabı, I, Ankara.
• ERÖZ, Mehmet (1983). Milli Kültürümüz ve Meselerimiz, İstanbul.
• ERGÜZEL, M. Mehdi (2009). Kitab-ı Bâz-nâme-i Padişahi, Ankara.
• EFLAKİ, Menakıbu’l- Arifin, II, çev. T.Yazıcı, (1989). İstanbul.
• ESİN, Emel (2006). Türklerde Maddî Kültürün Oluşumu, İstanbul.
• ERCİLASUN, Ahmet Bican (1992). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, I, Ankara.
• ERDEM, Sargon (1991).“Av”, DİA, C. 4, İstanbul.
• ERSAN, Mehmet (2006). “Türkiye Selçuklularında Devlet Erkânının Eğlence Hayatı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XX/I, s. 87-86.
• ERAVŞAR, Osman (2002). “Az Bilinen Bir Selçuklu Köskü: Kızıl Köşk”, VI. Ortaçag ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu ( 8- 10 Nisan 2002 ), ed. M. Denktaş, Y. Özbek, A.S. Aslan, Kayseri: s. 365- 381.
• GENÇ, Reşat (1981). Karahanlı Devlet Teşkilatı, Ankara.
• GÜVEN, Özbay (1999). Türklerde Spor Kültürü, Ankara.
• GÖNÜLLÜ, A. Rıza (1986). “Saçı Adetine Dair Notlar” Türk Folkloru Dergisi, s. 9-11.
• İBN BİBİ, El- Evâmirü’l- alaiyye fi’l-umuri’l- Alaiyye I, Tıpkı Basım, nşr. A. Erzi- N.Lugal (1957). Ankara.
• İBN BİBİ, El- Evâmirü’l- Alaiyye fi’l-Umuri’l- Alaiyye (Selçuk-nâme), I, çev. M. Öztürk (1996). Ankara: Kültür Bakanlığı yay.
• İBN KALÂNİSÎ, Tarihu Dımaşk, thk. Süheyl Zekar (M.1983/H.1403). II, Dımaşk.
• İBN HALLİKAN, Vefeyatü’l A’yan, thk. Muhyiddin Abdülhamid (1948). IV, Kahire.
• İLHAN, Nadir -Mustafa Şenel (2008). “Dîvânu Lugat’it Türk’e Göre Av, Avcılık ve Hayvancılıkla İlgili Kelimeler ve Kavram Alanlar” Turkish Studies, 3/1 Winter, s. 259-277.
• IŞIK, Ahmet (1991). “Avcı”, DİA, C. 4, İstanbul: s. 113-115.
• KAHRAMAn, Atıf (1995). Osmanlı Devletinde Spor, Ankara.
• KAFESOĞLU, İbrahim (1998). Türk Milli Kültürü, İstanbul.
• ------------------------(1956). Harzemşahlar Devleti Tarihi, Ankara.
• KAŞGARLI MAHMUD, Divanü Lügati' t – Türk, I, çev. Besim Atalay (2006). Ankara.
• KONYALI İ. Hakkı (1946). Alanya (Alâiyye), İstanbul.
• KÖYMEN, M. A. (2000). Alp Arslan ve Zamanı, III, Ankara.
• LİNDNER, Kurt (1972). Beiträge zu Vogelfang und Falknerei im Altertum, Berlin.
• MÜLER, Detlef (1965). Studien zur mittelalterlichen arabischen Falknereiliteratur, Berlin.
• MEVLANA, Mesnevi,I, çev. Veled İzbudak, (1981). İstanbul.
• ------------, Fihi Mâfih, çev. M. Anbarcıoglu, (1990). İstanbul.
• NİZAMÜLMÜLK, “Siyaset-nâme, çev. M. A. Köymen (1999). Ankara.
• OTTO-DORN K. (1959). “Türkische Grabsteine mit Figurenreliefs” Ars Orientalis, III, Michigan: s. 63-76.
• ORAL, M. Zeki (1949). “Kubad abad Bulundu” Anıt Dergisi, 1/X, Konya: s. 1-49.
• ÖNDER, S. Yılmaz (2009). “Oğuz Resmi İle avlanma” Acta Turcica, 1/I, s. 12-21.
• ÖLMEZ, Zühal (1996). Şecere-i Terâkime, Ankara.
• ÖNCÜL, Kürsat, (2009). “Türk Kültüründe Av Ceza İlişkisi” Turkish Studies, Volume 4/3 Spring, s. 1681-1688.
• ÖNEY, Gönül (1967). “İran Selçukluları ile Mukayeseli olarak Anadolu Selçuklularında Atlı Avcı Sahneleri”, Anadolu (Anatolia), XI, Ankara: s. 121-138
• ------------------(1978). Anadolu Selçuklu Mimarisinde Süsleme ve El Sanatları, İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
• ÖZAYDIN, Abdülkerim (1991). “Av”, DİA, C. 4, İstanbul: s. 101-104.
• ÖZBEK, Süleyman (2001). “Türkiye Selçuklularında Kültürel Hayat; Mevlana’nın Fihi Mafih ve Mesnevi’sine göre”, AKÜ. Sosyal Bilimler Dergisi, 3/1, Afyon: s. 41-58.
• PAKALIN, M. Zeki (1983). Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul.
• RÂVENDÎ,, Râhatü’s-Sudûr ve Ayetü’s-Sürûr, çev. A. Ateş, (1957). Ankara.
• REDFORD, S. (2000). Seljuk Garden And Pavilions Of Alanya, Turkey, BAR. International Series 893, Oxford.
• ---------------- (2008). Anadolu Selçuklu Bahçeleri, İstanbul.
• ROUX, J. Paul (1994).Türklerin ve Moğolların Eski Dini, İstanbul.
• SARAÇOĞLU, Hüseyin (1989). Akdeniz Bölgesi, İstanbul.
• SEVİM, Ali (1982). Biyografilerle Selçuklu Tarihi, İbnü'l-Adim Bugyetü't- Taleb fi Tarihi Ha1eb (Seçmeler), Ankara.
• Simbat, Başkumandan Vekayinamesi, (951-1334), çev. H. D. Andreasyan (1946). İstanbul.
• SÜMER, Faruk (1980). Oğuzlar (Türkmenler), Tarihleri, Boy Teşkilatları, Destanları, Ankara.
• SÜMER, F.- A. Sevim (1971). İslâm Kaynaklanna Göre Malazgirt Meydan Savaşı, (Metinler ve çevirileri) Ankara.
• SÜSLÜ, Özden (1989). Tasvirlere göre Anadolu Selçuklu Kıyafetleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
• ŞÜKÜROV, Qiyas (2009). “Safevîlerde Av Geleneğinin Oluşumu ve I. Şah İsmail Dönemi Av Merasimleri” Acta Turcıca, (Ed. Emine Gürsoy Naskali- Hilal Oytun Altun), 1/I, Michigan: s. 56-71.
• TANERİ, Aydın (1997).Türk Devlet Geleneği, Ankara.
• TEKİNDAĞ, Şihabeddin (1955). “Karamanlılar”, İA, C. 6, İstanbul: s. 316-330.
• TURAN, Osman (1945). "Eski Türklerde Okun Hukukî Bir Sembol Olarak Kullanılması", Belleten, IX/35, Ankara: s. 305-318.
• ----------------- (1977). “Keyhusrev II”, İA, C. 6, İstanbul: s. 620-629.
• ----------------- (1948). “Türkiye Selçuklularında Toprak Hukuku”, Belleten, XII/47, Ankara: s. 550-574.
• ----------------- (1999). Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti, İstanbul.
• -----------------(1971). Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul.
• ----------------- (1988). Türkiye Selçuklular’ı Hakkında Resmî Vesikalar, Ankara.
• TÜRKAN, Kadriye (2008). “Azeri Masallarında Av Kültü ve Av Anlayışı” Millî Folklor, S. 80, Ankara: s. 70-76.
• TÜRKMEN, Mustafa Nuri (2009). “Osmanlıda Av Seferleri”, Acta Turcica, 1/I, Micgihan: s. 22-32.
• UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı (1988). Kapıkulu Ocakları, I, Ankara.
• --------------------- (1984). Osmanlı Devletinin Saray Teşkilâtı, Ankara.
• UYUMAZ, Emine (2003). Sultan I. Alâeddin Keykubad Devri, Ankara: TTK yay.
• ÜÇBAŞ, Kamil (1999). Avcının Temel Eğitim Kitabı, Ankara
• YAVAŞ, Alptekin (2003). “Alanya-Çıplaklı Mahallesinde Bilinmeyen Bir Selçuklu Köşkü”, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Dergisi, S. XII, İzmir: s. 155-162.
• ------------------- (2007). “Anadolu Selçuklu Köşklerinin Plan Tipleri Üzerine Tespitler” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 47/1, Ankara: s. 203-227.
• -------------------- (2004). “Kayseri-Argıncık Haydar Bey Köşkü”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 44/2, Ankara: s. 131-149.
• YAVUZ, Ayşıl Tükel (2000). “Antalya, Kemer’deki Selçuklu Köşkü” , Emin Bilgiç Hatıra Kitabı, Yay. ve Haz. Oktay Aslanapa-Ekmeleddin İhsanoğlu, İstanbul: s. 279-289.
• Yazıcızâde Ali (2009). Tevarih-i Âl-i Selçuk, haz. A. Bakır, İstanbul
• YETKİN, Şerare (1972). Anadolu’da Türk Çini Sanatının Gelişmesi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Matbaası.