ŞİBANÎ-NÂME'NİN BUDAPEŞTE NÜSHASI ÜZERİNE

Yıl 2018, , 153 - 161, 10.01.2019

Arife Ece Evirgen

https://doi.org/10.21563/sutad.511066

Öz

Harezm, Horasan, Semerkant, Belh, Hisar gibi şehirleri hâkimiyeti altına alarak Şibanîler devletini kuran Şiban Han, 1451-1510 yılları arasında yaşamış bir Özbek hanıdır. Ömrünü savaş meydanlarında geçiren Şiban Han’ın hayatını, mücadelelerini anlatan ve Şibanî-nâme adı verilen eserlerin hem manzum hem de mensur örnekleri mevcuttur. Mensur Şibanî-nâme anonimdir. Mesnevi nazım şekliyle yazılan manzum Şibanî-nâme ise Timurlular sülalesine mensup Muhammed Sâlih tarafından kaleme alınmıştır. Bu eser yurtdışında A. Vambery ve P. M. Melioranskiy; Türkiye’de ise Yıldız Kocasavaş tarafından yayımlanmıştır. Şiban Han’ın 1499-1506 yıllarındaki yaşamını ve yaptığı savaşları kronolojik olarak anlatan eserin Avusturya Millî Kütüphanesi’ndeki nüshasının tek nüsha olduğu düşünülmekteydi. Ancak Macaristan’da eserin yeni bir nüshasına daha ulaştık. 190 varaktan müteşekkil bu nüshanın ilk 96 varağı Avusturya nüshasından tamamen farklıdır ve başka bir vezinle yazılmıştır. Bu nüshada birçok farklı yer adı ve şahıs adına rastlanmaktadır. Bu çalışmada Şibanî-nâme’nin yeni bulunan Budapeşte nüshası tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çağatay Türkçesi, Muhammed Sâlih, Şiban Han, Şibanîler, Şibanî-nâme, Budapeşte nüshası.

Kaynakça

• ARAT, Reşit Rahmeti (1987), Gazi Zahirüddin Muhammed Babur, Vekayi, Babur’un Hatıratı, C. I-II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• BEREZİN, W. (1849), Şeybaniada. İstoriya Mongolo-Tyurkov na Dcagtayskom Dialekt, Kazan.
• ERASLAN Kemal (1991), Şibânî Han’ın ʹBahru’l-Hüdâʹ Adlı Eseri. Türk Kültürü Araştırmaları Muharrem Ergin’e Armağan, Yıl: XXVIII/1-2, s.103-177.
• KAFALI, Mustafa (1976), Şiban Han Sülalesi ve Özbek Ulusu, Atsız Armağanı, İstanbul: Ötüken Yayınevi, s. 295-306.
• KARASOY, Yakup (1998), Şiban Han Dîvânı (İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KARASOY, Yakup (2003), ‟Mihmân-nâme-i Buhârâ ve Şiban Han’ın Bilinmeyen Üç Şiiri”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi (Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun’a Armağan), S. 13: 105-114.
• KARASOY, Yakup-TOKER, Mustafa (2005), Türklerde Şecere Geleneği ve Anonim Şibanî-nâme, Konya: Tablet Kitabevi.
• KOCASAVAŞ, Yıldız (2003), Şeybanî-nâme Giriş-Tıpkıbasım-Metin Tercüme, İstanbul: Çantay Yayınları.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad (1945), ‟Çağatay Edebiyatı”, İslam Ansiklopedisi, C.III, İstanbul: MEB Yayınları, 270-323.
• MELİORANSKİY, P. M. (1908), Muhammed Salih-Şeybani-name-Dcagatayskiy Tekst, S. Petersburg.
• PARLATIR, İsmail; HAZAİ, György (2007), Macar Bilimler Akademisi Kütüphanesi’ndeki Türkçe El Yazmaları Kataloğu, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• SEYHAN ALIŞIK, Gülşen (2004), Şeybânî Han’ın Risâle-i Ma’ârif Adlı Eseri ve Türkçeciliği, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri C.I., 20-26 Eylül 2004, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TOGAN, A. Zeki Velidi (1981), Bugünkü Türkili Türkistan ve Yakın Tarihi, İstanbul.