XIV VE XV. YÜZYIL DİVANLARINDA “KOKU” KAVRAMI ETRAFINDA OLUŞAN BENZETME VE HAYAL DÜNYALARINA BİR BAKIŞ

Yıl 2019, , 251 - 272, 30.04.2019

Muhittin Turan

https://doi.org/10.21563/sutad.636239

Cited By: 5

Öz

Klasik Türk şiirinde İran ve Arap tesirinin henüz yoğun olarak hissedilmediği, şairlerin daha yerli, daha milli bir görünüm arz ettiği XIV ile XV. yüzyıllarda vücuda getirilmiş divanlar incelendiğinde tabiat unsurlarının bu divanlarda çokça yer tuttuğu görülür. Bu yüzyıllar, yaklaşık altı asır sürecek olan klasik Türk şiirinde mazmun, benzetme ve hayal dünyalarının temellendirildiği dönemdir. Daha çok Türkçe kelimelerle hayat bulan bu benzetme ve hayal dünyası, çevreyi anlama ve anlamlandırma gayretinin bir ürünü olarak karşımıza çıkmaktadır. Yazımızda XIV ve XV. yüzyıllardaki divanlarda yer alan ‚koku‛ merkezli benzetme ve hayal dünyasını ortaya koymaya çalışacağız. Böylece kokunun, farklı kullanımları ortaya konulacak ve Klasik Türk şiirini daha iyi kavrama adına, onun bizlere sunduğu kültür ve sanatı anlamaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Koku, Klasik Türk Şiiri, Divan, Benzetme, Hayal Dünyası

Kaynakça

• Aça, Mehmet vd. (2011), Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Ahmed-i Dâ’î Divanı, Metin-Gramer-Tıpkı Basım (2001), C I, (haz. Mehmet Özmen), Ankara: TDK Yayınları.
• Ahmedî Dîvân, (haz. Yaşar Akdoğan), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, ISBN: 978-975-17-3344-3, e-kitap.
• Ahmed Paşa Divanı (1966), (haz. Ali Nihad Tarlan), İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Ahterî-i Kebir (2009), Ahterî Mustafa Efendi, (haz. Ahmet Kırkkılıç, Yusuf Sancak), Ankara: TDK Yayınları.
• Arıkoğlu, İsmail (2008), “Divan Şiirinde Şehir Adlarının Tevriyeli Kullanımı Aydın-Tire Örneği”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S 23, s. 137-144.
• Avnî (Fatih) Dîvânı, (haz. Muhammed Nur Doğan), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, ISBN: 978-975-17-3348-1, e-kitap.
• Batislam, H. Dilek (2005), “Divan Şiirinde Sabâ” Osmanlı Araştırmaları, XXVI, Prof. Dr. Mehmet ÇAVUŞOĞLU’na Armağan II, İstanbul, s. 95-117.
• Burhân-ı Katı (2000), Mütercim Âsım Efendi, (haz. Mürsel Öztürk, Derya Örs), Ankara: TDK Yayınları.
• Cem Sultan’ın Türkçe Divanı (2013), (haz. İ. Halil Ersoylu), Ankara: TDK Yayınları.
• Demir, Muhammet Ali (2015), Divan Şiirinde Sevgilinin Saçının Kokusu, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Devellioğlu, Ferit (1990), Osmanlıca-Türkçe Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
• Erdoğan, Mehtap (2013), Güzellik Unsurlarıyla Divan Şiirinde Sevgili, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Güftâ, Hüseyin (2010), “Divan Şiirinde Vakt-i Seher”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Klâsik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı, Prof. Dr. Turgut KARABEY Armağanı, C 3, S 15, s. 93-137.
• Kâmûs-ı Türkî (1317/1899-1900), Sâmî Şemseddin, İkdâm Matba’ası, Dersaâdet.
• Kaplan, Yunus-Poyraz, Yakup (2010), “Divan Şiirine Kaynaklık Etmesi Bakımından Oyunlar” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Klâsik Türk Edebiyatının Kaynakları
• Özel Sayısı, Prof. Dr. Turgut KARABEY Armağanı, C 3, S 15, s. 151-175.
• Lehcetü’l-Lügat (1999), Şeyhülislam Mehmed Esad Efendi, (haz. Ahmet Kırkkılıç), Ankara: TDK Yayınları.
• Lügat-i Ni’metu’llâh (2015), Ni’metu’llâh Ahmed, (haz. Adnan İnce), Ankara: TDK Yayınları.
• Mesîhî Dîvânı (1995), (haz. Mine Mengi), Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Mükemmel Osmanlı Lügati (2009), Ali Nazîmâ-Fâik Reşad, (haz. Necat Birinci, Kâzım Yetiş, Fatih Andı, Erol Ülgen, Nuri Sağlam, Ali Şükrü Çorok), Ankara: TDK Yayınları.
• Necatî Beg Divanı (1963), (haz. Ali Nihat Tarlan), İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Onay, Ahmet Talât (2007), Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, (haz. Cemal Kurnaz), Ankara: Birleşik Yayınevi.
• Öztoprak, Nihat (2004), Saç Kitabı, ed. Emine Gürsoy Naskali, “Divan Şiirinde Güzelin Saç Kokusu”, s. 315-334, Kitabevi Yayınları.
• Pala, İskender (2010), Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Resimli Türkçe Kamus (2004), Raif Necdet Kestelli, (haz. Recep Toparlı, Belgin Tezcan Aksu, Canan Selvi Kanoğlu, Seyfullah Türkmen), Ankara: TDK Yayınları.
• Şeyhî Dîvânı, (haz. Halit Biltekin), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, ISBN: 978-975-17-4078-6, e-kitap.
• Tanyeri, M. Ali (1999), Örnekleriyle Divan Şiirinde Deyimler, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tolasa, Harun (2001), Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yeniterzi, Emine (2010), “Klasik Türk Şiirinde Ülke ve Şehirlerin Meşhur Özellikleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Klâsik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı, Prof. Dr. Turgut KARABEY Armağanı, C 3, S 15, s. 301-334.