ŞAİRİN DİLİNDEN FETİH: RÂZÎ’NİN MORA FETİHNÂMESİ

Yıl 2019, , 129 - 152, 31.08.2019

Fatih Koyuncu

https://doi.org/10.21563/sutad.636702

Cited By: 2

Öz

Savaşlarda kazanılan zaferlerin bahis konusu edildiği fetihnâmelerde galip gelen padişah ve komutanın kudreti övgü dolu ifadelerle anlatılır. Elde edilen galibiyetin halka duyurulmasında fetihnâme türündeki eserlerin ve mektupların önemi büyüktür. İslam devletlerinde gelenek olan fetihnâme yazımına Osmanlı Devleti zamanında da devam edilmiş; özellikle 16. asırdan sonra rağbet gösterilmiştir. Bu tür eserlerin edebî bir metin olmalarının haricinde tarihî birer belge niteliği de bulunmaktadır. Savaşa katılan şairler bu hadiselere hislerini de katarak gerçekleşen fethi nakletmişlerdir.

Klasik Türk edebiyatı tarihi incelendiğinde fetihnâme türündeki eserlerin önemli bir yekun teşkil ettiği görülmektedir. Bu türde metin kaleme alanlardan biri de 18. asır şairlerinden Râzî’dir. Şair, Sultan III. Ahmed’in saltanatı zamanında 1715 yılında Mora’ya yapılan ve büyük bir zaferle sonuçlanan seferi mesnevi formunda nazma çekmiştir. Fetihnâmenin yazma nüshasında müellif hakkında herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak eserde Râzî mahlasını belirten şairin bu asırda yaşayan şiir ve inşada mahir, tarihleri beğenilen Abdüllatif Râzî (ö. 1146/1733-34) olması kuvvetle muhtemeldir. 162 beyit olarak kaleme alınan fetihnâmede şair sanat kaygısıyla hareket ederek Mora fethini tasvirî bir üslupla anlatmış, fethedilen yerler ile bazı kale ve beldeler hakkında bilgiler vermiştir. Bu çalışmada fetihnâmeler hakkında genel hususlara değinilmiş, hakkında net bir bilgi bulunmayan eserinin müellifi Râzî’nin kim olabileceği tartışılmış, Mora fetihnâmesi şekil ve muhteva yönünden incelendikten sonra eserin metni sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, Fetihnâme, Mora, Râzî.

Kaynakça

• AKSOY, Hasan (1997), “Tarihî Bir Belge ve Türk İslâm Edebiyatında Bir Tür Olarak Fetihnâmeler”, İLAM Araştırma Dergisi, Cilt II, Sayı 2, s. 1-19.
• BLOCHET, Edgar (1933), Catalogue Des Manuscrits Turcs II, Paris, Bibliotheque Nationals.
• Bursalı Mehmet Tahir (2000), Osmanlı Müellifleri, Cilt III, haz. Mustafa Tatçı-Cemal Kurnaz, Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• DERELİ, Özlem (2017), Sinoplu Safâyî'nin Fetihnâme-i İnebahtı ve Moton Adlı Eseri (Transkripsiyonlu Metin), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ERDOĞAN, Mustafa (2016), “Ankara’nın Bilinmeyen Tarihi: XVIII. Asır Şairi Râzî’nin Ankara’yla İlgili Şiirleri”, Ankara Araştırmaları Dergisi Journal of Ankara Studies, s. 104-130.
• ERTAŞ, Mehmet Yaşar (2007), Sultanın Ordusu (Mora Fethi Örneği 1714-1716), İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• GÖÇMEN, Cemal (2009), Gelibolulu Mustafa Âli’nin Heft Meclisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• GÜNAY, Fatih (2001), Raşid (Vak’anüvis) Hayatı, Edebi Kişiliği, Divanının Tenkitli Metni ve İncelemesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İsmail Beliğ (1999), Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş‘ar, haz. Abdulkerim Abdulkadiroğlu, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• KESİK, Beyhan (2014), “Râzî, Yazıcı Abdullah Efendizâde Abdüllatif Râzî Efendi” Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Erişim Tarihi (15.01.2019) ttp://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=3185.
• LEVENT, Agah Sırrı (1956), Gazavatnameler ve Mihaloğlu Ali Bey'in Gazavatnamesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mehmet Süreyya (1996), Sicill-i Osmanî, Cilt 4, haz. Nuri Akbayar, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• MERMER, Ahmet (1991), Mezâkî Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı’nın Tenkitli Metni, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Mustafa Safâyî (2005), Tezkîre-i Safâyî, haz. Pervin Çapan, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• PAKALIN, Mehmet Zeki (1983), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Raşid Mehmed Efendi-Çelebizade İsmail Asım Efendi (2013), Târîh-i Râşid ve Zeyli, Cilt 2, haz. Abdülkadir Özcan vd., İstanbul: Klasik Yayınları.
• SARIKAYA, Hüseyin – GÖGER, Veysel (2018), “Mora’nın Yeniden Fethine Dair Osmanlıların Hazırladıkları Fetihnâme (1715)”, Tarih Dergisi, Sayı 67, s. 101-124.
• SUBAŞI, Derya (2014), “Râzî, Mustafa Râzî Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Erişim Tarihi (15.01.2019) http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php? sayfa=detay&detay=5894
• ŞENTÜRK, A. Atillâ (1994), “Osmanlı Edebiyâtında Felekler, Seyyâre ve Sâbiteler (Burçlar )”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı 90, s. 131-179.
• TUMAN, Mehmet Nâil (2001), Tuhfe-i Nâ’ilî -Divân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri- Cilt I-II haz. Cemâl Kurnaz- Mustafa Tatçı, Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• UYGUR, Ceyhun Vedat (2018), Kıvâmî Fetihnâme, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (Tarihsiz), Büyük Osmanlı Tarihi, Cilt 5, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ÜNGÜN, Sevim (1965, 1966, 1967), “Vahîd Mahtûmî ve Mora Fetihnâmesi”, İstanbul Üniversitesi Tarih Dergisi, XV (20), s. 101-116; XVI (21), s. 63-76; XVII (22), s. 169- 180.
• YALÇINKAYA, Şerife (2012), Nâbî’nin Nâsirliği ve Kamaniçe Fetih-nâmesi (Tenkitli Metin-İnceleme), İzmir: Kanyılmaz Matbaası.
• YILDIRIM, Nermin (2005), Kara Çelebi-Zade Abdülaziz Efendi'nin Zafername Adlı Eseri (Tarihçe-i Feth-i Revan ve Bağdad) Tahlil ve Metin, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• YILDIZ, Murat (2013), Celalzâde'nin Rodos Fetihnamesi, İstanbul: Libra Kitapçılık ve Yayıncılık.