TÜRKÇE SÖZLÜK’TEKİ TÜRKÇE KÖKENLİ KUŞ ADLARININ AD BİLİMİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2020, , 205 - 227, 21.12.2020

Gizem Korkut

https://doi.org/10.21563/sutad.860828

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada; Türkçenin kuş adlandırmasında kullanılan ölçütleri ortaya koyabilmek ve kavram oluştururken kullandığı yöntemleri incelemek hedeflenmiştir. Türk Dil Kurumunun 2019’da on birinci baskı olarak yayımlamış olduğu Türkçe Sözlük’te yer alan kuş adları tespit edilmiş ve daha sonra adlandırma yöntemlerine göre kuşların; beslenmesi, fiziksel özelliği, çağrılma sesi, davranışı, rengi, yaşam alanı, başka bir hayvana benzemesi ve bir sebebe bağlı olmamasına göre olmak üzere sekiz başlık altında Türkçe kökenli kuş adları tasnif edilmiştir. Tespit edilen kuş adları, hem görünüş hem de işitsel açıdan incelenmiştir. Çalışmada; Türkçe kökenli ve Türkçe kökenli olmayan kuş adları ayrımına gidilmiş ve inceleme kısmında Türkçe kökenli kuş adları ele alınmıştır. Türkçe Sözlük’teki kuş söz varlığını tam olarak yansıtmak adına çalışmada Türkçe kökenli olmayan kuş adları da listelenmiştir. Çalışmanın sonuç kısmında; kuş adlandırmasında kullanılan en yaygın adlandırma yöntemlerinden, söz dizimsel açıdan en çok kullanılan adlandırma yöntemlerinden ve köken bilgisi açısından kuş adlarının köken olarak en çok yer aldığı dillerden bahsedilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk dili, ad bilimi, Türkçe Sözlük, kuşlar, kuş adları

Kaynakça

• Akalın, L. S. (1993). Türk folklorunda kuşlar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Aksan, D. (2015). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dil bilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksan, D. (2018). Türkçenin söz varlığı. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Bozkaplan, Ş. A, (1987). Türkiye Türkçesi ağızlarında kuş isimleri ve onların sistematiği. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 35, 43-79.
• Clauson, S. G. (1972). An etimological dictionary of pre-thirteenth century Turkish. London: Oxford Univesity.
• Doerfer, G. (1967). Türkische und Mongolische elemente im Neupersischen (Vol. II). Wiesbaden.
• Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basım Evi.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hatipoğlu, V. (1978). Dilbilgisi terimler sözlüğü. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• İmer, K., Kocaman A. & Özsoy S. (2011). Dilbilim sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Karadoğan, A. (2004). Türk ad biliminde renk kültü. Millî Folklor, 8 (62), s. 89-99.
• Korkmaz, Z. (2017). Dil bilgisi terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2019). Türkiye Türkçesi grameri: Şekil bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Oğurlu İ. ve Ünal Y. (2016). “Bağırtlaklı kuş”. Avrasya Terim Dergisi, 4 (2). s. 54-66.
• Öçalan, M. (2006). Bağırtlak kelimesinin kökenbilimsel açıklamaları üzerine. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Merkezi. http://turkoloji.cu.edu.tr/YENI%20TURK%20DILI/muharrem_ocalan_bagirtlak.pdf (Erişim tarihi 10.12.2020)
• Räsänen, M. (1969). Versuch eines etymologischen wörterbuchs der Türksprachen. Suomalais-Ugrilainen Seura.
• Räsänen, M. & Kecskeméti, I. (1971). Versuch eines etymologischen wörterbuchs der Türksprachen II Wortregeister. Suomalais-Ugrilainen Seura.
• Sakaoğlu, S. (2001). Türk ad bilimi I giriş, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tekin, T. (1995). Türk dillerinde birincil uzun ünlüler. Ankara: Simurg Yayınları.
• Tietze, A. (2016). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugati (A-L). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• Tietze, A. (2017). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugati (M-N). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• Tietze, A. (2018). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugati (O-R). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• Türk Dil Kurumu. (2019). Tarama sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (2019). Derleme sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (2019). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türktaş, M. (2017). Anadolu’da anlatılan kuş efsaneleri. E. Gürsoy Naskali ve A. Şeker (Ed.). Kuş Kitabı (s. 27-37). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Vardar, B. (2007). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Zülfikar, H. (1995). Türkçede ses yansımalı kelimeler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• https://www.kuslar.gen.tr [Erişim Tarihi 29.04.2020].
• https://www.nisanyansozluk.com [Erişim Tarihi 29.04.2020].
• https://www.trakus.org [Erişim Tarihi 29.04.2020].
• https://www.trthaber.com/haber/yasam/yeni-bir-kus-turu-bulundu-129493.html [Erişim Tarihi 29.04.2020]