REVIEW MISTAKES ON THE HISTORICAL GEOGRAPHY DUE TO EARTH CHANGES: WHERE ARE ALAŞEHİR AND LÂDİK ?

Yıl 2016, Sayı: 39, 457 - 476, 10.06.2016

Ramazan Topraklı

https://doi.org/10.21563/sutad.187000

Öz

After an eartquake* (or a series of earthquakes) occured during a war led by Mithridates at Apameia, lakes overflooded the lands and the plains which had no lakes or rivers before and and rivers and springs flooded. Meanwhile several existing springs and rivers totally disappeared. The quake mentioned above occured at circa 50 BC. Another big earthquake happened in 54 AD. . The last known earthquake happened in 1509 AD ( Böcüzade, 2012;483; Ambraseys- Finkel, 2006: 30). The area in which Uluborlu, Eğirdir, Yalvaç and Şarkikaraağaç are situated was called Frigia Mi-nor. The Romans called Frigia Minor as Thema Thrakesia. Süleyman Şükrü called Frigia Minor as Friçyatü’s-sagîr. Historical texts called the Eğridir lake the Sea, and the plain between Gelendost and this Sea Kelbianos Plain. If we recall the geographical changes of the past, the Eğridir lake existed as two parts; namely Eğridir and Hoyran lakes. Two lakes joined in the beginning of the 17 th century AD and both the river and the bridge sunk into the water. Approximately 500 years earlier, certain changes of the earth around the Eğridir lake occured. Upon understanding this reality, new views cocerning our history appeared and will continue to do so. As mentioned above the change was not the first one. Also, there was a 16-17 km long river called el-Battal, Halys or Meander with a bridge over it. At the Kemer Pass, the Kings Road, mentioned by Heredotus, ran over this bridge. Alaşehir that is mentioned as Filadelfiya by Anna Komnena is Yalvaç. The reason that the words Yalvaç and Eğridir were not used, is that at the time they were called Alaşehir and Lâdik. This study concludes that Yalvaç was called Aleşehir, (Antióchette or Minor Antioche, Antakya), Eğ-ridir was called Lâdik (Laodikia, Akrokos), Lampe was called Senirkent (Karaarslan, Arslan, el-Leys, Pankaleia) and Kelbianos plain lay between Gelendost and the Eğridir lake. Yet we have been taught that Denizli was Lâdik, Manisa Alaşehir was Philadelphia. This grave error happens because people do know only one River Meander which today exist. They do not have any knowledge about the other River Meander which run between the lakes upon a time. Upon knowing this reality, all of the placements of the area have to be reviewed. During the two centuries of Seljuk reign, between 1100-1300, the area betweenYalvaç (Alaşehir)-Eğridir (Lâdik); the deep river Meander running between two lakes and Kelbianos Plain, which has shores on both sides of the river was the place where Turkish -Roman and TurkomanMongol battles peaked. (An. 1). •

Anahtar Kelimeler

Turkish-Roman battles, Meander, Thema Thrakesia, Kelbianos plain, Yalvaç, Gelendost, Eğridir

YERYÜZÜ DEĞİŞİKLİĞİNE BAĞLI YORUM HATALARI: ALAŞEHİR VE LÂDİK NERESİDİR?

Öz

Mitridat’ın Apameya’daki savaşı sırasında meydana gelen bir depremden (veya deprem silsilesi) sonra göller her yeri yuttu ve daha önceden hiç göl bulunmayan ovaları kapladı ve ırmaklar ve kaynaklar taştı; bu arada daha önceden mevcut olan birçok ırmak ve kaynak tamamen kayboldu. Söz konusu deprem MÖ 50’lerde oldu, bir büyük deprem de MS 54’de oldu (Arundel, 2013: 17-18). Bilinen son büyük deprem 1509’da oldu (Böcüzade, 2012: 483; Ambraseys-Finkel, 2006: 30). Yaklaşık 500 yıl evvel Eğridir Gölü’nde vukûbulan coğrafî değişiklik, tarihimiz hakkında yeni görüşlerin ortaya çıkmasına sebep oldu ve olmaya da devam edecek. Yukarıda görüldüğü gibi bu değişiklik, ilk değişiklik de değildi. Söz konusu coğrafî değişikliği tekrar edecek olursak; Eğridir Gölü, geçmişte Eğridir ve Hoyran olmak üzere iki parça idi ve suları Hoyran’dan Eğridir’e doğru akan 16-17 bm uzunluğunda el-Battal, Halis veya Menderes adında büyük ve derin bir ırmak, ırmağın üzerinde de bir köprü vardı. Herodotos’un sözünü ettiği Kıral Yolu, Kemer Boğazı mevkiinde; bu köprü üzerinden geçiyordu. 17. Asrın başlarında iki göl birleşmiş, köprü ve yol su altında kalmıştı.Bu çalışmada Alaşehir’in Yalvaç (Antióchette veya Küçük Antakya), Lâdik’in Eğridir (Laodikia, Akrokos), Lampe’nin Senirkent ovası (Karaarslan, Arslan, el-Leys, Pankaleia), Kelbianos’un Gelendost-Kelifler ovası olduğu görülmüştür. Uluborlu, Eğridir, Yalvaç ve Şarkîkaraağaç ilçelerinin bulunduğu topraklara Küçük Firikya denir. Roma, Küçük Firikya bölgesi için thema Thrakesia der. Küçük Firikya, Süleyman Şükrü’de Friçyatü’s-sagîr olarak geçiyor. Metinlerde deniz olarak anılan yer Eğridir Gölü, Kelbianos ovası ise Gelendost ile Eğridir Gölü arasında kalan ova idi (Ek. 1).Bize, Denizli’nin Lâdik, Manisa’daki Alaşehir’in Filadelfiya olduğu öğretilmişti. Bu vahim hatâ, bilgi eksikliğine bağlı ortaya çıkan yorumlar yüzünden oluşmuştur. Çünkü, insanlar, Menderes Nehri diye sadece bugün var olanı bilmektedirler. Hâlbuki, tarihte bir başka Menderes Nehri daha mevcut idi ve bu nehir de iki göl arasında akmakta idi. Bu hakikati bilince de bölgedeki bütün yerleştirme işlerinin gözden geçirilmesi gerekmektedir.250 yıllık Selçuklu Döneminde; Yalvaç ve Eğridir kentlerinden bahsedilmeyişinin sebeb-i hikmeti adlarının Alaşehir ve Lâdik olmasıymış. Anna Komnena’da Filadelfiya olarak geçen Alaşehir Yalvaç’tır. 1100-1300 arasındaki Selçuklu hâkimiyeti döneminde Yalvaç (Alaşehir)-Eğridir (Lâdik) hattı; iki göl arasındaki büyük, derin Menderes ve bu nehrin kıyısı olan Kelbianos ovası, Türk-Roma ve Türkmen-Moğol mücadelesinin zirveye çıktığı yerdir (Ek. 1).

Anahtar Kelimeler

Türk-Roma Mücadelesi, Menderes, Thema Thrakesia, Kelbianos, Yalvaç, Gelendost, Eğridir

Kaynakça

• AKROPOLİTES, Georgios (2007), The History (yay. hzl. Ruth Macrides), Oxford: Oxford University Press.
• AKROPOLİTES, Georgios (2008), Vekayinâme (çev. Bilge Umar), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• AMBRASEYS, N. N.-Finkel C. F. (2006), Türkiye’de ve Komşu Ülkelerde Sismik Etkinlikler, (çev. Koçak, M. Uğur), TÜBİTAK, Ankara:Sistem Ofset.
• ANNA, Komnena (1967): The Alexiad (çev. A. S. Daves, Elizabeth), Routledge-Kegan Paul LtdLondon.
• ANNA, Komnena (1969), The Alexiad (çev. E. R. A Sevter), Penguin Books-Great Britain.
• ANNA, Komnena (1996), Alexiad, Malazgirt’in Sonrası (çev. Bilge Umar), İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• ARUNDEL, F. V. J. (Eylül 2013), Anadolu’da Keşifler (çev. Atabay Topbaş), Ankara: Sistem Ofset.
• BÖCÜZADE, S. S. (2012), Isparta Tarihi (yay. hzl. H. Babacan), Isparta: Isparta Valiliği.
• DEMİRALAY, İbrahim (1998), Hafız İbrahim Demiralay’ın Hatıratı, Isparta: Göltaş Kültür Dizisi.
• El-Belâzurî (2002), Fütûhu’l-Büldân (çev. Mustafa FAYDA), Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Yay.
• İbn Bibi (1941), Anadolu Selçukî Devleti Tarihi (çev. M. Nuri Gencosman), Ankara: Uzluk Basımevi.
• İbn Bibi (1996), el-Evamirü’l-Ala’iye fi’l-Umuri’l-Ala’iye (Selçuk Name) 1 (çev. Mürsel Öztürk) , Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İbn Bibi (2014), el-Evamirü’l-Ala’iye fi’l-Umuri’l-Ala’iye, Selçuknâme II, (çev. Mürsel Öztürk), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• KHONİATES, Niketas (1685), Histoire de Constantinople (çev. Msr. Cousin), Paris.
• KHONİATES, Niketas (1995), Historia, (çev. Fikret Işıltan), Ankara:Türk Tarih Kurumu Yay.
• KİNNAMOS, Ioannes (1836), Historia (nşr. A. Meineke), Corpus Scriptorum Historiae ByzantinaeBonn.
• KİNNAMOS, Ioannes (2001), Ioannes Kinnamos’un Historia’sı, (çev. Işın Demirkent) , Ankara:Türk Tarih Kurumu Yay.
• KOCA, Salim (2003), Türkiye Selçukluları Tarihi, 2. Cilt, Çorum: Karam Yayınları.
• KOFOĞLU, Sait (2006), Hamidoğulları Beyliği, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yay.
• OSTROGORSKY, Georg (1981): Bizans Devleti Tarihi (çev. Fikret Işıltan), Ankara:Türk Tarih Kurumu Yay.
• PACHYMERES, Georges (2009), Bizanslı Gözüyle Türkler (çev. İlcan Bihter Barlas) İlgi-İstanbul.
• RAMSAY, W. M. (1897), The Cities and Bishoprics of Phrygia, Oxford: At The Clarendon Press.
• RAMSAY, W. M. (1960), Anadolu’nun Tarihi Coğrafyas (çev. Mihri Pektaş), İstanbul: MEB Yay.
• SARRE, Firidrik (Friedrich) (1895), Küçük Asya Seyahati,( çev. D. Çolakoğlu), İstanbul: Pera Yay.
• SEVİN, Veli (2001), Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası I, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yay.
• STRABON (2009), Antik Anadolu Coğrafyası (çev. Adnan Pekman), İstanbul:Arkeoloji ve Sanat Yay.
• SÜLEYMAN Şükrü (2013), Seyahatü’l-Kübra, (yay. hzl. Hasan Mert) Ankara:Türk Tarih Kurumu Yay.
• ŞÂMÎ, Nizamüddin (1987), Zafernâme (Fr. çev. Necati Lugal), 2. Baskı, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yay.
• ŞAPÇI, Salih (Nisan 2014), Kâtip Çelebi, Çeşmîzade, Ahmed Vasıf Efendi, Karçınzade Eğirdir için yazdılar.
• ŞAPÇI, Salih (Ocak, 2013), Eğridür-Eğirdir İsmi Üzerine.
• TOPRAKLI, Ramazan (2010), Değişen Coğrafya ve Miryokefalon Savaşı, Ankara: Semih Ofset.
• TOPRAKLI, Ramazan (2011a), Yalvaç Meydan Muharebesi ve Kaşıkçıbeli Zaferi, Ankara: Semih Ofset.
• TOPRAKLI, Ramazan (2011b), Değişen Coğrafya ve Miryokefalon Savaşı, 2. Baskı, Ankara: Semih Ofset.
• TOPRAKLI, Ramazan (2012), Yol ve Tarih, Ankara: Semih Ofset
• TOPRAKLI, Ramazan (2013a), Hicrî 541 / 1146 Sütkuyusu Baskını ve Ammûriye, Ankara: Sistem Ofset.
• TOPRAKLI, Ramazan (2013b), Son Çalışmalar, Hamideli Tarih 01, s. 42-55, Ankara: Sistem Ofset.
• TOPRAKLI, Ramazan (2014a), Ammûriye’nin Fethi Risâlesi, Ankara: Sistem Ofset.
• TOPRAKLI, Ramazan (2014b), Tarihin Düğümlendiği Miryokefalon ve Yenice Sivrisi Gezi Rehberi, Ankara: Sistem Ofset.
• TOPRAKLI, Ramazan (Eylül 2014c), Battal Gâzî’nin Türbesi, Türbe Dağı ve Köreke Dağı, Türk Yurdu Dergisi, 7. Devre, Cilt 34 (66), Sayı: 325 (686), 103. Yıl, Sezenler Cad. 4/12 Sıhhiye-Ankara.
• TURAN, Osman (1988), Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesîkalar, 2. Baskı, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yay.
• TURAN, Osman (1998), Selçuklular Zamanında Türkiye, 6. Baskı, Boğaziçi Yayınları-İstanbul
• VEZİROĞLU, Nuri Güngör (2005), Eğirdir Ansiklopedisi, Isparta: Sinan Ofset.
• VİTTEK (Wittek), Pol (Paul) (1944): Menteşe Beyliği, Çev., Gökyay, O. Ş., Ankara:Türk Tarih Kurumu Yay.
• YİNANÇ, M. Halil (2013), Türkiye Tarihi, Selçuklular Devri, Cilt 1, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yay