Uygur Özerk Bölgesi’nde Kutadgu Bilig Araştırmaları- I

Yıl 2014, Sayı: 35, 81 - 109, 02.06.2016

Yusufcan Yasin

https://doi.org/10.21563/sutad.187114

Öz

Uygurların Kutadgu Bilig’le ilgilenmesi bir asra yakın bir tarihe sahiptir. 1984’de UygurBölgesi’nde Kutadgu Bilig’in metin ve manzum çevirisinin yayınlanmasıyla bu sahadaki araştırmalarıntemeli atılır. Bu tarihten sonra, Kutadgu Bilig araştırmaları düzenli bir yola girer.Özel kurumlar kurulur ve sempozyumlar yapılır. Bilim adamları eseri kendi ihtisas sahasınagöre ele almaya başlar, yaptıkları araştırmalar gittikçe derinleşir ve tatbik ettikleri metodolojide beynelmilel ilim sahasının dikkatini çekecek bir mahiyet kazanır. Geniş kitleler de gördüğüeğitim düzeyine göre eserden belirli bir ölçüde bilgi ve zevk alırlar. Üniversiteler, enstitüler,kolejler, liseler, orta ve ilkokulların edebiyat dersinde Kutadgu Bilig için ayrı bir mevzu tahsisedilir. Sanatçılar için de bu eser bir icadiyet konusunu teşkil eder. Bu arada, Kutadgu Biligüzerinde uzmanlaşan birçok bilim adamı ortaya çıkar. Bu çalışmamızda Uygur ilim sahasındabu esere yönelik kurumlar, önemli faaliyetler, önde gelen araştırmacılar ve başlıca eserleri dilegetirmek ve değerlendirmekle birlikte eserle ilgili diğer sahalardan bahsedeceğiz

Anahtar Kelimeler

Uygur Özerk Bölgesi, Uygurlar, Kutadgu Bilig

The research about Kutadghu Bilig in The Xinjang Uyghur Aptono- mous Region-I

Öz

The research about Kutadghu Bilig has a century of history among Uyghur people. The publi‐cation of Kutadghu Bilig in verse and essay in 1984 based a foundation of research in this field. Since then, learning of it has been into systemic routine. As a result, Special associations has been formed, Symposiums has been held. The learners from the different fields started to do their research about Kutadghu Bilig. And the research has been deepened and,  the method of the specialized learners on this field had been reached advanced level which stretched the atte‐tion from the internatinoal peers. Gradually, the universities, the institutions, colledges and high schools established learning about Kutadghu Bilig in their literary class. Artists made it their theme in their works. Besides, some specialized Kutadghu Bilig learners appeared. This thesis mentioned the associations, meetings and important activities been held for Kutadghu Bilig research, the outstanding learners and their distributions.  Simultaneously, it also gave a special attention to the works in some other fields about Kutadghu Bilig

Anahtar Kelimeler

Uyghures, Uyghur Autonomous Region, Kutadghu Bilig

Kaynakça

• ABDULLA, Arslan-vd. (2001). Ğeni, Kutadğu Bilik İstilistikisi, Ürümçi: Şincang Universititi Neş- riyati.
• ABDUREHİM, Kirimcan (1999). ‘‘Ahmet Ziyaî ve Yusuf Has Hacip’’, Şincang İctimaî Penler Tet- kikati.
• ALMAS, T. (1988). Kedimki Uyğur Edebiyati, Keşker Uyğur Neşriyati.
• BAYTUR, Enver (1991). Şincang’diki Milletlerning Tarihi, Beijing: Milletler Neşriyati.
• EBEYDULLA, Gulam (hzl.) (1988). Kutadğu Bilik Hekkide Bayan, (1986), Ⅰ Keşker Uyğur Neş- riyati. a.g.e,(1988) Ⅱ. Keşker Uyğur Neşriyati.
• EHMEDİ, İmincan (1996). Uyğur Edebiyat Tarihidiki Namayendiler, Ürümçi: Şincang Helk Neşri- yati.
• EKBER, Kadir (1999). ‘‘Kutadgu Bilik Tetkikatiğa Dair İkki Eğiz Gep’’, Uluğ Abide Kutadgu Bi- lik, Ürümçi: Şincang Helk Neşriyati.
• ERŞİDİN, Tursun (1999). Kutadğu Bilik’tiki Tebiiy Penge Dair Bilimler, Ürümçi, Şincang Helk Neşriyati.
• HACİ, Hacinur (1983). Karahaniylarning Kiskiçe Tarihi, Ürümçi: Şincang Helk Neşriyati.
• HEWİR, Semet (1999). Yüsüp Has Hacipning Dunya Karişi, Ürümçi: Şincang Helk Neşriyati.
• HÜSEYİN, Esker-ĞUPUR, Vahitcan (1987). Uyğur Klassik Edebiyatidin Tizislar, Bei-jing: Millet- ler Neşriyati.
• İGEMBERDİ Yusuf (2012). ‘‘Kedimki Eser, Kolyazmilarni Retleş, Tetkik Kilişta Sakliniwatkan Mesililer’’, Şincang İctimaî Penler Munbiri, Ⅵ.
• İSLAMİ, Yusufcan Ali (1993). Kutadğu Bilik Ve Kanun, Ürümçi, Şincang Helk Neşriyati.
• Şincang İctimaiy Penler Akadimiyesi Edebiyat Tetkikat Inistitoti (1984). Kutadgu Bilik, Bei-jing: Milletler Neşriyati.
• LANG- Ying (1993). Kutadgu Bilik ve Xerk- Cerp Medeniyiti, Ürümçi: Şincang Helk Neşriyati.
• MUHAMMED EMİN, Abduşükür (2000). Kutadgu Bilik Hezinisi, Ürümçi: Şincang Ünivırsitıti Neşriyati.
• MUHAMMET, Tahircan (1999). “Kutadgu Bilik Tetkikati Hekkide Omumi Bayan’’, Uluğ Abide Kutadğu Bilik, Ürümçi: Şincang Helk Neşriyati.
• YAUŞIF, Nuşirvan (2013). Alte Şeher Hatiriliri, Bei-jing: Milletler Neşriyati.
• OSMAN, Hayratcan (1987). Uyğur Klassik Edebiyatidin Tizislar, Ürümçi: Şincang Ünivırsitıti Neşriyati.
• OSMAN, Hayratcan (1992). Uyğur Klassik Edebiyatinin Kiskiçe Tarihi, Ürümçi: Şincang Maarip Neşriyati.
• OSMAN, Hayratcan (1996). Uyğur Klassik Edebiyatinin Kiskiçe Tarihi, Ⅰ-Ⅱ, Ürümçi: Şincang Maarip Neşriyati.
• OSMAN, Hayratcan (2001). Uyğur Klassik Edebiyat Tarihi, Ürümçi: Şincang Helk Neşriyati.
• OSMAN, Hayratcan (2012). Uyğur Klassik Edebiyat Tarihi, Ürümçi: Şincang Ünivırsi- tıti Neşriyati.
• ÖLMEZ, Mehmet (2004). ‘‘Çağdaş Türk Dillerinde Kutadgu Bilig Çevirileri’’, Türk Dilleri Araş- tırmaları, C. 14.
• ÖMER, Abdurusul-TÖMÜR, İsmail (1999). Kutadğu Bilik’tiki Rubailar, Ürümçi: Şincang Helk Neşriyati.
• ÖMER, Şarafeddin (1982). Uygur Klassik Edebiyat Tarihidin Oçıriklar, Ürümçi: Şincang Helk Neşriyati.
• TALİP, Abdulla (1990). Uyğur Maarip Tarihidin Oqırıklar, Ürümçi: Şincang Helk Neşriyati.
• TURDI, Abduşükür-vd. (1982). Uygur Klassik Edebiyatidin Nemuniler, Şincang Helk Neşriyati.
• Şin cang İctimaiy Penler Akadimiyesi Edebiyat Tetkikat Inistitoti (2000). Uygur Edebiyat Tarihi, Ⅲ, Bei-jing: Milletler Neşriyati.
• ÜŞENMEZ, Emek (2009). “Özbekistan Yazma Eserler Kütüphanesi” Uluslararası Sosyal Araş- tırmaları Dergisi, S. 2.
• YUSUF, Memtimin, EHET Ablimit, ZAFER, Barican (hzl) (1999). Uluğ Abide Kutadgu Bilik, Şin- cang Helk Neşriyati.
• ZEİDİ, Mahmud (2011). ‘‘Kutadğu Bilik Nüshiliridiki Perkler Hem Hazirki Zaman Uyğurçe Nezmiy Yeşmisi’’, Til ve Tercime. 新疆社会科学院文学研究所 :《福乐智慧研究译文选 (一)》(内部发行), (1991), 乌鲁木齐, 新疆人 民出版社. 新疆社会科学院文学研究所 :《福乐智慧研究译文选 (二)》(内部发行) (1993), 乌鲁木齐, 新疆人 民出版社. 第3-4页. 阿布都克里木.热合满, 马德元 主编《维吾尔族文化简史》, (2011), 乌鲁木齐, 新疆人民 出版社.20
• 海热提江·乌斯曼 主编《维吾尔古代文学》(上下), (2004), 乌鲁木齐, 新疆教育出版社.
• 热依汗.卡德尔 :《<福乐智慧> 与维吾尔文化》, (2003), 内蒙古人民出版社.
• 热依汗.卡德尔 :《东方智慧的千年探索-- <福乐智慧> 与北宋儒学经典的比对》, (2009), 北京, 民族出版社.