Başkurt Türkçesinde Kalıp Sözler

Yıl 2011, Sayı: 30, 1 - 54, 01.12.2011

Habibe Yazici Ersoy

Öz

Bu çalışmada Başkurt Türkçesinde kullanılan kalıp sözler ele alınmış, söz konusu kalıp sözlersöz edimleri/sözeylem (spääch acts) bağlamında incelenmiştir. Anlamını kullanıldığı bağlamiçerisinde kazanan dilin, betimleme, anlatım, çağrı, yazınsal ve toplumsal işlevlerinin yanısıradilin davranışlara yansıması açısından da işlevleri bulunur. Davranış açısından dilin işlevi,konuşurun dinleyen üzerinde bir etki bırakması ve onun bir eylemde bulunmasınısağlamasıdır. Bu konu toplumdilbilim, edimbilim ve söz edimi/sözeylem kuramının çalışmaalanına girmektedir. Bir dili konuşan kişi ağzından çıkan her türlü ifade ile bir söz edimigerçekleştirir. Bu durumda dildeki ifadeler, emirler, yalvarmalar, söz vermeler, özür dilemelervb. söz edimlerinin birer türüdür. Söz edimleri kuramı içerisinde insanların iletişim esnasındayeri ve zamanı geldiğinde kullandıkları kalıp sözlerin önemli bir yeri vardır. Kalıp sözleratasözleri, deyimler veya ikilemeler gibi kalıplaşmış söz birliklerinin bir çeşidi sayılmaktadır.Aynı zamanda bir dilin kültürel ve toplumsal özelliklerini de yansıtan kalıp sözler, genelTürkçenin söz varlığı içerisinde olduğu gibi Başkurt Türkçesinde de oldukça zengin birgörünüm arz etmektedir. Çalışmada, Başkurt Türkçesindeki kalıp sözler bağlam, anlam veyapı bakımından incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kalıp sözler, söz edimi/sözeylem, edimbilim, Başkurt Türkçesi

Formulaic Expressions in Bashkir Turkish

Öz

In the present article, the formulaic expressions used in Bashkir Turkish have been analyzed, and they have been examined in the context of speech acts. Language, which gains its meaning in a specific context, has descriptive, expressive, literary and social functions together with functions that reflect onto the human behaviors. The function of language in terms of behaviors is the effect of speaker on the listener, which directs the listener to do something. This issue is in the framework of sociolinguistics, pragmatics and speech acts theory. A speaker of any language realizes a speech with his utterances. In such cases, the expressions, instructions, commitments, begging, promises, complains, apologies etc. are kinds of speech acts. The stereotyped words, which are used by people in suitable place and moment during communication, are important for speech acts theory. Proverbs, idioms or doublings are regarded as kinds of stereotyped word clusters. Besides, formulaic expressions reflecting cultural and social features of a language have a wide perspective in Bashkir Turkish as they have in the vocabulary of general Turkish Language. In the study, the formulaic expressions in Bashkir Turkish have been analyzed in terms of contextualized meaning and structure

Anahtar Kelimeler

Formulaic expressions, speech acts, pragmatics, Bashkir Turkish.