Anton Salamanov'un Özel Arşivine Göre Ermenilerin Kuzey Azerbaycan'da Yaptıkları Katliamlar (1918-1919)

Yıl 2011, Sayı: 30, 335 - 354, 01.12.2011

Beşir Mustafayev

Öz

19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyıl, özellikle Kuzey Azerbaycan, Batı Azerbaycan (Bugünkü Ermenistan)ve Doğu Anadolu Türklerine soykırım ve mezalim uygulandığı dönemlerdir. Neyazık ki, günümüz Avrupa ve Eski Sovyet tarihçiliğinde ve medyasında bu olaylar üzerindehiç durulmamıştır. Ermeni işkencelerinden biri de tarihi Kuba (Quba) İlinde 1918–1920 yıllarındayapılmıştır. Rusya’ya da sınırı olan bu yöre stratejik öneme sahip idi. Bu makaledeAzerbaycan’ın kuzeyindeki Kuba Yöresinde Azerbaycanlılara, özellikle Yahudilere (Dağ Yahudileri)karşı yapılan mezalimi bizzat Yahudi asıllı Azerbaycan vatandaşı, eski milletvekiliAnton Salamanov’un özel arşiv bilgilerine esasen ele almaya çalışacağız. Bunun yanı sıraErmeni ve destekçilerinin bu topraklardaki faaliyetlerini ağırlıklı olarak diğer arşiv belgelerinedayanarak ortaya koyacağız. Ermeni Taşnak ve Amazasp güçlerinin mezalim faaliyetlerineRusya başta olmak üzere dış güçlerin destek olduğunu gösteren çok sayıda arşiv belgesi mevcuttur.Azerbaycan Respublikası (Cumhuriyeti) Milli Devlet Arşivi-Tarih Arşivi (ARDAARMDA-ARDTA),Azerbaycan Respublikası Siyasi Partiler ve İçtimai Hareketler Arşivi(ARSPİHA), Kuba İli Yahudi Arşiv Fondu gibi birçok kurumlarda yer alan büyük çoğunluğuRusça ve eski Türkçe olan belgeler, Ermeni ve Rus çetelerinin sadece Osmanlı topraklarındakiözellikle Doğu Anadolu Türklerine değil, aynı zamanda Kuzey Azerbaycan’ın Kuba BölgesindekiAzeri Türklerine ve Azerbaycan topraklarında yaşayan Yahudi, Gürcü, Çeçen gibi diğerhalklara da mezalim ve soykırım uyguladıklarını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Kuba, Ermeni, Yahudi, Kırmızı Kasaba, Anton Salamanov, Rusya

“The Massacre in North Azerbaijan by Armenians According to Anton Salamanov’s Spesific Archives (1918–1919)”

Öz

The late 19. th century and 20. th century is the period of genocide and violence especially against Turks of North Azerbaijan, West Azerbaijan (present Armenia) and East Anatolia. Unfortunately, these events have not been searched in modern European and Post-Soviet history and media. One of Armenian tortures was realized in historical Kuba (Quba) 1918–1920 years. This region has border with Russia and has strategic importance. The violence against Azerbaijanis, especially Jewish (Mountainous Jewish) in Kuba of North region of Azerbaijan was analyzed in this article on the base of archive information of citizen of Azerbaijan with Jewish origin, former deputy Anton Salamanov. In addition to this, the activities of Armenians and their protectors in this land are revealed mainly on the base of other archive documents. Many archive documents exist revealing the support of foreign forces especially Russia in the violence activities of Armenian Tashnak and Amazasp forces. The language of documents of National State Archive of the Republic of Azerbaijan – History Archive (ARDA – ARMDA - ARDTA), Archive of Political Parties and Public Movements of the Republic of Azerbaijan (ARSPIHA), Jewish Archive Foundation of Kuba district and other organizations are mainly in Russian and old Turkish. These documents show how Armenian and Russian bands made violence and genocide not only to Turkish people lived especially in East Anatolia of Ottoman lands, but this violence and genocide also was realized against Azerbaijani Turks in Kuba region of North Azerbaijan, Jewish, Georgian, Chechen and other
people in Azerbaijani lands.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan, Kuba, Armenian, Jewish, Red Town, Anton Salamanov, Russia