Osmanlı Devleti'nin Son Döneminde Yol Vergisi (1866-1921)

Yıl 2011, Sayı: 30, 289 - 333, 01.12.2011

Ali Rıza Gönüllü

Öz

Tarih boyunca muhtelif devletler tarafından, kamu görevlerini yerine getirmek için, vatandaşlardançeşitli isimler altında vergi toplanmıştır. Vatandaşlardan vergi toplama işi, tarihi TürkDevletleri’nde de görülmektedir. Osmanlı Devleti’nde de halktan iki çeşit vergi alınmakta idi.Bunlardan biri kaynağını İslam Dini’nden alan şer’i vergi, diğeri de örfi vergidir. Ancak Tanzimat’ınilan edilmesinden sonra, Türk mali sisteminde reform çalışmaları başlamış ve bunabağlı olarak da vergi çeşitliliği artmıştır. Bu dönemde kabul edilen vergilerden birisi de yolvergisidir. Osmanlı Devleti’nin son yıllarında kabul edilen yol vergisi, Cumhuriyet Dönemi’ndede varlığını sürdürmüştür. Yol vergisi, vergi mükellefleri tarafından bedenen veyanakden yerine getirilen bir yükümlülüktür. Yol vergisi, vatandaşların gelir düzeyine bakılmaksızın,her vatandaştan eşit miktarda alınmıştır. Yol vergisinin bu özelliği, verginin tahsiledilmesinde önemli problemlerin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bunun için bazı yıllarda tahakkukeden yol vergisi miktarı ile tahsil edilen yol vergisi miktarı arasında önemli farklarmeydana gelmiştir. Ayrıca yol vergisi mükellefleri bazı zamanlarda bu vergiyi ödememek içinmuhtelif sebepler ileriye sürmüşlerdir. 1910’lu yıllarda yol vergisi gelirlerinin belediyelerebırakılması da gündeme gelmiştir. Bunun yanında Osmanlı Dönemi’nde yol vergisi yerli vatandaşlardanalındığı gibi, Osmanlı memleketinde belli bir süre ikamet eden yabancı devletvatandaşlarından da tahsil edilmiştir. Ayrıca bu uygulamaya Cumhuriyet Dönemi’nde de devam edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Cumhuriyet Dönemi, Yol Vergisi, Mükellef, Bedeni Yükümlülük, Nakdi Yükümlülük.

Road Tax During the Last Period of the Ottoman State

Öz

During history, variously taxes have been collected for fulfilling public duties by several governments. Collecting taxes from citizens have been seen in Turkish States too. Two kinds of taxes have been taken from Ottoman public. Religious tax takes its source from Islamic religion and the other is civil tax. However, after proclamation of Administrative Reforms, reforms have been started in Turkish financial system and depending on this, tax variety have been increased. One of the taxes accepted in that perion was Road Tax. Road tax that have been accepted during last years of Ottoman State survived during Republic Period. Road tax has been a personal and cash obligation fulfilled by tax-payer. Road tax have been collected equally from each citizen regardless of their income level. This characteristic of road tax have been caused serious problems while collection. Therefor serious difference have been occured between accrued tax and collected tax amounts. Furthermore, road tax-payers have been asserted several reasons not to pay that tax at various times. During 1910, leaving incomes of road taxes to municipalities have been come to mind. Furthermore, road taxes have been collected both from native citizens and foreigner citizens that stays for a while during Ottoman period. Besides, this continued at Republic Period too

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, Republic Period, Road Tax, Tax-payer, Personal Obligation, Cash Obligation.