Ebu’l-Leys Semerkandî Tefsirinin Türkçe Tercümesi Üzerine

Yıl 2007, Sayı: 22, 53 - 101, 01.12.2007

Abdülbaki Çetin

Öz

Ebu’l-Leys es-Semerkandî tefsirinin 15. yüzyılda Anadolu’da Ahmed-i Dâî, İbn Arabşah veEbu’l-Fazl Musa el-İznikî tarafından ayrı ayrı Türkçeye tercüme edildiği kabul edilmektedir.Musa el-İznikî’nin aynı zamanda Hâzin-i Bağdadî’nin Lübâbü’t-te’vîl fî Ma‘âni’t-tenzîl’iniTürkçeye Enfesü’l-cevâhir adıyla tercüme ettiği de iddia edilir. Bu araştırmada varılan sonuçşudur: Musa el-İznikî, Ebu’l-Leys es-Semerkandî ve Hâzin-i Bağdadî tefsirlerini ayrı ayrıTürkçeye çevirmiştir. Enfesü’l-cevâhir, İznikî’nin Ebu’l-Leys es-Semerkandî tefsiri tercümesineverdiği isimdir. İbn Arabşah ise, İznikî’nin tercümesini kısaltmıştır. Ahmed-i Dâî’ye izafeedilen “Tercüme-i Tefsir-i Ebu’l-Leys es-Semerkandî” ise İznikî’nin Enfesü’l-cevâhir’inin nüshalarıdır.

Anahtar Kelimeler

Ebu’l-Leys es-Semerkandi, İbn Arabşah, Musa İzniki, Ahmed-i Dai, Tefsir, Tercüme, Eski Anadolu Türkçesi

On Turkish Translation of Abu’l-Layth al-Samarkandi’s Qur’an Commentary

Öz

It is claimed that Abu’l-Layth al-Samarkandi’s Qur’ân commentary has been translated into Turkish, in the 15th century, by Ahmed-i Dai, Ibn Arabshah and Musa al-Izniki separately. It is claimed too that Musa al-Izniki has translated Khazin-i Bagdadi’s Lubab alta’vil fi Ma’ani al-tanzil under the title Anfas al-Djawâhir into Turkish. This article demonstrates that Musa al-Izniki has translated Khazin-i Bagdadi’s Lubab al-ta’vil fi Ma’ani al-tanzil and Abu’l-Layth al-Samarkandi’s Qur’ân commentary (Tafsīr al-Qur’ān) into Turkish separately. He has translated Abu’l-Layth al-Samarkandi’s Qur’ân commentary under the title Anfas al-Djawâhir. Anfas al-Djawâhir has been shortened by Ibn Arabshah. Translation of Abu’l-Layth al-Samarkandi’s Qur’ân commentary, attributed to Ahmed-i Dai, is a copy of Izniki’s Anfas al-Djawâhir.

Anahtar Kelimeler

Abu’l-Layth al-Samarkandi, Ibn Arabshah, Abu’l-Fadl Musa al-Izniki, Ahmad-i Dai, Translation, Qur’ân commentary, Old Anatolian Turkish