Memluk Devletinin Siyasi ve Kültür Hayatında Rol Alan Moğol Asıllı Bir Aile (Şâhin eş-Şeyhî ve Ailesi)

Yıl 2010, Sayı: 27, 529 - 552, 01.12.2010

Süleyman Özbek

Öz

Memluk tarihinde sıklıkla karşımıza çıkan Evladu’n-nas tabiri, Memluk askeri sistemi içerisindeyer alan Memluklerin çocuklarına verilen bir isimdir. Bunlar aslen Memluk olmadıklarıve hür olarak doğdukları için askeri teşkilat içerisinde yer alamamakta ve bir Memlukun haizolduğu güç ve yetkiden mahrum kalmaktaydılar. Memluk sultanları tarafından bir bakımadevlet himayesi altına alınan evladu’n-nas, küçük yaşlarından itibaren iyi bir eğitim almaktave mükemmel bir şekilde yetiştirilmekteydiler. Bunun sonucu olarak da evladu’n-nas arasındanMemluk devletinin idari ve kültür hayatına yön veren pek çok önemli şahsiyet çıkmıştır.Memluk emiri Şâhin ve ailesi bu konuya iyi bir örnek teşkil etmektedir. Memluk emiri Şâhineş-Şeyhî ve ailesi Altınorda Moğollarına mensuptur. Ailede bilinen ilk şahsiyet emîr Şâhin eşŞeyhîolup, Memluk olarak Mısır’a intikal etmiş ve kısa zamanda temayüz ederek emirlik rütbesinekadar yükselmiştir. Ailenin ikinci neslini oluşturan Şâhin’in oğlu Halil idarî ve ilmîalanlarda faaliyet göstermiştir. Halil b. Şâhin, özellikle tarih alanında kaleme aldığı, ZübdetüKeşfü’l-Memalik adlı eseri ile Memluk devletinin teşkilat tarihi hakkında bize detaylı bilgilerverir. Ailenin üçüncü neslini oluşturan torun Abdu’l-Bâsıt el- Hanefi ise dedesi ve babasınınaksine idarecilik alanında görev almamış sadece ilmî alanda faaliyet göstermiştir. Abdu’l-Basıt’ta tıpkı babası gibi, tarih alanında kaleme aldığı gerek Neylü’l-Emel fi Zeyli’d-Düvel,gerekse er-Ravdu’l-Bâsım fî Havadis el-Umr ve’t-Terâcîm adlı eserleri ile Burci Memlukleridevri için bir başvuru kaynağıdır.

Anahtar Kelimeler

Memluk, Moğol, Emir Şâhin eş-Şeyhî, Halil b. Şâhin, Abdu’l-Basıt Halil b. Şâhin, Zübdetü Keşfü’l-Memalik, Neylü’l-Emel fi Zeyli’d-Düvel

A Mongol Origin Family Having Great Role In The Cultural And Political Life In Memluk State

Öz

The Memluk emir Shahin eş Sheikh and his family are related to Altınorda Mongols. The first known person of this family was Shahin eş Sheikh. He had been immigrated as a slave to Egypt and also in a short time he had managed to promoto to degree of emir. Halil, son of Shahin being the second generation of the family did administrative and scientific activities. By his work named , Zübdetü Keşf Al-Memalik concerning the history Halil, son of Shahin gives us detailled information about the history of organisation of Memluk State. The Grandchild Abd al-Basit al-Hanefi being from the third generation of the family did scientific studies, he didn’t take any administrative tasks althougt his father and his grandfahter did the administratves tasks . He wrote these two books: Neyl al-Emel fi Zeyl ad-Duvel, and Ar-Ravd al-Basim fî Havadis al-Umr ve’t-Teracim. They are the most known reference sources related to Burci Memluks

Anahtar Kelimeler

Mamluk, Mongol, Emir Shahin eş Sheikh, Halil b. Shahin, Abd al Basit Halil b. Shahin, Zübdetü Keşf al-Memalik, Neyl al-Emel fi Zeyl ad-Duvel.