Çeviriyazılı Metinlerde Türkçenin Ünlüleri

Yıl 2010, Sayı: 27, 85 - 112, 01.12.2010

Yavuz Kartallıoğlu

Öz

Osmanlı zamanında kullanılan Türkçenin kaydedildiği Arap kökenli Türk alfabesi Türkçedekisesleri, özellikle de ünlüleri göstermekte yetersiz kalmıştır. Çeviriyazılı metinler (transkripsiyonmetinleri), Osmanlı zamanındaki dilin genellikle Latin alfabesi ile yazıya geçirildiği metinlerdir.Bu metinlerde Arap harfli Türk alfabesinde ayırt edilemeyen a-e, ı-i, u-ü-o-ö gibiünlüler ayrı ayrı harflerle işaretlenmiştir. Çeviriyazılı metinlerin transkripsiyon sistemi ilkbakışta anlaşılmaz görünür. Bu metinlerdeki Türkçe örnekleri anlayabilmek için metnin yazıldığıdilin imla-telaffuz sistemini bilmek gerekir. Bu makalede İtalyanca, Fransızca, İngilizce veLatince yazılmış olan on altı çeviriyazılı metin ünlülerin yazımı bakımından incelenmiş, Osmanlıcametinlerdeki Türkçenin ünlülerinin ses değerleri tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Türkçesi, çeviriyazılı metinler, imla-telaffuz ilişkisi, ünlüler

The Vowels of Turkish Language in Transcription Texts

Öz

The Turkish alphabet with Arabic letters, through which Turkish texts were written in
Ottoman period, was insufficient to represent Turkish speech sounds, especially vowels.
Transcription texts refer to the works in which the language of Ottoman period was written
with Latin alphabet. In these works, the vowels “a-e, ı-i, u-ü, o-ö” are represented with
different letters. However, there is no differentiation in Turkish alphabet with Arabic letters in
terms of representation of vowels “a-e, ı-i, u-ü, o-ö”. At first sight, the transcription system of
these works could be incomprehensible. In order to understand the Turkish words in
transcription texts, orthography-pronunciation system of the languages in which these works
were written must be known. In this article, the Italian, French, English and Latin
transcription texts are examined in terms of representation of vowels, and the sound value of
Turkish vowels in Ottoman texts was tried to be determined.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Turkish, transcription texts, the relation between orthography and pronunciation, vowels