Türk Halk Müziğinde Bir Uzun Hava Türü Olarak Bozlak

Yıl 2010, Sayı: 27, 709 - 726, 01.12.2010

Oğuz Karakaya Hamit Önal

Öz

Türk halk müziğinde bir uzun hava türü olan ‘bozlak’, Orta Asya’dan başlayarak günümüzekadar ulaşan ve yaylak – kışlak hayatı yaşayan Yörük / Türkmen ve Avşar oymaklarının kültürlerininbir anlatım ve ifade biçimi olmuştur. Mana bakımından bozlak; bozulamak, bozlamak,feryat etmek ve haykırmak anlamını taşımaktadır. Türkmenlerin ve Avşarların günlükyaşamlarında karşılaştıkları acının, üzüntünün ve isyanın doğaya haykırılması bozlak kültürünündoğmasına sebep olmuştur. Türkmenler, Avşarlar ve bu oymaklar arasında bulunanAbdallar, bozlak geleneğini günümüze kadar ulaştırmışlardır.Bu çalışmada, yerli ve yabancı araştırmacıların bozlak hakkındaki görüşleri, kaynak taramayöntemi ile elde edilmiş, bu görüşler üzerinde içerik analizi yapılarak bozlak hakkında genel birtanıma ulaşılmaya çalışılmıştır. Ayrıca, alana yönelik çalışmalar yapan Kültür Bakanlığı veTRT kurumundan birer sanatçı ile de ‘görüşme’ yapılarak bozlakların konusu, melodik yapısı,icra ve üslup (ağız) biçimi araştırılmıştır.Bozlak kelimesinin feryat etmek, haykırmak, inlemek ve isyan etmek anlamında kullanıldığı;Bu anlam çerçevesinde bozlakların ölüm, ayrılık, acı, ağıt ve temelinde bir isyan olan toplumsalkonuları kapsadığı; Orta Anadolu ve Çukurova Bölgesi başta olmak üzere yurdun çeşitliyerlerinde görüldüğü; Bozlakların seslendirilmesinde ‘Avşar ağzı’ ve ‘Türkmen ağzı’ olarak ikifarklı ağız kullanıldığı; Bu ağız türlerinin iki farklı makam (ayak) üzerinde işlenmesi nedeniylesadece ‘Kürdi’ dizisi ile ifade edilemeyeceği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bozlak, Türk halk müziği, Uzun hava, Ozan, Âşık

Bozlak as a Form of Uzun Hava in Turkish Folk Music

Öz

‘Bozlak’, which is a form of ‘uzun hava’ (long tune) in Turkish Folk Music, has been a form of music starting from Central Anatolia and an expression of the cultures of the Yoruk/ Turkmen and Avshar tribes which pursue a way of life based on yaylak (summer highland pasture)- and kislak (winter pasture). In terms of meaning, the word ‘bozlak’ has the meanings of to shout, to yell, to cry out, and to burst out. The bursting out of the sorrow, desolation and the outbreak that the Turkmens and Avshars experienced in daily life to the nature caused the emergence of the bozlak culture. Turkmens, Avshars and the Abdals who existed among these tribes have transferred the tradition of bozlak to our day. In the present study, the ideas of local and foreign researchers on bozlak were obtained by using the standard literature review method, and it was endeavoured to reach to a general definition of bozlak by performing a content analysis on these ideas. Furthermore, the theme, melodic structure, performance style and the form of dialect in bozlaks were studied by performing interviews with one performer from the Ministry of Culture and the TRT Corporation. The term ‘bozlak’means to scream, to revolt; ‘to struggle’ and with this frame this term is used to deal with social concepts such as death, seperate, and pain, and it is seen in the several parts of the country especially in the Middle Anatolia and Çukurova region, and two different style; ‘Avshar style’ and ‘Turkmen style’ is used in ‘bozlak’ thus, using two different makam (tones) proves that it cannot be explained only through ‘Kürdi’ style.

Anahtar Kelimeler

Bozlak, Turkish Folk Music, Uzun Hava, Minstrel, Ashik