EDEBİ METİNLERDE AĞIZ KULLANIMI: BEKİR YILDIZ ÖRNEĞİ

Yıl 2017, Sayı: 42, 113 - 134, 29.11.2017

Gülbeyaz Göztaş

https://doi.org/10.21563/sutad.359655

Cited By: 3

Öz

Ağızlar, fonolojik, morfolojik, sentax, söz varlığı açısından çeşitli farklarla standart dilden ayrılan konuşma biçimleridir. Standart dil ile yazılan eserlerde çeşitli sebeplerle ağızlara yer verildiği görülmektedir. Metinlerde ağız kullanımı, Toplumcu-Gerçekçi yazarlar tarafından tercih edilmiştir. Ağızlar, işlenen olayın gerçekçiliğini ve okur karşısındaki etkisini arttırması, toplumla arasındaki bağı göstermesi amacıyla metinlerde kullanılmıştır. Bu çalışmada, Bekir Yıldız’ın hikâyelerinde kullandığı ağızlar incelenmiştir. Metinler, standart dille yazılmış, diyaloglarda ve iç monologlarda ağız kullanılmıştır. Fişlenen malzeme fonoloji, morfoloji, sentax ve söz varlığı başlıkları altında incelenmiştir. Kullanılan ağız, Leyla Karahan’ın sınıflandırmasına göre Doğu Grubu Ağızıdır. Yazarın doğuda geçen hikâyelerinde ağızlara rastlanmış, fakat kent yaşamında, özellikle Almanya yolcusu olan kahramanların dilinde rastlanmamıştır. Metinlerde fonolojik ve morfolojik açıdan bölgeye özgü tipik ağız özelliği barındıran malzemenin yanı sıra, söz varlığı açısından ilgi çekici, yöreye özgü yerel sözcükler, deyim ve atasözleri, dualar, beddualar, yemin ifade eden kalıplar, ünlemler, argo sözler yer almaktadır. Derleme Sözlüğü, Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler Sözlüğünden yararlanılarak verilerin Doğu Grubu Ağızlarının konuşulduğu bölgelerde yaygın biçimde kullanıldığı tespit edilmiştir. Edebi metinlerde ağız kullanımı, ağız derlemelerine ait bir doküman olarak incelenebilir. Bu tip çalışmalar Derleme sözlüğüne katkı sağlayacaktır. Almanya’da geçen hikâyelerde bulunmayan ağız ve değişen söz varlığı toplumsal yapı ve dildeki değişmeleri göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Edebi metin, hikâye, ağız, Bekir Yıldız

THE DIALECT USE IN LITERARY WORKS: THE CASE OF BEKIR YILDIZ

Öz

Dialects are different from the standard language in terms of morphology, syntax and vocabulary. Literary works, written with the standard language, can also contain dialects for various reasons. Socialist-Realist writers prefer to use dialects in their literary works. Dialects are employed in literary works to increase the reality of the subject matter, to boost the subject matter’s impact on the reader. In this study, the dialect used in Bekir Yıldız’s stories is analyzed. Texts, written with the standard language, contain dialects within dialogues and interior monologues. The specified data are analyzed under the subtitles of phonology, morphology, syntax and vocabulary. The dialect can be characterized as “East Group Dialect” according to Leyla Karahan’s classification. Dialects are used in Yıldız’s stories that are taking place in the East, yet they are not used in the city life and especially in the language of the characters going to Germany. In the texts, in addition to material features typical of the region in terms of phonological and morphological aspects, there are local words, idioms and proverbs, prayers, impracation phrases of attestation, expressions of swearing, exclamations and slangs which are interesting in terms of vocabulary. Dialect used in literary works can be examined as a document of dialect compilations. The fact that dialect is not employed in the stories taking place in Germany shows the changes in the social structure and language.

Anahtar Kelimeler

Literary texts, story, dialect, Bekir Yıldız

Kaynakça

• AKAR, Ali (2009a), “Ağız Sözlükleri: Yöntem ve Sorunlar -I-“ Turkish Studies, 4(4), 1-11.
• AKAR, Ali (2009b), “Ağız Sözlükleri: Yöntem ve Sorunlar -II-“ Turkish Studies, 4(8), 216-224. AKSOY, Ömer Asım (1988), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I-II, İstanbul: İnkılap Yayınevi. AKSOY, Ömer Asım, vd. (2009), Bölge
• Ağızlarında Atasözleri Ve Deyimler I-II, Ankara: TDK Yayınları.
• AYDIN, Mehmet. (2011), ”Birkaç Örnek Çerçevesinde İç Göçlerin Ağızlara Etkisi”, Turkish Studies, 6(1), 1894-1903.
• AYDIN, Muhammet (2013). Bekir Yıldız’ın “Alman Ekmeği” Adlı Eserinde, Almanya’da Yaşayan Türk Vatandaşlarının Yaşadıkları Sosyal Ve Siyasal Sorunlar, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış
• Yüksek Lisans Tezi) BASKAK, Sevgil (2008), Bekir Yıldız’ın Öykücülüğü, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) BAYCANLAR, Sema (2007), Türk Edebiyatında 1951-1961 Yıllarında Edebî Eleştiri, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi)
• BULUT, Serdar (2012), Anadolu Ağızlarında Kalıp Sözler Ve Kullanım Özellikleri. Ordu: Ordu Üniversitesi Sosyal Bilinler Enstitüsü ( Basılmamış Yüksek Lisans Tezi)
• BURAN, A.hmet (2002), “Konuşma Dili Yazı Dili İlişkileri Ve Derleme Faaliyetleri”, Türkbilig, 4, 97-104.
• BURAN, Ahmet (1996). Anadolu Ağızlarında İsim Çekim Ekleri. Ankara: TDK Yayınları. DEMİR, Nurettin. (2009). “Edebi Metinlerde Ağız Kullanımı Hakkında Bir Ön Çalışma”, Bernt Brendemoen Armağanı
• http://s3.amazonaws.com/academia.edu.documents/40733038/bernt-armagani.pdf Erişim tarihi: 20. 10. 2015 DEMİR, Nurettin (2010), “Türkçede Varyasyon Üzerine”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi,
• 17(2), 93-106. DEMİR, Nurettin. (2013), Ankara Örneğinde Ağızların Belgelenmesi, Ankara: TDK Yayınları.
• DEMİRCİ, Kerim (2014), Türkoloji İçin Dilbilim, Ankara: Anı Yayıncılık. DEVELİOĞLU, Ferit (1980), Türk Argosu İnceleme Ve Sözlük, İzmir: Aydın Kitabevi. GÜNŞEN, Ahmet (2006), “Anadolu Ağızlarında Farklı Bir Gelecek Zaman Eki Ve Çekimi: -ıcı/-ici; -ucu/-ücü”, Turkish Studies /Türkoloji Dergisi, 1(2), 65-66. İMER, K.amile (1990), Dil Ve Toplum, İstanbul: Gündoğan Yayıncılık.
• KARAHAN, Leyla (2011), Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Ankara: TDK Yayınları.
• KARASOY, Yakup (2016), “-ganda / -Anda Bir Zarf-Fiil Eki Midir?” Dil Araştırmaları, 19, 7-16. KOMİSYON (2009),
• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları. KOMİSYON (2012), Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yayınları. KORKMAZ, Zeynep (2003), Türkiye Türkçesi Grameri, Ankara: TDK Yayınları. KORKMAZ, Zeynep (2010),
• Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: Anı Yayıncılık. MASDAR, Funda (2012), “Orhan Kemal Uyarlamalarında Çukurova Gerçeğinin Yansımaları”, Turkish Studies, 7(4), 2387-2400. ÖZER, Abdulvahap (2007). Bekir Yıldız’ın Hikâye Ve Romanlarında Sosyal Meseleler, Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) ÖZER, Abdulvahap vd. (2013). “Bekir Yıldız’ın Türk Edebiyatındaki Yeri Ve “Kaçakçı Şahan” Adlı Hikâyesinin Tahlili”, Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2(4),118-127. DERLEME SÖZLÜĞÜ (Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü), TDK Online Sözlük http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=645 Erişim tarihi: 03-07. 2017. ŞENGÜL, Murat (2009). “Sosyal Farklılıklardan Kaynaklanan Dil Kullanımı Ve Türkçe Eğitimine Yönelik Bir Değerlendirme”, Turkish Studies, 4(8), 2166-2180.
• YILDIZ, Bekir (1975). Kaçakçı Şahan, İstanbul: Cem Yayınevi.
• YILDIZ, Bekir (1977). Reşo Ağa, İstanbul: Cem Yayınevi.
• YILDIZ, Bekir (2006). Alman Ekmeği, İstanbul: İskele Yayıncılık.
• YILDIZ, Bekir (2006). Yargılayan Zaman İçinde, İstanbul: İskele Yayıncılık.
• ZÜLFİKAR, Hamza (2011), Terim Sorunları Ve Terim Yapma Yolları. Ankara: TDK Yayınları.