BİR ŞAİRNÂME ÖRNEĞİ OLARAK SÜHEYLÎ’NİN GÜLŞEN-İ ŞUARÂ ADLI KASİDESİ VE BU KASİDEDE YER ALAN TÜRK, ARAP VE FARS ŞAİRLERİ

Yıl 2017, Sayı: 42, 273 - 301, 26.12.2017

Mehmet Sait Çalka

https://doi.org/10.21563/sutad.371083

Cited By: 1

Öz

Şairnâmeler, klasik Türk edebiyatında bulunan şuarâ tezkireleri kadar olmasa da şairlerin isimlerini zikretmeleri ve onların belli başlı birkaç özelliğini vermeleri bakımından biyografi alanında edebiyatımıza katkı sağlayan metinler olarak bilinmektedir. Halk edebiyatı mahsulleri arasında gösterilmesine karşın az da olsa divan şairleri de bu türden örnekler vermişlerdir. Hatta bu türle ilgili yapılan çalışmalarda bu türün ilk örneğini klasik Türk edebiyatı şairlerinden İşretî (ö. 1566/67)’nin vermiş olduğu tespit edilmiştir. İşretî’den sonra diğer divan şairi Garâmî (ö. 1586 *?+) ve Aynî (ö. 1839)’nin de bu türden manzumelerinin olduğu ortaya konmuştur.

Yukarıda bahsi geçen şairlerden başka 16. yüzyılın ikinci yarısı ile 17. yüzyılın ilk yarısı arasında yaşamış olan Süheylî (ö.1633-34)’nin de bu türden bir manzumesi bulunmaktadır. Çalışmamıza konu olan bu manzume, Süheylî’nin Divânı’nda yer almaktadır. Süheylî tarafından Gülşen-i Şuarâ adını alan bu manzume, 91 beyitten oluşan bir kasidedir. Şairnâme özelliği taşıyan ve özellikle Fars şairlerinin öne çıkarıldığı bu manzumede şairin kendisinin yanı sıra aralarında Arap ve Türk şairlerinin de bulunduğu toplam 36 şair zikredilmiştir. Şairnâmede söz konusu şairlerin isimleri zikredilirken her bir şairin kayda değer şairlik özellikleri bir iki beyitle dile getirilmiştir. Fars edebiyatı araştırmacılarının da ilgileneceğini umduğumuz bu manzumenin özellikle bir Anadolu şairinin klasik Fars şairlerine bakış tarzını göstermesi bakımından da dikkatleri çekeceğini ümit ediyoruz.

Anahtar Kelimeler

Süheylî, 17. yüzyıl, Divan edebiyatı, Şairnâme, Gülşen-i Şuarâ

SÜHEYLİ’S ODE NAMED GULSHEN-I SHUARA AS AN EXAMPLE OF SHAIRNAMAH AND TURKISH, ARABIC AND PERSIAN POETS HIGHLIGHTED IN THIS ODE

Öz

Shaırnamahs is known as-though not as much as collection of biographies of poets found in classical Turkish literature-texts contributing to our literature in the field of biography in terms of making mention of names of the poets together with their certain features. Though viewed among Folk Literature crops so to speak, Divan poets also exemplified of this kind leastwise. In fact, it has been determined that the first example of this kind was given by the classical Turkish literature poet Isretî (DOD.1566/67). Another Divan poets Garami (DOD.1586*?+ and Aynî (DOD.1839) also had this kind of poems.

Apart from the above-mentioned poet Suheyli (DOB. 1633-34) who lived between the second half of the 16th century and the first half of the 17th century, also has this kind of poem. This poem, which is the subject of our work, is in Süheyli’s divan. This poem by Süheylî, named Gulshen-i Shuara, is an ode composed of 91 couplets. In this poem, which has the characteristic of Şairnâme and especially where the Persian poets have been brought to the fore, along with the poet himself 36 Arab and Turkish poets are also mentioned in total. When the given poets’ names are mentioned in şairnâme, each poet’s significant poesy features have been put into words with a few couplets. We hope that Persian literature researchers will also be interested in this poem, and we hope that this poem will also draw attention especially to the point of view of Anatolian poet to classical Persian poets.

Anahtar Kelimeler

Süheylî, 17th century, Divan Literature, Shaırnamah, Gulshen-i Shuara

Kaynakça

• Ali Asgar Hikmet (1991), Câmî Hayatı ve Eserleri, (Çev. Mehmet Nuri Gencosman) İstanbul.
• ANSARİ, A. S. Bazmee (1995), "Feyzî-i Hindî", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 12, 524-525.
• ARSLAN, İclal (2008), Abdurrahmân el-Câmî ve el-Fevâidü’z-Ziyâiyye Adlı Eseri, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış doktora tezi).
• ARSLAN, Mehmet (1992, Temmuz), "Aynî'nin Şairnâme Özelliği Taşıyan Mesnevîsi Üzerine", Yedi İklim, 4: 21-27.
• ARVAS, Abdüsselam (2011), "Şairnâmeler Üzerine", Mukaddime, 4: 43-60.
• BAŞPINAR, Fatih (2015, Ekim), "16. Yüzyıl Klasik Türk Edebiyatı Şairlerinden Garâmî’nin Tezkiretü’ş-Şu‘arâ İsimli Şairnâmesi", RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 3: 1-32.
• DİLÇİN, Cem (1996), "Şairnama- Kasîde-i Kâr-ı Nâtık Der-Hakk-ı Şuarâ-yı Sâbık", Journal of Turkish Studies (Türklük Bilgisi Araştırmaları), Harvard University, XIII-XXIII.
• ÇALKA, Mehmet Sait (2015, Kasım), "Divan Şairlerinin Gözüyle Fars Şairi Ömer Hayyâm", Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 2, 4: 30-40.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmet (1991), "Bâkî", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 4, 537-540.
• ÇETİN, Kamile - AKGÜL, Ahmet (2014), "Âşık Ömer’in Şairnâme’siyle Şuara Tezkirelerinin Divan Şairlerinin Biyografisi Yönünden Mukayesesi", Kırım Tatar ve Türk Filolojisi Fakültesi ve Türkoloji Araştırma Merkezi Uluslararası III. Türkoloji Sempozyumu "Kırım Tatarlarının Dünü-Bugünü-Yarını" (15-17 Ekim 2012, Bildirileri ve Özetleri, Simferopol-Kırım/Ukrayna), Simferopol. 117-125.
• ÇİÇEKLER, Mustafa (2008), "Sa‘dî-i Şîrâzî", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 35, 405-407.
• DEMİREL, Şener (1999), "16. Yüzyıl Divan Şairlerinden Mânî", Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9, 1: 25-51. Devletşah (1963), Tezkire-i Devletşah, (Çev. N. Lugal) Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• ELÇİN, Şükrü, (1997), Halk Edebiyatı Araştırmaları-1, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ELMALI, Hüseyin (1997), "Hassân b. Sâbit", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 16, 399-402.
• ERGUN, Sadeddin Nüzhet (1935), Aşık Ömer Hayatı ve Şiirleri, İstanbul: Semih Lütfi Matbaa ve Kitapevi.
• ERTAŞ, Kasım (2013), "Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Hayatı ve Eserleri", The Journal of Academic Social Science Studies (JASSS), 6, 3: 191-211.
• FURUGİ, M. A. vd. (2002), Hayyam Hayatı, Felsefesi ve Gerçek Rubaileri, Erzurum: Babil Yayınları.
• HARMANCI, M. Esat (2007), Süheylî Ahmed Bin Hemdem Kethudâ - Dîvân, Ankara: Akçağ Yayınları.
• HARMANCI, M. Esat (2014), "Süheyli, Ahmed bin Hemdem Kethuda". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=4856 (erişim tarihi: 11.09.2016).
• İPEKTEN, Haluk (1998), Bâkî Hayatı Sanatı Eserleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
• İSEN, Mustafa (1997) "Dîvân Edebiyatında Mahlasdaş Şairler". Ötelerden Bir Ses, Ankara: Akçağ Yayınları.
• İSEN, Mustafa - AKSOYAK, İsmail Hakkı (2014), ‚Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa‛, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=943 (erişim tarihi: 11.08.2016).
• İSEN, Mustafa - BİLKAN, Ali Fuat - DURMUŞ, Tuba Işınsu (2012), Sultanların Şiirleri Şiirlerin Sultanları, İstanbul: Kapı Yayınları.
• KANAR, Mehmet (1996), "Firdevsî", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 13, 125-127.
• KANAR, Mehmet. (2007). "Nizâmî-i Gencevî", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 33, 183-185.
• KAPLAN, Yunus (2013), "Kâtibî, Kâtibî Çelebi", Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=1006 (erişim tarihi: 16.08.2016).
• KARAHAN, Abdülkadir (1995), "Enverî", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 11, 267-268.
• KARAHAN, Abdülkadir (1996), "Figânî", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 13, 57-58.
• KARAİSMAİLOĞLU, Adnan (2001), "İsmet-i Buhârî", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 23, 138-139.
• KARAİSMAİLOĞLU, Adnan (2009), "Selmân-ı Savecî", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 36, 446-447.
• KAYA, Doğan (1990), Şairnâmeler, Ankara: Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları.
• KAYA, Doğan (2003), "Şairnâmeler", Âşık Edebiyatına Giriş, Bişkek, 187-202.
• KILIÇ, Filiz (2014), "Kâtibî, Mustafa Efendi", Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=1519 (erişim tarihi: 12.06.2016).
• KÖKSAL, Mehmet Fatih (1996), Yenipazarlı Valî’nin Hüsn ü Dil Mesnevîsi (İnceleme-Metin-Sözlük). Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi).
• KURTULUŞ, Rıza (1995), "Emir Hüsrev Dihlevi", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 11, 135-137.
• ÖZTÜRK, Mürsel (1997), "Hâtifî", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 16, 468.
• SEVGİ, H. Ahmet (1998), "Hilâlî-i Çağatâyî", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 18, 21-22.
• ŞAHİNOĞLU, M. Nazif (1991), ‚Attâr, Ferîdüddin", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 4, 95-98.
• ŞANLI, İsmet (2004), "XVI. Yy. Dîvân Şairi Hilâlî ve Şiirlerinde Sosyal Hayat", U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 6: 151-171.
• ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ (1991), Tahir’ül Mevlevî Hayatî ve Eserleri, İstanbul: Nehir Yayınları.
• ŞİRİNOV, Agil (2012), "Tûsî, Nâsîruddin", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 41, 437-438.
• TDEA (1998), "Şairnâme", Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. 8. C. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TOKMAK, A. Naci (1996), "Hâcû-yi Kirmânî", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 14, 520-521.
• TUNÇ, Semra (2007), "On Altıncı Yüzyıl Divan Şairi Mânî ve Şiirleri", Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 21: 1-37.
• UZUN, Mustafa (2012), "Tezkire/Türk Edebiyatı", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 41, 69-73.
• VANLIOĞLU, Mehmet (2002), "Kâtibî, Şemseddin", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 25, 42.
• YAZICI, Tahsin (1997a), "Hâfız-ı Şîrâzî", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 15, 103-104.
• YAZICI, Tahsin (1997b), "Hâkânî-i Şirvânî", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 15, 168-170.
• YEKBAŞ, Hakan (2009), "Divan Şairinin Penceresinden Acem Şairleri", Turkish Studies International Periodical For the
• Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4, 2: 1158-1187.
• Zebihullah-i Safâ (1373), Târîh-i Edebiyât Der İran-(Hulâsâ) 3, Tahran.
• Zebihullah-i Safâ (1373), Târîh-i Edebiyât Der İran-(Hulâsâ) 4, Tahran.
• Zebihullah-i Safâ (1373), Târîh-i Edebiyât Der İran-(Hulâsâ) 5, Tahran.
• Zebihullah-i Safâ (2002), İran Edebiyatı Tarihi I, (Çev. H. Almaz), Ankara: Nüsha Yayınları.
• Zebihullah-i Safâ (2003), İran Edebiyatına Genel Bir Bakış. (H. Almaz, Çev.) Ankara: Nüsha Yayınları.
• Zebihullah-i Safâ (2005), İran Edebiyatı Tarihi I, (Çev. H. Almaz), Ankara: Nüsha Yayınları.