OSMANLI ARŞİVİ BELGELERİNDE İRLANDA İHTİLALİ

Yıl 2018, Sayı: 43, 341 - 354, 23.07.2018

Mehmet Temel

https://doi.org/10.21563/sutad.510526

Cited By: 1

Öz

XII. Yüzyılda İngiliz kolonisi haline gelen, XVI. Yüzyılın ilk yarısında da İngiliz egemenliğine giren İrlanda’da, İngiltere’nin siyasi ve ekonomik egemenliğini güçlendirerek sürdürebilmesi için uyguladığı politikalar, Amerika ve Avrupa’da görülen ekonomik, siyasi ve fikri özgürlükler İngiliz egemenliğinden kurtulmayı sağlayacak ihtilal sürecini başlatmıştır.

İrlanda’nın bağımsızlık sürecini XVIII. Yüzyıldan itibaren izlemeye başlayan Osmanlı Devleti, adadaki gelişmeleri ve İngiltere’nin İrlanda politikalarını Eflak-Boğdan voyvodalarının kaimeleriyle, Londra’daki diplomatlarının raporlarından öğrenmeye çalışmıştır. XVI. Yüzyıldan itibaren görülen ayaklanmaları mezhep çatışması, fitne-fesat hareketi ve ihtilal ateşi olarak nitelendirerek gelişmeleri izlemekle yetinmiş, insani yardım dışında İngiltere ile ilişkilerini zedeleyebilecek girişimlerde bulunmaktan kaçınmıştır.

İrlanda’nın bağımsızlık isteklerine karşı XIX. Yüzyılın ortalarına kadar sertlik politikası izleyen İngiliz hükümetleri, 1880’li yıllardan itibaren uzlaşmacı politikalara yönelmişlerdir. Özellikle Liberal Parti’nin iktidara geldiği dönemlerde yapılan müzakereler sonucunda Güney İrlanda 1921 yılında bağımsızlığını elde etmiştir. Bu makalede İrlanda’nın, XVIII. Yüzyılın sonlarında başlayıp XX. Yüzyılın başlarında bağımsızlıkla sonuçlanan ihtilal süreci ve Osmanlı Devleti ile ilişkileri Osmanlı Arşivi belgeleri ve diğer kaynaklar ışığında incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İrlanda ihtilali, Osmanlı Devleti, İngiltere, Liberal Parti, Sinn fein, Dominyon, Ulster.

Kaynakça

• 1. Arşivler
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi
• C.HR, (Cevdet Hariciye), No.5098.
• DH.MKT, (Dahiliye Nezareti Mektûbi Kalemi), Dos.1222, no.59.
• HR. SYS, (Hariciye Nezareti Siyasi ), Dos. 2469, no.37.
• HR. SYS, Dos. 2467, no.44.
• HR.TO, (Hariciye Nezareti Tercüme Odası Evrakı), Dos.61, no.31.
• HR.TO, Dos.61, no.128.
• HR.TO, Dos.61, no.130.
• HR.TO, Dos.61, no.135.
• HAT, (Hatt-ı Humayûn), 230/12823;
• HAT, 249/14072-A.
• HAT, 230/12823.
• HAT, 1181/46656
• İ. HR, (İrade Hariciye), Dos. 40, no.1888, Lef.1,2,3.
• İ. HR, Dos. 54, no.2538.
• İ. HR, Dos. 282, no.17483.
• HR. SYS, (Hariciye Nezareti Siyasi ), Dos. 2469, no.37.
• HR. SYS, Dos. 2467, no.44.
• Milli Emlaktan Devralınan Belgeler, no.12.
• Y.A.HUS, (Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı), Dos.191, no.51.
• Y.A.HUS, Dos.191, no.88.
• Y.A.HUS, Dos.192, no.13, Lef.1,2,3;
• 1. Kitaplar ve Tezler
• ASİLAZMAZ, Meryem (2013), “Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi’nde İrlanda İhtilalı (1920-1934)”, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü)
• KRAMER, Georg (1973), İrlanda Sorunu, Çev: Mustafa Yavuz, İstanbul
• ÖZÇAĞATAY, Levent (1998), Kuzey İrlanda ve İra Silahlı Mücadeleden Siyasal Çözüme, İstanbul