DELİ DUMRUL ANLATISININ ARKETİPSEL SEMBOLİZM BAKIMINDAN ÇÖZÜMLENMESİ

Yıl 2018, Sayı: 44, 57 - 75, 10.01.2019

Mehmet Emin Bars

https://doi.org/10.21563/sutad.511040

Cited By: 5

Öz

Arketipsel sembolizm son dönemlerde edebî eserlerin incelenmesinde yaygın biçimde kullanılan yöntemlerden biridir. Bu çalışmada Dede Korkut anlatılarından Deli Dumrul hikâyesi arketipsel sembolizm bakımından incelenmiştir. Anlatıda arketiplerin çokça kullanıldığı görülmüştür. Aynı kişilerin birden fazla arketipi taşımaları ve aynı arketipin farklı kişilerde değişik biçimlerde görülmesi anlatıyı farklı kılmaktadır. Anlatıda görülen arketipler arasındaki organik ilişki, edebî eserlerin oluşumu üzerinde yeniden düşünmeyi gerekli kılmaktadır. Arketipler arasında anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Hiçbir arketip tesadüfi olarak seçilmemiştir. Bu bakımdan arketipsel incelemelerde arketiplerin belirlenmesi kadar, arketipsel bağların çözümü de anlatıların yorumlanmasında önemlidir. İncelemelerde bugüne değin göz ardı edilen arketipler arası ilişkinin tespiti, olay ve kişilerin değerlendirilmesinde daha objektif sonuçlara ulaşmayı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Deli Dumrul, Dede Korkut, arketipsel sembolizm, imge

Kaynakça

• ABALI, Nefise (2008), “Zincir Mektupların Jung’un Bilinçdışının Dinsel İşlevi ve Arketipleriyle Okunması”, Millî Folklor, 79: 65-69.
• AKÇA, Hilal (2016), Kemal Tahir’in Romanlarında Yolculuk Arketipi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• AŞKAROĞLU, Vedi (2013), “Dede Korkut Hikayelerinden Dirse Han Oğlu Buğaç Han Anlatısı Üzerine Simgesel/Arketipsel Bir Çözümleme”, Karadeniz, 17: 120-132.
• AYBERK, A. Erhan (2014), Marka Kişiliği Çerçevesinde Arketip Yaklaşımı Yoluyla Reklamlarda Hikâye Anlatımı, İstanbul: Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• BAŞGÖZ, İlhan (1989), “Köroğlu Düzeni”, Folklor Yazıları, İstanbul: Adam Yayınları, 176-180.
• BAYAT, Fuzuli (2007), Mitolojiye Giriş, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• CAMPBELL, Joseph (2017), Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, (çev. Sabri Gürses), İstanbul: İthaki Yayınları.
• ÇORUHLU, Yaşar (2006), Türk Mitolojisinin Anahatları, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• ELİADE, Mircea (1994), Ebedi Dönüş Mitosu, (çev. Ümit Altuğ), Ankara: İmge Kitabevi.
• ERGİN, Muharrem (1997a), Dede Korkut Kitabı I (Giriş-Metin-Faksimile), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ERGİN, Muharrem (1997b), Dede Korkut Kitabı II (Indeks-Gramer), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• FEDAKÂR, Pınar (2014), “Besleyen mi, Öldüren mi: Türk Mitik Tasavvurunda Anne Arketipinin Antropomorfik Görünümleri”, Millî Folklor, 103: 5-19.
• FROMM, Erich (2017), Rüyalar, Masallar, Mitler, (çev. Aydın Arıtan-Kaan H. Ökten), İstanbul: Say Yayınları.
• GÜMÜŞ, Tülin (2016), Kazan Oğuznamesi’nin Arketipsel Sembolizm Bağlamında İncelenmesi, Ardahan: Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• GÜROL, Ender (1993), “Arketip”, Türk Dili, 500: 197-201.
• IRMAK, Yılmaz; Ava, Uğur (2017), “Âşık Garip Hikâyesinde Arketipsel Sembolizm”, Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 6/ 13: 16-28.
• İNAN, Abdülkadir (1998), “Al Ruhu Hakkında”, Makaleler ve İncelemeler I, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 259-267.
• JUNG, C. Gustav (2017a), Dört Arketip, (çev. Zehra Aksu Yılmazer), İstanbul: Metis Yayınları.
• JUNG, C. Gustav (2017b), Bilinçdışına Yaklaşım, İnsan ve Sembolleri, (çev. Hatice Mukaddes İlgün), İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• KARABAŞ, Seyfi (1996), Dede Korkut’ta Renkler, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• KÜÇÜK, Salim (2010), “Eski Türk Kültüründe Renk Kavramı”, bilig, 54: 185-210.
• NAMLI, Taner (2007), “Arketipsel Sembolizm Açısından Elif Şafak’ın ‘Pinhan’ Romanının İncelenmesi”, Turkish Studies -International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 2/4: 1210-1230.
• ONAT, Gökşen (2007), Elif Şafak’ın Romanlarının Arketipsel Sembolizm Açısından İncelenmesi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ÖGEL, Bahaeddin (1998), Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar) 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• ÖZCAN, Tarık (2003), “Osmancık Romanının Arketipsel Sembolizm Bakımından Çözümlenmesi”, bilig, 26: 103-116.
• PROPP, Vladimir (2011). Masalın Biçimbilimi, (çev. Mehmet Rifat-Sema Rifat), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• RAYMAN, Hayrettin (2002), “Nevrûz ve Türk Kültüründe Renkler”, Millî Folklor, 53: 10-15.
• SAKAOĞLU, Saim (2009), Efsane Araştırmaları, Konya: Kömen Yayınevi.
• SALTIK ÖZKAN, Tuba (2010), “Bamsı Beyrek ve Bey Böyrek Anlatılarında Arketipik İmgeler”, Millî Folklor, 85: 81-90.
• SAVAŞ, Sezgin (2016), Arketipsel İmgelerin İkna Boyutu ve Türk Reklamlarında Görülme Sıklığı Üzerine Bir Araştırma, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Halkla İlişkiler ve Tanıtım Ana Bilim Dalı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• SAYDAM, M. Bilgin (2017), Deli Dumrul’un Bilinci “Türk-İslam Ruhu” Üzerine Bir Kültür Psikolojisi Denemesi, İstanbul: Metis Yayınları.
• SUNGURLAR, Işık (2013), Bir Arketip Olarak Gölge, İstanbul: Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Resim Ana Sanat Dalı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• TALİANOVA, Mariia (2015), Türk ve Rus Halk Masallarında Kadın Arketipinin Karşılaştırılması, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• YILDIRIM MIROL, Çiğdem (2011), Arketip Bir Yolculuk İçinde, Narsistik Bir Kitap Biçiminde: Beyaz Kale, Ankara: Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Edebiyatı Bölümü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ZELYUT, Rıza (1989), Halk Şiirinde Başkaldırı, İstanbul: Sosyal Yayınlar.