YENGİCE (KERKÜK) YER ADLARI

Yıl 2019, Sayı: 46, 33 - 54, 31.08.2019

Salih Köse Savaş Karagözlü

https://doi.org/10.21563/sutad.636607

Öz

Bir bölgenin tarihi, kültürü, coğrafyası, etnik yapısı ve adlandırmayı yapan milletin dili ile ilgili çok önemli bilgilerin bir nevi taşıyıcısı durumunda olan yer adları; dil bilimi, tarih, coğrafya, etnoloji, antropoloji vb. disiplinler için önemli bir kaynak durumundadır. Bu bakımdan bir bölgedeki yer adlarının tespit edilip kayıt altına alınması ve çeşitli açılardan incelenmesi hayati bir önem arz etmektedir. Özellikle Türk varlığının eskiden beri süregeldiği ancak yer adlarının da hızla değiştirildiği Balkanlar, Kafkaslar ve Orta Doğu gibi coğrafyalarda bu durum daha da önem kazanmaktadır. Bu amaçlarla Irak’ın kuzeyinde Tuzhurmatu’ya bağlı Yengice kasabası inceleme alanı olarak seçilmiş, bu kasabadan derlenen yer adları ad bilimsel açıdan incelenmiştir. Giriş bölümünde inceleme alanı olan Yengice kasabasının konumu, tarihi ve coğrafyası ile ilgili bilgiler verilmiş; inceleme bölümünde ise Yengice kasabasından derlenen yer adları türlerine ve yapılarına göre sınıflandırılmış, bu yer adlarının katmanları ve adlandırmada etkili olan unsurlar tespit edilmiştir. İncelemenin sonucunda Kerkük’e bağlı bir Türkmen yerleşimi olan Yengice kasabasının yer adlarının; türleri, yapıları ve adlandırmada etkili olan unsurlar bakımlarından Anadolu’daki herhangi bir yerleşim yerinin yer adlarından farklı olmadığı, Türk ad verme kültürünün dışına çıkılmadığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Irak, Kerkük, Tuzhurmatu, Yengice, yer adı, Türkmen, onomastik

Kaynakça

• ANTAR, Ali (26 Şubat 2018), “YENGİCE – 2500 KAPISIZ EV”, Erişim tarihi: 12 Mart 2019, www.tbajansi.com/yengice-2500-kapisiz-ev/ (Türkmen Basın Ajansı)
• Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı (2003), 111 numaralı Kerkük Livası Mufassal Tahrir Defteri (Kanuni Devri), Dizin, Transkripsiyon ve Tıpkıbasım, Yayın Nu: 64, Defteri Hakanî Dizisi: VIII, Ankara.
• ÇELİKTOPUZ Mert (2015), Adana İli Yer Adları Üzerine Bir Dil İncelemesi, Niğde: Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• EMECEN Feridun (1999), “Irakeyn Seferi”, İslam Ansiklopedisi, C. XIX, s. 116-117.
• HÜRMÜZLÜ Habib (2003), Kerkük Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Kerkük Vakfı Yayınları.
• HÜRMÜZLÜ Habib (2013), Irak Türkmen Türkçesi Sözlüğü. Kerkük: Türkmeneli İşbirliği ve Kültür Vakfı.
• KEVSEROĞLU Necat (2012), Irak’ta Türkçe Yer Adları Kılavuzu, Kerkük: Türkmeneli İşbirliği ve Kültür Vakfı.
• KOÇ Ali (2016), Tunceli İli Yer Adları, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Türk Dili Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• KUŞÇUOĞLU Nihad (2003), Yengicedir Köyümüz, Tarih-Edebiyat-Folklor, Kerkük: Abdulvahab Avcı Basımevi.
• KÜFREVİ Mediha (2010), XVI. Asırda Kerkük Sancağı (1515-1560), İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı,
• Yeniçağ Tarihi Programı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• NAZMÎZÂDE MURTEZA (1731). Gülşen-i Hulefâ: Haz. Mehmet Karataş (2001), Nazmîzâde Murteza’nın Gülşen-i Hulefâ’sının Tenkitli Transkripsiyonu, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• OMAR Ahmad Muhtar (2008). Mu‘cemu’l-luga’l-Arabiyye Al-mu‘asire, Al-mucelledu’l-evvel, ‘Alemu’l-Kutub, Kahire.
• Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (2016), IŞİD Sonrası Türkmenler ve Türkmen Bölgelerinin Durumu, (hzl. Bilgay Duman), Ankara: ORSAM.
• RICH Claudius James (1826), Narrative of a Residence in Koordistan and on the Site of Ancient Nineveh with Journal of a Voyage Down the Tigris to Bagdad and an Account of a Visit to Shirauz and Persepolis, Two Volumes, Volume II, London: James Duncan, Paternoster Row.
• SAATÇİ Suphi (1996), Tarihi Gelişim İçinde Irak’ta Türk Varlığı, İstanbul: Tarihi Araştırmalar ve Dokümantasyon Merkezleri Kurma ve Geliştirme Vakfı, İstanbul Araştırma Merkezi.
• ŞAHİN İbrahim (2013a), “Türkiye Yeradbiliminde Terim ve Tür Sınıflandırması Sorunları”, Avrasya Terim Dergisi, 1 (1): 46-58.
• ŞAHİN İbrahim (2013b), “Türkçe Yeradlarının Değişim Dönüşüm Süreci ve Bu Çerçevede Türkiye’deki Güncel Tartışmalara Bir Bakış”, Yeni Türkiye, 55: 984-990.
• TÜRK DİL KURUMU (2011), Türkçe Sözlük, 11. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• www.tbajansi.com/yengice-2500-kapisiz-ev/ (Türkmen Basın Ajansı). ANTAR, Ali (26 Şubat 2018). “YENGİCE – 2500 KAPISIZ EV”, Erişim tarihi: 12 Mart 2019. Kaynak Kişiler
• K. 1: BAYATLI Hamit, 1946 doğumlu, emekli hâkim, Yengiceli, İstanbul’da ikamet etmekte.
• K. 2: KUŞÇU Nihat, 1966 doğumlu, öğretmen, Yengiceli, Tuzhurmatu’da ikamet etmekte.
• K. 3: ÇAKÇAKÇI Ümit, 1984 doğumlu, ziraat mühendisi, Yengiceli, Bağdat’ta ikamet etmekte.