YESİLİ HOCA AHMED ROMAN ÜÇLEMESİNDE KIZILELMA’DAN İLA-YI KELİMETULLAH’A

Yıl 2019, Sayı: 46, 95 - 109, 31.08.2019

Hakan Soydaş

https://doi.org/10.21563/sutad.636683

Öz

Yesili Hoca Ahmed isimli tarihî roman Mustafa Necati Sepetçioğlu’nun yayımlanan son eseridir. Üç ciltten oluşan bu tarihî roman Hoca Ahmed-i Yesevî’nin hikmet dolu hayatını ve tasavvufi bakış açısını yansıtır. Tarihî romanlar, tarihi bir fon olarak kullanırken hakikat ve kurgu arasındaki ilişkiyi de tesis etmeye çabalar. Sepetçioğlu, eserini kaleme almadan önce Türkî coğrafyayı gezmiş ve gözlemlerde bulunmuştur. Ahmet Yesevi’nin manevi iklimini solumaya gayret eden yazar, yapmış olduğu okumalarla Ahmet Yesevi ve Yesevilik üzerine bilgilerini arttırmıştır.

Bilginin gerçekliğinde kurulan çerçeve metin, kurgu sanatının esaslarına da sadık kalınarak romanlaştırılmıştır. Ahmed-i Yesevî, tarihî şahsiyetinin yanı sıra roman kişisi olarak da hayat bulmuştur. Çalışmamızda Ahmed-i Yesevî’nin tarihî şahsiyetiyle roman karakteri kimliğinin ne ölçüde işlendiği ele alınacaktır. Ayrıca Türk tarihinin bir mihenk taşı olarak ele alınan Yesevilik öğretisinin de izleri sürülecektir. Yeseviliğin öne çıkarılan yönleri metin merkezli incelenip örneklendirilecektir.

Bu çalışmada kurgu sanatının eseri olan roman kişisi Yesili Ahmed ve öğretileri gerçeklik terazisinde ölçüye vurulacaktır. Türk edebiyat tarihinin önemli yazarlarından Mustafa Necati Sepetçioğlu’nun en büyük eseri olarak tavsif ettiği ilgili romanı edebî mikyaslarla, akademik okumalar eşliğinde değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Necati Sepetçioğlu, Yesili Ahmed Hoca, Tarihî Roman, Yesevilik

Kaynakça

• ARGUNŞAH, Hülya (2016), Tarih ve Roman, İstanbul: Kesit Yayınları.
• AŞIK, Nevzat (1996), “Yesevî Hikmetlerine Kaynaklık Eden Hadislerin Değerlendirilmesi ve Sünnet Kültürünün Hikmetlere Tesiri”, Ahmed-i Yesevî Hayatı-Eserleri-Fikirleri-Tesirleri, Ed. Mehmed Şeker, Necdet Yılmaz, İstanbul: Sehra Neşriyat.
• BAYRAM, Mikail. (1996), “Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması Hâce Ahmed-i Yesevî’nin Rolü”, Ahmed-i Yesevî Hayatı-Eserleri-Fikirleri-Tesirleri, Ed. Mehmed Şeker, Necdet Yılmaz, İstanbul: Sahra Neşriyat.
• CUNBUR, Müjgân (1997), Anadolu’nun Bütünleşmesinde Ahmed Yesevî’nin Yeri, Ankara: Atatürk Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• ÇALIK, Ethem, (1993), Mustafa Necati Sepetçioğlu Hayatı Sanatı ve Eserleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış doktora tezi).
• ÇELİK-YALÇIN, S. Dilek (2007), “Mustafa Necati Sepetçioğlu’nun Tarihî Roman Anlayışı ve Türk Edebiyatında Tarihî Roman Geleneği İçerisindeki Yeri”, Erdem, C 17 (49): 35-48
• ÇETİN, Nurullah (2007), “Mustafa Necati Sepetçioğlu’nun Tarihî Millî Bilince Katkısı”, Erdem, C 17 (49): 7-18.
• Hacı Bektaş Velî (1990), Vilâyet-Nâme: Manâkıb-ı Hacı Bektâş-ı Velî, (hzl. Abdülbâki Gölpınarlı), İstanbul: İnkılâp Kitabevi
• İNAN, Abdülkadir (1952), “Müslüman Türklerde Şamanizm Kalıntıları”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.4, 19-30.
• KÖPRÜLÜ, Mehmed Fuad (2017), Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, İstanbul: Alfa Yayınları.
• MERÇİL, Erdoğan (1991), Müslüman Türk Devletleri Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
• OCAK, Ahmet Yaşar (1980), Babailer İsyanı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• OCAK, Ahmet Yaşar (1992). Osmanlı İmparatorluğu'nda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler (XIV-XVII. Yüzyıllar), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• OCAK, Ahmet Yaşar (2009), Türk Sufîliğine Bakışlar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• SEPETÇİOĞLU, Mustafa Necati (2014a), Yesili Ahmed I Sesler ve Işıklar, İstanbul: İrfan Yayıncılık.
• SEPETÇİOĞLU, Mustafa Necati (2014b), Yesili Ahmed II Hurmalığın Akdoğanı, İstanbul: İrfan Yayıncılık.
• SEPETÇİOĞLU, Mustafa Necati (2014c), Yesili Ahmed III Aydınlığın Mührü, İstanbul: İrfan Yayıncılık.
• ŞENGÜL, Abdullah (2007), “Mustafa Necati Sepetçioğlu’nun Romanlarında Bir Anlatım Unsuru”, Erdem, C 17 (49): 57-66.
• ŞENGÜL, Abdullah (2017), “Yesili Hoca Ahmed Üçlemesinde Bir Sembolik Unsur Olarak Hurma”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.1, (Özel Sayı-1): (1-6).
• TEZCAN, Mahmut (1993), “Ahmed Yesevînin Türk Din Antropolojisindeki Yeri”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, S.1, C.26, 1-7
• ÜNAL, Asife, “Mustafa Necati Sepetçioğlu ve Yesili Ahmed Hoca”, Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.2, ÖS.1, s.242-255.
• YAZICI, Olcay (2007), “Türk-İslam Terkibinin Efsanevî Destanı: Pîr-i Türkistan Yesili Hoca Ahmed”, Mustafa Necati Sepetçioğlu, Ed. Hülya Argunşah: Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• YETİŞ, Kâzım (2007), “Mustafa Necati Sepetçioğlu’nun Tarihî Romanlarının Millî Bilince Katkısı”, Erdem, C 17 (49): 1-6
• YILDIRIM A. (2016), “Hoca Ahmed Yesevî’nin Divân-ı Hikmet’inde Hz. Peygamber Tasavvuru” Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî Uluslararası Sempozyumu (Ed. Ömer Kul vd.), C I: 99: 128, İstanbul: Şen Yayıncılık.
• YILDIRIM, A. (2017), “Divân-ı Hikmette Yer Alan Hadislerin Kaynakları ve Değerlendirilmesi” Pir-i Türkistân Hoca Ahmet Yesevî (Ed.Yüksel Salman), Ankara: DİB Yayınları, 117-149.