TİMUR’UN MUTASAVVIFLARLA İLİŞKİLERİ

Yıl 2019, Sayı: 47, 367 - 382, 19.12.2019

Mustafa Akkuş İzzetullah Zeki

https://doi.org/10.21563/sutad.855844

Öz

Timurlu Devleti’nin kurucusu Emir Timur, 12 Ramazan 771/0 Nisan 1370 tarihinde 34 yaşındayken Belh’i zapt ederek Semerkant’ta tahta oturdu. Kısa bir sürede Mâverâünnehir ve Horasan bölgesindeki tahta mücadelelerini fırsat bilerek etrafında topladığı âlim, arif ve seyyidlerin desteğiyle hâkimiyet alanını Bağdat, Anadolu ve Moskova’ya kadar genişletti. Zapt ettiği bölgelerden getirdiği âlim, arif, şair, tabip, astronom ve sanatçılarla Semerkant’ı siyasi birliğin yanı sıra kültür ve medeniyetin de merkezi haline getirdi. Timur, Devleti’nin temellerini memleketi Keş’te tanıştığı ünlü mutasavvıf Şeyh Şemseddin Fahûrî’nın duasıyla attı. Horasan’da marifet bulduğu Şeyh Zeyneddin Havâfî’nin destek ve himmetiyle devlet yapılanmasını geliştirdi. Mekke’den gelen Seyyid Bereke’nin bereketiyle iktidarını zirveye taşıdı. Horasan ve Bağdat seferlerine çıktığı sıralarda İmam-ı Azam, Ahmed Rifâî, İmam Hüseyin gibi âlim, arif ve seyyidlerin mezarlarını ziyaret edip Ehl-i Beyt’e karşı beslediği sevgisiyle tüm Müslümanların gönlünü fethetti. Devletinde barındırdığı mutasavvıf kadrosuyla toplumun din, diyanet ve ahlakını güzelleştirdi. Çatışma ve şiddetten uzak insanların gönlüne hitap edip huzur bahşeden Ehl-i Sünnet çizgisine uygun tasavvufî geleneği hâkim kılmaya çalıştı

Anahtar Kelimeler

Timur, Mutasavvıflar, Semerkant,, Seyyid Bereke, Havâfî, Fahûrî.

Kaynakça

• Aka, İsmail, (1994), Şahruh ve Zamanı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Aka, İsmail, (2012), “Timur” Diyanet İslam Ansiklopedisi, C.XLI, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s.173-177.
• Alan, Hayrunnisa, Kemaloğlu, İlyas, (2016), Asya’nın Sekiz Asrı Cengizoğulları, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Cedidi, Nasir, (2016.04.01.), “Tasavvuf ve Teşeyyu Ez Vagaray-i tâ Hamgaray-i”, Fasılnâme-i İlmi, Puzuhişi-i Puzuhişnâme-i Tarih, XXXXII,s. 95-100.
• AMİNİ, Muhammed, (2014), Sûfigerî, I, Los Angeles: Kitab Corp.
• Elhiyarî, Feridun ve Zuvara, Zehra Alamî, (2016.07.01), “Berresi-i Takapuhay-i Mezhebî-i Timuriyân (771-912) ve Mesele Meşruiyet Hâkimiyet”, Fasışnâme-i İlmî Puzûhişi Târîh-i İslam ve İran, Danişgah-ı ez-Zehra,30/120, s. 5-34.
• Hüseynî, Seyyide Fatma Zari, (2017.10.19), “Şeyh Zeyneddin Ebu Bekir Havâfî, Arif-i Gümnâm Ez Diyar-ı Horasan”, Duvumin Hümay-iş-i Milli Meşhahir-i ve Mefahir-i Horasan‛, ss. 1-11.
• İbn Arabşah, (2012), Acâyibü’l-Makdûr fî Nevâib-i Timur, (Bozkırdan Gelen Bela), İstanbul: Selenge Yayınevi.
• İbn Arabşah, (1285), Acâyibü’l-Makdûr fî Nevâib-i Timur, Kahire: Matbaat-ı Vadi-i Nil.
• İbn Hacer, el-Askalânî, (1998), İnbâü’l-Ğamar bi Ebnâi’l-Ömer, I, (thk. Hüseyin Habeşi) Kahire: Cumhuriyetü’l-Arabiyetü’l-Mısriyye Vezaretü’l-Evkaf el-Meclisi’l-Alâ li’Şuûni’l- İslamiyye Lecnetü İhyaüt-Türasü’l-Arabi.
• Kasım Mahmud Abdürrauf, (1987), el-Keşf-Ani’l-Hakikati’s-Sûfiyye Li-Evvel-i Merre fi’t-Târîh, Beyrut: Tevzi Dârü’s-Sahâbe Yayınları.
• Kâvesî, Veliyüllah, (2009.04.01), “Çigünegi-i İrtibat-ı Timur bâ Hüner ve Hünermendan”, Gülistan-ı Hüner, III, s. 31-40.
• Kırmânî, Ahmed b. Yusuf, (1992), Ahbârüd-Düvel ve Âsârü’l-Evvel fi’t-Tarih, II, (tkh: Ahmed Hatit ve Fehmî Sad)Beyrut: Alemü’l-Kütûb Yayınları.
• Makrizî, Takiyüddin Ahmed b. Ali, (2002), Dürerü’l-Vukûdü’l-Ferîde fî Terâcim’il-‘Alâmi’l-Müfîde, I, (thk. Mahmud Celilî), Beyrut: Dârü’l-Garb’il-İslamî Yayınları.
• Nazarî, Muhammed Rıza, (2009.04.01), “Siyaset-i İlmî ve Ferhengi-i Timur”, Rüşdü Âmuziş-i Tarih, III, s. 37-43.
• Safaqisi, Ebü’s-Sena Mahmud b. Said Makdis, (1971), Nüzhetü’l-İnzâr Acâybü’t-Tevârîh ve’l-Ahbâr ve Menâkibü’s-Sadetü’l-ethâr, (thk. Muhammed Osman), Beyrut: Dârü’l- Kitabü’l-İlmiyye DKİ Yayınları.
• Şah Turabî, Seyyid Murteza Hüseynî, (2011.07.01), “Siyaset-i Mezhebi-i Timur Güreganî Der Mevrud-ı Şiayan”, Fasılnâme-i İlmi Tahassusî Suhani Tarih, IV/XI, Tahran, s. 57-72.
• Şâmî, Nizamaeddin, (1984), Zafernâme, Tahran: İntişârât-ı Bamdâd.
• Tahmasebî, Sasan, (2010), “Nakş-ı Din Der be Kudret Resideni Timur ve Siyaset-i Harici-i Vey”, Fasılnâme-i Târîh-i Ravabit-i Harici-i, XXVIII, s. 95-110.
• Yüksel, Musa Şamil, (2008.07.01), “Arap Kaynaklarına Göre Timur ve Din”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXIII/I, 239-258.
• Yüksel, Musa Şamil, (2009), Timurlularda Din ve Devlet İlişkisi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.