YAZININ DOĞAL GELİŞİMİNE BİLGİ KURAMI TEMELİNDE FARKLI BİR BAKIŞ (TÜRKÇE ÖRNEĞİNDE)

Yıl 2020, Sayı: 48, 65 - 82, 20.04.2020

Çağlayan Yılmaz Yasin Sancar

https://doi.org/10.21563/sutad.856431

Öz

İletilerdeki karakterlerin (harflerin veya rakamların) yazı dizgesindeki işlevlerini onların kullanım sıklıklarıyla ve buna bağlı olarak bilgi değerleriyle ilişkilendiren bilgi kuramı, bir yandan ölçülebilir (ve karşılaştırılabilir) veriler sunarken diğer yandan yazı dizgesinin gelişimi üzerine öngörüde bulunma imkânı sağlıyor. Ancak bunun için öncelikle standart bir alfabedeki karakterlerin iletilerdeki kullanım sıklıklarını gösteren veriler gerekiyor. Bu sebeple standart Türk alfabesindeki karakterlerin (“w”, “x”, “q” ve boşluk karakteri (–) ile birlikte) ve karakter permütasyonlarının (2’li, 3’lü, 4’lü, 5’li, 6’lı, 7’li ve 8’li permütasyonlar) son 10 yılda yayımlanmış 100 adet metinden seçilen pasajlarla oluşturulan derlemdeki kullanım sıklıkları tespit edildi. Sonrasında bu sıklık değerleri üzerinden iletilerde kullanılan her karakter ve karakter bloğunun bilgi değeri hesaplandı. Bilgi değerlerine ilişkin elde edilen verilerle, söz konusu karakter ve karakter bloklarının işaretlenme aşamaları açıklanmaya çalışıldı. Ulaşılan sonuçlar, Türkçedeki sözcüklerinin günümüz konuşma ve yazı dilindeki kullanımıyla ve tarihî metinlerdeki şekilleriyle ilişkilendirildi.

Anahtar Kelimeler

alfabe,, harf, karakter,, işaret, işaretleme, ses bilimi, bilgi kuramı, yazı dizgesi

Kaynakça

• Abramson, N. (1963). Information theory and coding. New York: Mc Graww-Hill Kitap Şirketi Yay.
• Atalay, B. (1985). Dîvânü lûgat-it-Türk. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• Ergenç, İ. (2002). Konuşma dili ve Türkçenin söyleyiş sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yay.
• Gemalmaz, E. (1982). Standart Türkiye Türkçesi’nin formanlarının enformatif değerleri ve bu değerlerin ihtiyaç hâlinde bu dilin gelişimine muhtemel etkileri. Erişim adresi: http://efrasiyap.tripod.com/yazilar/STT2.pdf
• Günşen, A. (2000). Kırşehir ve yöresi ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• Hartley, R. V. L. (1928). Transmission of information. The Bell System Tecnical Journal, 7, 535-563.
• Ifrah, G. (1998). Rakamların evrensel tarihi, (K. Dinçer, Çev.). Ankara: TUBİTAK Yay.
• Ercilasun, A. B. (Ed.) (1991). Karşılaştırmalı Türk lehçeleri sözlüğü. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Naskali, E. G., Butanayev, V., İsina, A., Şahin, E., Şahin, L. & Koç, A. (2007). Hakasça – Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• Naskali, E. G. & Duranlı M. (1999). Altayca – Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• Olcay, S. (1995). Doğu Trakya yerli ağzı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• Saussure, F. (2013). Genel dilbilim dersleri (B. Vardar, Çev.). İstanbul: Multilingual Yay.
• Shannon, C. E. (1948). A mathematical theory of communication. The Bell SystemTecnical Journal, 27, 1-55.
• Toparlı, R., Vural, H. & Karaatlı, R. (2007). Kıpçak Türkçesi sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• Türk Dil Kurumu (1978). Derleme sözlüğü. Ankara.
• Türkmenistan İlimler Akademisi (2015). Türkmen dılının düşündırışlı sözlügı. Aşkabat.
• Wiener, N. (1975). Emek sibernetik ve toplum (İ. Keskin, Çev.). İstanbul: Özgün Yay.
• Yılmaz, Ç. (2018). Türkçede anlam birimlerinin bilgi kuramı temelinde işaretlenmesi. Ankara: Gazi Kitabevi Yay.
• Yudahin, K. K. (1998), Kırgız sözlüğü (A. Taymas, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.